Nie mylić z:Aseptyka.
Antyseptyka (gr. anti – przeciwsepsis –gniciu, dosłownie:zapobieganie gniciu) – postępowanie odkażające, mające na celu niszczeniedrobnoustrojów naskórze,błonach śluzowych, w zakażonychranach.
W przeciwieństwie dodezynfekcji, antyseptyka nie dotyczy odkażania przedmiotów.
Do tego celu stosowane były i są preparaty zawierającedichlorofenol,heksachlorofenol,heksylorezorcynol,chloraminy,jodofory, związki srebra (azotan srebra) oraz barwniki:barwniki trifenylometanowe zżelatyną lubalbuminą,gencjana,barwniki akrydynowe (np.mleczan etakrydyny),nadmanganian potasu.
W Polsce antyseptyki zdefiniowane są przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych jako środki niszczące drobnoustroje stosowane miejscowo na skórę lub błony śluzowe[1].
Współczesne antyseptyki oparte mogą być naalkoholach (np.etanol,propanol,izopropanol) lubfenolach (np.bifenylol,fenylofenol). Mogą zawierać dodatkowe substancje czynne, np. diglukonianchloroheksydyny,nadtlenek wodoru,jod (np.jodyna,jodopowidon) luboctenidynę. Antyseptyki stosowane przy przerwanej ciągłości skóry powinny być wykonane na bazie wody, bezbarwne, bezbolesne, bezpieczne dla pacjenta i tkanek otaczających ranę.
Pierwszym propagatorem antyseptyki był węgierski lekarz położnikIgnaz Semmelweis, który w 1847 roku skutecznie przeprowadził kampanię w sprawie dezynfekcji rąk roztworemchloru w klinikach położniczych. W krótkim czasie udało się o połowę zmniejszyć śmiertelność wśród rodzących kobiet.
Bardziej znanym od Semmelweisa i nazywanym ojcem antyseptyki był brytyjski chirurgJoseph Lister. Za skuteczny środek dezynfekcji uważałkwas karbolowy (tj.fenol). Zalecał stosowanie tego środka w czasie zabiegów i operacji w formie rozpylonego aerozolu (1867). Dzięki temu śmiertelność operacji przepukliny spadła z 78% do 10%. Rok 1867 traktowany jest również jako początek nowej epoki w chirurgii.
Kolejnym starym antyseptykiem jestjodoform, stosowany od 1880 r. do połowy XX wieku i wprowadzony przezJana Mikulicza-Radeckiego. Mimo dużej skuteczności wycofany ze względu na toksyczność oraz możliwość alergii. Mikulicz wprowadził do aseptyki także bawełniane rękawiczki operacyjne. Prawdopodobnie jako pierwszy[2] stosował bawełniane maski zasłaniające usta i nos, noszące dawniej nazwę „maska Mikulicza”. Wprowadził do lecznictwa maść zawierającą roztwórazotanu srebra ibalsam peruwiański (tzw.maść Mikulicza –Unguentum Argenti nitratis compositum). Ze względu na zawartość balsamu peruwiańskiego, maść ta w obecnym stanie wiedzy medycznej nie powinna być stosowana nabłony śluzowe, w okolicyoczu ani w leczeniuran otwartych[3], a szczególnie ran przewlekłych trudno gojących się i powikłanych.
