Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Anglia

Na mapach:53°N 1°W/53,000000 -1,000000
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Anglia
England
HerbFlaga
HerbFlaga
Dewiza:Dieu et mon droit
(Bóg i moje prawo)
Hymn:God Save the King[a]
(Boże, chroń Króla)

Ustrój polityczny

monarchia konstytucyjna

Stolica

Londyn

Władca

Karol III

Powierzchnia

130 395 km²

Populacja (2019)
• liczba ludności


56 286 961[1]

• gęstość

432 os./km²

Waluta

Funt szterling (£, GBP)

Telefoniczny nr kierunkowy

+44

Strefa czasowa

UTC +0, czas letni: UTC +1

Język urzędowy

brak[b]

Religia dominująca

anglikanizm

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Nie mylić z:Wielką Brytanią, która bywa potocznie nazywana Anglią.

Anglia (ang. England) – część składowaZjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej[2][3]. W przeszłości byłaniezależnym królestwem. Ma granice lądowe zWalią na zachodzie iSzkocją na północy. Kraj jest oblewany przezMorze Celtyckie iMorze Irlandzkie. Od kontynentalnej częściEuropy oddzielony jest kanałemLa Manche iMorzem Północnym. Stolicą Anglii jestLondyn. Panuje w niej król brytyjskiKarol III. Populacja kraju to ponad 56 milionów osób (2019)[1], większość z nich mieszka w stolicy i innych aglomeracjach.

Obszar Anglii stanowią głównie równiny i pagórki. Na północy teren jest bardziej górzysty, np. wLake District czyGórach Pennińskich. W kraju panuje klimat morski. Temperatura jest umiarkowana, zimą rzadko schodzi poniżej zera, latem dochodzi do 32 stopni[4]. Poza głównym obszarem, zajmującym południową i środkową część wyspyWielka Brytania, na Anglię składa się także ponad 100 mniejszych wysp, takich jakScilly czyWight.

Historia

[edytuj |edytuj kod]
 Osobne artykuły:Historia Królestwa AngliiHistoria Wielkiej Brytanii.

Począwszy od VIII wieku zamieszkana przezAnglosasów Anglia była najeżdżana przezwikingów[5]. KrólestwaMercja orazNortumbria zostały podbite kolejno w 875 i 876 roku. W kolejnych latach król angielskiAlfred Wielki wygrał kilka znaczących bitew z Duńczykami, odbierając utracone regiony[6]. W 1066 roku miała miejsceinwazja Normanów na Anglię[7]. Normanowie pod wodząWilhelma Zdobywcy pokonaliHarolda II i w szybkim tempie podbili południowe regiony Anglii[8]. Po problemach z sukcesją do tronu wybuchła wojna domowa, która zakończyła się wraz z koronacjąHenryka II Plantageneta w 1154 roku.

Król Edward III próbował zwiększyć siłę swojego królestwa, starając się objąć tron Francji[9]. Przez ponad sto lat miały miejsce konflikty zbrojne pomiędzy oboma krajami co później nazwanowojną stuletnią[10].

W XVI wieku królHenryk VIII Tudor nie dostał pozwolenia od papieża na rozwód zKatarzyną Aragońską. Parlament angielski uchwaliłakt supremacji, co uniezależniło kraj od papieża. Skutkami tego były rozłam zKościołem rzymskokatolickim oraz ustanowienieKościoła anglikańskiego[11].

W 1666 roku w Londynie wybuchłpożar; spłonęło ponad 13 tys. domów[12], jednak w krótkim okresie miasto zostało odbudowane. Wiele z nowo powstałych budynków zaprojektowałChristopher Wren[13]. W XVII wieku w parlamencie zawiązały się dwie partie,Torysi iWigowie. Podczaschwalebnej rewolucji Wigowie i część Torysów obalili ówczesnego królaJakuba II Stuarta, którego następcą zostałWilhelm III Orański. W 1707 roku po uzgodnieniu przez parlament angielski i szkocki,Królestwo Anglii iKrólestwo Szkocji połączyły się tworzącKrólestwo Wielkiej Brytanii[14].

W trakcierewolucji przemysłowej część ludzi przeniosła się z rejonów wiejskich do dużych miast w celu pracy w fabrykach. Podczas II wojny światowej Anglia stanęła ponownie po stroniealiantów. Wiele miast, szczególnie w południowej części zostało zbombardowanych podczasniemieckich nalotów[15]. Niedługo po II wojnie światowej nastąpił procesdekolonizacji – wiele obszarówImperium brytyjskiego ogłosiło niepodległość. W 1948 powstałNational Health Service, który umożliwił szerokim masom społeczeństwa darmowy dostęp do opieki medycznej[16].

Na początku XX wieku miała miejsce wielka migracja do Anglii głównie z innych regionówwysp brytyjskich isubkontynentu indyjskiego[17]. Od lat 70. zaczęto stopniowo odchodzić oddziałalności produkcyjnej i kłaść większy nacisk nasektor usług[18]. Jako część Wielkiej Brytanii, Anglia w 1973 roku dołączyła doWspólnoty Europejskiej, później przemianowanej na Unię Europejską[19].

Ustrój

[edytuj |edytuj kod]

Głową państwa jest osoba z rodziny królewskiej wybrana zgodnie zlinią sukcesji. Aktualnie tę funkcję pełni królKarol III. Anglia, w odróżnieniu od innych krajów Wielkiej Brytanii, nie ma własnegoparlamentu i pozostaje pod wyłączną jurysdykcjąparlamentu brytyjskiego[20]. W ten sposób deputowani pochodzący spoza Anglii mogą mieć wpływ na wewnętrzne sprawy tego kraju. Parlament dzieli się naIzbę Lordów orazIzbę Gmin. Siedzibą obu jestPałac Westminsterski w Londynie. Wybory odbywają się co 5 lat. Partia z największą liczbą zdobytych miejsc przejmuje rządy na kolejny okres. Lider wygrywającej partii zostaje mianowany przez monarchę brytyjskiego premierem Anglii[21].

System prawny

[edytuj |edytuj kod]

System prawny Anglii znacznie różni się od systemów prawnych państw kontynentalnych. Różnice te wynikają przede wszystkim z faktu, że w odróżnieniu od całościowo oraz licznie skodyfikowanych i uregulowanych ustawowo dziedzin prawa w państwach na kontynencie europejskim w Anglii (jak i w pozostałych częściachWielkiej Brytanii) system prawa stanowionego dotyka tylko niektórych gałęzi prawa, przy czym cała reszta opiera się na prawie precedensowym[22].

System prawny Anglii charakteryzuje się występowaniem obok siebie zarównoprawa ustawowego (statutory law), jak iprawa precedensowego (case albocommon law). Pierwsze składa się z szeregu różnych aktów prawa stanowionego, w szczególności ustaw (statutes). W Anglii nie ma konstytucji w sensie formalnym, nie istnieje szczególny akt prawny o randze ponad ustawowej, co jest typowe dla krajów Europy kontynentalnej i USA. Z kolei angielskie prawo common law jest tworzone na podstawie rozstrzygnięć uprzednio przyjętych we wcześniej wydanych wyrokach sądowych, które noszą mianoprecedensów[23].

Geografia

[edytuj |edytuj kod]
Keswick,Lake District

Anglia swoim obszarem obejmuje południową i centralną częśćWielkiej Brytanii. W jej skład wchodzą też mniejsze wyspy np.Wight czy grupa wyspScilly. Anglia graniczy z dwoma krajami: Walią od zachodu i Szkocją od północy. Od Francji oddziela ją kanałLa Manche. Najdłuższą rzeką jestSevern o długości 354 km, płynąca przez Walię i zachodnią Anglię[24]. Najdłuższą rzeką położoną w całości w Anglii jestTamiza (346 km) przepływająca przez Londyn[25]. Największym jeziorem jestWindermere, które znajduje się w parku narodowymLake District[26].

Najstarszym masywem górskim sąPenniny położone w północnej części kraju. Ich powstanie szacuje się napaleozoik, około 300 milionów lat temu. W tym rejonie występują naturalnie m.in. piaskowiec, wapień czy węgiel[27]. Najwyższym punktem (978 m) jest szczytScafell Pike wKumbrii[26].

Podział administracyjny

[edytuj |edytuj kod]
Podział administracyjny Anglii według rodzaju jednostek:

     Hrabstwa i dystrykty metropolitalne

     Hrabstwa niemetropolitalne

     Jednostkiunitary authority

     Wielki Londyn z podziałem na gminy iCity of London

Pogrubione linie wyznaczają granice hrabstw ceremonialnych
 Osobny artykuł:Podział administracyjny Anglii.

Anglia posiada niejednorodny system podziału administracyjnego. W znacznej części kraju funkcjonuje dwustopniowy podział nahrabstwa niemetropolitalne (shire county,non-metropolitan county), których jest 21, dzielących się dalej nadystrykty niemetropolitalne(inne języki) (shire district,non-metropolitan district, łącznie 164). Sześć aglomeracji w kraju znajduje się w granicachhrabstw metropolitalnych (metropolitan county), które od 1986 roku nie posiadają jednak własnych władz, przekazując wszystkie kompetencje znajdującym się niżej w hierarchiidystryktom metropolitalnym (metropolitan district, łącznie 36)[28]. Pozostała część kraju podzielona jest na jednostkiunitary authority, wypełniające zadania zarówno hrabstw jak i dystryktów, których jest 62. Jednostki te najczęściej obejmują pojedyncze miasta i zespoły miejskie.Wielki Londyn, zarządzany przezGreater London Authority(inne języki), podlega innym zasadom administracyjnym i dzieli się na 32 gminy (London boroughs). Szczególnymi przypadkami są:City of London, które posiada odmienne kompetencje od otaczających je gmin, oraz wyspyScilly o kompetencjach zbliżonych dounitary authority[29].

W dużej części Anglii funkcjonuje dodatkowy, najniższy szczebel podziału administracyjny – parafie (civil parish). Mają one charakter fakultatywny i powoływane są z inicjatywy mieszkańców. W 2016 roku funkcjonowało ponad 9000 takich jednostek, zamieszkanych przez ponad 1/3 mieszkańców kraju[29].

W 1994 roku do życia powołane zostałyregiony, które stały się najwyższym szczeblem podziału administracyjnego. Utraciły one jednak znaczenie administracyjne w 2011 roku wraz z likwidacją ich władz, choć pozostają w użyciu m.in. dla celów statystycznych[30].

 Osobny artykuł:hrabstwa Anglii.

Dodatkowo w Anglii funkcjonuje podział na 48hrabstw ceremonialnych, który stopniowo formował się od średniowiecza do współczesności[31]. Choć nie posiadają one znaczenia administracyjnego, powszechnie wykorzystywane są w kontekście geograficznym[32]. W każdym z hrabstw ceremonialnych urzędująLord Lieutenant(inne języki) orazHigh Sheriff(inne języki), reprezentujący monarchę[33].

Edukacja

[edytuj |edytuj kod]
 Osobny artykuł:Edukacja w Anglii.

Edukacja finansowana z państwowych środków jest podzielona na następujące etapy:Early Years Foundation Stage(inne języki),primary education (podzielone naKey Stage 1(inne języki) iKey Stage 2(inne języki)),secondary education (podzielone naKey Stage 3(inne języki) iKey Stage 4(inne języki)), edukację po 16 roku życia itertiary education(inne języki).Obowiązek szkolny występuje w Anglii od 1880 roku.


Demografia

[edytuj |edytuj kod]
Największe miasta Anglii
Miasta Anglii
Londyn
Birmingham
Liverpool
Bristol

Anglia jest najbardziej zaludnioną częścią składową Wielkiej Brytanii, zamieszkaną przez 53 mln mieszkańców (84% ogółu)[34]. 86% ludności jest rasy białej, z czego Anglików rasy białej jest 80,5%. 2,9% ludności jest rasy czarnej. Osoby te pochodzą głównie z Afryki i Karaibów[35].

W poniższej tabeli wymienione są najbardziej zaludnione miasta Anglii (powyżej 200 000 mieszkańców w 2011 roku)[c][36].

MiastoLiczba ludności (2011)Liczba ludności aglomeracji (2011)
Londyn8 250 205[d]9 787 426
Birmingham1 085 8102 440 986[e]
Liverpool552 267864 122
Bristol535 907617 280
Sheffield518 090685 368
Manchester510 7462 553 379[f]
Leeds474 6321 777 934[g]
Leicester443 760508 916
Bradford349 561patrz: Leeds
Coventry325 949359 262
Nottingham289 301729 977
Kingston upon Hull284 321314 018
Stoke-on-Trent270 726372 775
Newcastle upon Tyne268 064774 891[h]
Derby255 394270 468
Southampton253 651855 569[i]
Portsmouth238 137patrz: Southampton
Plymouth234 982260 203
Brighton and Hove229 700474 485
Reading218 705318 014
Northampton215 173215 963
Luton211 228258 018
Wolverhampton210 319patrz: Birmingham

Religia

[edytuj |edytuj kod]

Podczas spisu powszechnego 2011 mieszkańcy Anglii odpowiadali następująco pytani o wyznanie[37]:

Chrześcijańskim patronem Anglii jestświęty Jerzy, którego symbol –krzyż świętego Jerzego – widnieje naangielskiej fladze.

Uwagi

[edytuj |edytuj kod]
  1. Jest to nieoficjalny hymn.
  2. Brak języka urzędowego, jednakde facto rolę tę odgrywaangielski.
  3. Dane w tabeli odpowiadają: w przypadku aglomeracji liczbie ludności obszarów zabudowanych (built-up-area), a w przypadku miast liczbie ludności mniejszych jednostek na które te się dzielą (built-up area sub-divisions). Obie te jednostki definiowane są na potrzeby spisu powszechnego przez brytyjski urząd statystyczny. Nie odpowiadają one granicom administracyjnym, którenotabene w przypadku wielu angielskich miast nie istnieją.
  4. Suma liczby ludności obszarów zabudowanych odpowiadających wszystkim 32 gminomWielkiego Londynu orazCity of London.
  5. West Midlands.
  6. Wielki Manchester.
  7. West Yorkshire.
  8. Tyneside.
  9. South Hampshire(inne języki).

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. abPopulation Estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland – Office for National Statistics [online], ons.gov.uk [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  2. Countries within a country. number-10.gov.uk. [zarchiwizowane ztego adresu (2008-02-09)]. (ang.).
  3. Anglia, [w:]Encyklopedia PWN [online],Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-12-11] .
  4. What is the Climate like in Britain?. woodlands-junior.kent. [dostęp 2016-09-10]. [zarchiwizowane ztego adresu (2011-11-11)]. (ang.).
  5. Fleming 2011 ↓, s. 221.
  6. Fleming 2011 ↓, s. 270.
  7. Carpenter 2004 ↓, s. 67, 72–73.
  8. Carpenter 2004 ↓, s. 72–74.
  9. Rubin 2006 ↓, s. 74–75.
  10. Myers 1978 ↓, s. 21.
  11. Zins 2001 ↓, s. 138.
  12. Tinniswood 2011 ↓, s. 4,101.
  13. Tinniswood 2002 ↓, s. 98–99.
  14. Colley 1992 ↓, s. 12.
  15. Roberts 2011 ↓, s. 87.
  16. Wilson i Game 2002 ↓, s. 55.
  17. Gallagher 2006 ↓, s. 10–11.
  18. Reitan 2003 ↓, s. 50.
  19. Welsh 2010 ↓, s. 381.
  20. The first Parliament of Great Britain. parliament. [dostęp 2016-09-02]. [zarchiwizowane ztego adresu (2008-06-21)]. (ang.).
  21. Parliament and government. parliament. [dostęp 2016-09-02]. [zarchiwizowane ztego adresu (2016-03-12)]. (ang.).
  22. Ewelina Mika: System precedensowy Wielkiej Brytanii. temidium.pl, 9 września 2014. [dostęp 2016-09-06].
  23. Maciej Koszowski,Anglosaska doktryna precedensu. Porównanie z polską praktyką orzeczniczą, Warszawa 2009.
  24. The River Severn. BBC. [dostęp 2016-09-03]. (ang.).
  25. David Bailey: Could the River Thames be longer than the River Severn?. BBC, 2012-05-15. [dostęp 2016-09-03]. [zarchiwizowane ztego adresu (2015-09-26)]. (ang.).
  26. abUK regional climates. metoffice. [dostęp 2016-09-03]. (ang.).
  27. Pennines. summitpost. [dostęp 2016-09-03]. (ang.).
  28. Singh 2009 ↓, s. 54.
  29. abLocal government structure and elections. GOV.UK. [dostęp 2023-04-01]. (ang.).
  30. Regions (Former GORs). ons. [dostęp 2016-08-19]. [zarchiwizowane ztego adresu (2016-01-28)]. (ang.).
  31. Redcliffe-Maud i Wood 1974 ↓, s. 100.
  32. The County. Government Statistical Service. [dostęp 2016-09-06]. [zarchiwizowane ztego adresu (2016-09-16)]. (ang.).
  33. Encyclopædia Britannica 2002 ↓, s. 100.
  34. 2011 Census – Population and Household Estimates for England and Wales, March 2011. National Statistics, 2012-07-16. [dostęp 2016-08-04]. [zarchiwizowane ztego adresu (2016-03-05)].
  35. Ethnicity and National Identity in England and Wales: 2011. National Statistics, 2012-12-11. [dostęp 2016-08-04]. [zarchiwizowane ztego adresu (2016-05-13)]. (ang.).
  36. Census 2011 Key Statistics – Usual resident population. Nomis – Official Labour Market Statistics. (ang.).
  37. Census 2011 Key Statistics – Local Authorities KS07 Religion. Office for National Statistics. [dostęp 2013-07-02]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Podział Wielkiej Brytanii
Anglia
Szkocja
Walia
Irlandia Północna
Podział administracyjny Anglii
Regiony
Jednostki
poziomu
hrabstwa
Hrabstwa
metropolitalne
Hrabstwa
niemetropolitalne
Jednostki typu
unitary authority
Inne

Flag of England

Hrabstwa ceremonialne Anglii

Flag of England

Kontrola autorytatywna (kraj składowy Wielkiej Brytanii):
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anglia&oldid=78121579
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp