Ten artykuł dotyczy duchownego. Zobacz też:Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.| Andrzej Bobola biał. Андрэй Баболя | |||
| prezbiter imęczennik patron Polski apostołPolesia | |||
 | |||
| |||
| Data i miejsce urodzenia | 30 listopada 1591 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 16 maja 1657 | ||
| Miejsce pochówku | sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Warszawie | ||
| Superior klasztoru jezuitów w Bobrujsku | |||
| Okres sprawowania | 1630–1633 | ||
| Prefekt kolegium jezuitów w Płocku | |||
| Okres sprawowania | 1637–1638 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Inkardynacja | |||
| Śluby zakonne | 31 lipca 1613 | ||
| Prezbiterat | 12 marca 1622 | ||
| |||
| |||
.JPG) | |
| Beatyfikacja | |
|---|---|
| Kanonizacja | 17 kwietnia 1938 |
| Wspomnienie | |
| Atrybuty | krzyżyk, laska, liść palmowy, szable wbite w kark i prawą rękę[1] kozacy, miecze |
| Patron | Polski,Czechowic-Dziedzic,Złocieńca a także:metropolii warszawskiej,archidiecezji warmińskiej orazdiecezji łomżyńskiej ipińskiej[2]. |
| Szczególne miejsca kultu | |
Andrzej Bobola (biał. Андрэй Баболя; ur.30 listopada1591 wStrachocinie, zm.16 maja1657 wJanowie Poleskim) –polski duchownykatolicki,jezuita,misjonarz,kaznodzieja,męczennik, superior klasztoru jezuitów wBobrujsku,święty Kościoła katolickiego, zwanyapostołemPolesia oraz jeden zkatolickich patronów Polski.
| Ważniejsze wydarzenia z życia św. Andrzeja Boboli[3] | |
| Data | Wydarzenie |
| 29 lub 30 listopada 1591 | urodziny wStrachocinie k. Sanoka w szlacheckiej rodzinie h.Leliwa |
| 1606–1611 | uczeń szkoły jezuitów wBraniewie |
| 21 lipca 1611 | rozpocząłnowicjat jezuitów wWilnie |
| 10 sierpnia 1611 | otrzymał suknię zakonną jezuitów |
| 31 lipca 1613 | złożyłśluby zakonne |
| 1613–1616 | studiował filozofię wAkademii Wileńskiej, po końcowych egzaminach podjął studiateologiczne |
| 1616–1618 | odbył praktykę pedagogiczną w szkołach jezuickich w Braniewie iPułtusku |
| 1618–1622 | studiował teologię w Akademii Wileńskiej |
| 12 marca 1622 | otrzymałświęcenia kapłańskie |
| 1622–1624 | odbył trzecią probację w kolegium wNieświeżu, po czym został mianowany rektorem kościoła tego kolegium |
| 1626–1630 | kaznodzieja i spowiednik wkościele św. Kazimierza w Wilnie, od 1626 pełnił funkcjerektora tego kościoła, a od 1628 doradcyprepozyta |
| 2 czerwca 1630 | złożył profesję czterech ślubów zakonnych w kościele św. Kazimierza w Wilnie |
| 1630–1633 | pełnił obowiązki superiora domu zakonnego jezuitów wBobrujsku |
| 1633–1636 | kierowałSodalicją Mariańską uczniówkolegium w Płocku |
| 1636–1637 | kaznodzieja w domu profesorów wWarszawie |
| 1637–1638 | prefekt i kaznodzieja kolegium jezuitów wPłocku |
| 1638–1642 | kaznodzieja oraz doradca rektora i dyrektora szkoły humanistycznej wŁomży |
| 1642–1646 | kaznodzieja, kierownik nauk, moderator Sodalicji Mariańskiej imisjonarz wPińsku |
| 1646–1652 | kaznodzieja, wykładowca i misjonarz w kościele św. Kazimierza w Wilnie |
| 1652–1657 | kaznodzieja i misjonarz w kościele św. Stanisława w Pińsku, w 1653 wPołocku, a 1655 w Wilnie |
| 16 maja 1657 | męczeńska śmierć wJanowie Poleskim |
Andrzej Bobola pochodził ze szlacheckiego rodu, osiadłego w Małopolsce, pieczętującego sięherbem Leliwa[4].
Osobny artykuł:Bobolowie herbu Leliwa.Urodził się między sierpniem a grudniem 1591[5] w Strachocinie[6]. Datę tę potwierdzają jezuickie katalogi trzyletnie z lat 1628, 1645 i 1649[5]. Datę 30 listopada przyjęło się uznawać za poprawną, gdyż w owych czasach istniał zwyczaj nadawania dzieciom imion patronów danego dnia[6]. Istnieją sprzeczne informacje co do jego rodziny – ojcem Andrzeja mógł byćJan Bobola alboMikołaj Bobola[7]. O jego matce nie ma żadnych informacji[5]. W młodości został posłany dokolegium jezuitów w Braniewie (1606–1611), gdzie 8 grudnia 1608 wstąpił doSodalicji Mariańskiej[8]. Trzy lata później wstąpił do zakonujezuitów[8]. 31 lipca 1611 zgłosił się do prowincjała litewskiej prowincji jezuitów ks. Pawła Bokszy i poprosił o przyjęcie donowicjatu wileńskiego[9]. Równo dwa lata później ukończył nowicjat i złożyłprofesję wieczystą[10]. Mistrzem-spowiednikiem Andrzeja Boboli w nowicjacie był o.Wawrzyniec Bartilius[10]. 21 grudnia 1613 przyjął wkatedrze wileńskiej, w kaplicy św. Kazimierza z rąk bp.Abrahama Woynyświęcenia niższe[9], a nieco wcześniej rozpoczął studiafilozoficzne naAkademii Wileńskiej[10]. Po ich ukończeniu w 1616, został skierowany do szkoły zakonnej wBraniewie, by pracować tam jako nauczyciel[11]. Rok później został przeniesiony doPułtuska, a w 1618 powrócił do Wilna studiowaćteologię[11]. 12 marca 1622 otrzymał z rąk bp.Eustachego Wołłowiczaświęcenia kapłańskie[12][9]. Pomimo próśb swojej rodziny, Andrzej sprzeciwił się decyzji o przeniesieniu go z prowincji litewskiej do polskiej[12].
26 lipca nie zdał końcowego egzaminu z całości studiów filozoficzno-teologicznych, przed komisją której przewodniczył Jan Grużewski[13]. Następnie odbył trzecią probację i udał się doNieświeża[13]. Został rektorem tamtejszego kościoła i oddał się pracy duszpasterskiej[14]. W 1624 powrócił do Wilna, gdzie posługiwał wkościele św. Kazimierza[14]. Pomimo nieukończenia studiów, dzięki wstawiennictwu prowincjała Jana Jamiołkowskiego, 2 czerwca 1630 Bobola złożył czwarty ślub posłuszeństwa papieżowi[15]. W latach 1630–1633 był superiorem domu zakonnego wBobrujsku[15]. Następnie pracował wPłocku (1633–1636) i (1637–1638) jako prefektkolegium i kaznodzieja, wWarszawie jako kaznodzieja (1636–1637)[16]. Kolejne cztery lata (1638–1642) spędził wŁomży, będąc doradcą rektora, kaznodzieją i dyrektorem szkoły humanistycznej[16]. W okresie 1642–1646 przebywał wPińsku i okolicach prowadząc rozwiniętą działalność duszpasterską i zakładając Sodalicję Mariańską, a w latach 1646–1652 ze względów zdrowotnych przebywał w Wilnie, przy kościele św. Kazimierza, głosząc kazania i prowadząc wykłady oraz misje[17].
Następnie ostatecznie powrócił do Pińska, gdzie skupił się na działalności duszpasterskiej[18]. Podróżował od wsi do wsi i nauczał o wierze, starając się przekazać wiedzę z katechizmu, a także wygłaszał kazania w mniejszych skupiskach ludzkich[18]. Udzielał takżechrztów, ślubów, spowiadał i udzielałEucharystii[18]. Został nazwanyApostołem Polesia[18] lubApostołem Pińszczyzny[19].Jezuita Jan Łukaszewicz, który osobiście znał Andrzeja Bobolę, przekazał pewne cechy jego wyglądu, stwierdzając m.in.[20]:
Andrzej był średniego wzrostu, o zwartej muskularnej i silnej budowie ciała. Twarz miał okrągłą, pełną, policzki okraszone rumieńcem, przez jasną, przyprószoną siwizną, fryzurę, z lekka przeświecała łysina. Powagi dodawała twarzy siwiejąca, nisko strzyżona broda.
Wdawał się w dysputy zCerkwią prawosławną, starając się nawrócić ich członków nakatolicyzm[19]. Udało mu się to całkowicie z wiernymi z dwóch prawosławnych wsi:Bałandycz iUzdrożyna oraz częściowo zJanowem Poleskim[19].
Pozajęciu Wilna przezKozaków, całe katolickieZadnieprze było atakowane z powodu porzucenia wiary prawosławnej[21]. Niszczono świątynie i szkoły katolickie, a także mordowano duchownych i zakonników[21]. Bobola powrócił z Wilna do Pińska, jednak szybko musiał uciekać przed nacierającymi Kozakami[21]. Schronił się we wsiMohylno, jednak został wydany przez prawosławną ludność[21]. Uciekającego na wozie Andrzeja, we wsi Pieridił, schwytał oddział kozacki i usiłował groźbą wymusić wyparcie się wiary[22][23]. Nie przyniosło to efektu, zatem napastnicy odarli go z szat, przywiązali do płotu i bilikańczugami[22]. Następnie rozwiązali go, bili po twarzy (wybijając zęby), a później przywiązali do dwóch koni i wyruszyli do Janowa Poleskiego[22]. Gdy Andrzej tracił przytomność, był ponownie bity kańczugami[22].
Gdy dotarli do miejscowości, oddano go pod sąd, jednak jeden z kozackich zbrojnych usiłował zadać mu śmiertelną ranę mieczem[22]. Bobola zasłonił się ręką, przez co stracił trzy palce, ale uniknął śmierci[22]. Aby poddać go kolejnym torturom, zaprowadzono go do rzeźni Grzegorza Hołowejczyka, gdzie przypalano go ogniem, wbijano drzazgi za paznokcie i obdzierano ze skóry[24]. Ponadto przekłuto mu oko, obcięto nos i język, a pod koniec powieszono za nogi[25]. Mimo tego Bobola nie wyparł się wiary[26]. Zmarł 16 maja 1657 po otrzymaniu dwóch ciosów szablą w szyję[26]. Według niektórych źródeł śmierć powieszonego za nogi Boboli miała miejsce na rynku w Janowie Poleskim[27].
Został pochowany w podziemiach kolegium w Pińsku[28].
.jpg)
_(Saint_Andrew_Bobola_church_in_Maluszow)_(3).jpg)
Duchowość Andrzeja Boboli miałachrystocentryczny charakter. Oznacza to, że dzięki wychowawczej pracy rodziców, religijności domu rodzinnego, centrum jego powołania i życia byłChrystus – stanowiąc wzór do naśladowania[29]. Pierwszą cechą duchowości Andrzeja Boboli była jego bezgraniczna wierność Chrystusowi. Celem tej formacji było nabycie jak najgłębszej więzi z Chrystusem, zaś jej sposobem byłoumartwienie, a środkami, jakie stosował to:asceza,modlitwa, szczególnieadoracja Najświętszego Sakramentu[29]. Wszystkie te elementy zbudowały jego niezłomność potwierdzoną przez męczeńską śmierć.
Mając świadomość obdarowania daremkapłaństwa, z gorliwością apostolską służył wiernym na polach działalnościmisyjnej czykaznodziejskiej[29]. Szerzył swoje posłannictwo poprzez głoszenie kazań oraz misyjne wyprawy naKresy Wschodnie. Jego działalność pasterska i kaznodziejska była na tyle skuteczna, że pozyskiwał nowych wiernych szczególnie wśródprawosławnych. Nazywano gołowcą dusz,apostołem Pińszczyzny czy teżapostołem Polesia[29]. Trzecią cechą jego duchowości była otwartość na dialog z ludźmi różnych wyznań, światopoglądu religijnego i pozycji społecznej. Podejmował rozmaite działania na rzecz budowania jedności Kościoła, wykazując tym samymekumeniczną wrażliwość[29].
Trumnę z ciałem Boboli odnaleziono 19 kwietnia 1702 roku, a po jej otwarciu okazało się, że zwłoki nie mają oznak rozkładu[30]. W 1808 roku, na prośbę generała jezuitówTadeusza Brzozowskiego, szczątki zostały przeniesione do krypty w kościele jezuickim wPołocku[31]. Po wypędzeniu stamtąd zakonników, trumnę przetransportowano do kościoła dominikanów[32]. Po przegranejBitwie Warszawskiej,bolszewicy podjęli próbę zabrania ciała Boboli, gdyż panowała opinia, że Polacy zwyciężyli dzięki jego wstawiennictwu[33]. Wkroczyli do kościoła, zerwali pieczęcie z trumny, obnażyli zwłoki z alby, ornatu i biretu, a następnie zrzucili je na ziemię[33]. Spowodowało to protesty parafian, którzy na zmianę strzegli ciała, a duchowni odprawiali nabożeństwaekspiacyjne[33]. Mimo tego, komuniści siłą zabrali trumnę, przewieźli do Moskwy i umieścili w gmachu Higienicznej Wystawy Ludowego Komisariatu Zdrowia[34]. Dzięki staraniomStolicy Piotrowej, udało się uzyskać zgodę na wywóz ciała Andrzeja (w relikwiarzu), najpierw koleją z Moskwy doOdessy, a potem statkiem „Cziczerin” doKonstantynopola[35]. Następnie ciało błogosławionego przewieziono statkiem „Carnero” doBrindisi, a stamtąd do Rzymu dzieńWszystkich Świętych 1923 roku[35].
8 czerwca 1938 ciało św. Andrzeja Boboli specjalnym pociągiem zostało uroczyście przetransportowane z Rzymu do Polski, a od 17 czerwca 1938 znajduje się wWarszawie[36]. 13 maja 1989 złożono je w nowo wybudowanymsanktuarium św. Andrzeja Boboli przy ul. Rakowieckiej 61.
| Miejsca przechowywania ciała św. Andrzeja Boboli[37][38] | |
| Okres | Miejsce |
| 1657–1702 | kryptakolegium jezuitów w Pińsku |
| 1702 – 01.1808 | kryptakościoła św. Stanisława w Pińsku |
| 01.1808 – 1830 | kryptakościoła św. Stefana w Połocku |
| 1830 – 20.07.1922 | kaplica wkościele Matki Bożej Różańcowej w Połocku |
| 20.07.1922 – 21.09.1923 | Higieniczna Wystawa Ludowego Komisariatu Zdrowia w Moskwie |
| 01.11.1923 – 05.1924 | bazylika św. Piotra na Watykanie |
| 05.1924 – 08.06.1938 | kościół Najświętszego Imienia Jezus w Rzymie |
| 20.06.1938 – 27.09.1939 | kaplica Jezuitów przy ul. Rakowieckiej w Warszawie |
| 27.09.1939 – 14.08.1944 | kościół Matki Bożej Łaskawej w Warszawie |
| 14.08.1944 – 07.02.1945 | podziemiakościoła św. Jacka w Warszawie |
| 07.02.1945 – 13.05.1989 | kaplica Jezuitów przy ul. Rakowieckiej w Warszawie |
| od 13.05.1989 | sanktuarium św. Andrzeja Boboli |
O wyniesienie na ołtarze Andrzeja Boboli zabiegali o. Marcin Godebski iAleksander Benedykt Wyhowski – biskup łucki[39]. W 1712generał jezuitówMichelangelo Tamburini wszczął starania o jegobeatyfikację[40], a prokuratorem w procesie beatyfikacji mianowano profesora teologii o. Jakuba Staszewskiego.
W Janowie Poleskim, w 1717, w miejscu jego męczeństwa postawionokrzyż pamiątkowy, nieopodal którego w dniu 1 listopada 1723 na rynku doszło do dziwnego zjawiska ukazania się świetlanego krzyża[41]. Proces beatyfikacyjny przeciągał się, a następnie uległ zwłoce z powodu kasaty zakonu jezuitów w 1773 irozbiorów Polski[42]. Do wznowienia procesu doszło w 1826, a nowympostulatorem został o.Rajmund Brzozowski. 24 czerwca 1853 papieżPius IX wydał uroczysty dekret zezwalający na beatyfikację męczennika, uznając cudowne uzdrowienia dzieci: Jana Chmielnickiego, Marianny Florkowskiej i Katarzyny Brzozowskiej przez wstawiennictwo Andrzeja Boboli[43]. 30 października 1853 został on beatyfikowany wbazylice św. Piotra w Rzymie[42].
Następnie w procesiekanonizacyjnym papieżPius XI 16 marca 1937 uznał cudowne uzdrowienia Idy Henryki Kopeckiej (zosteomalacji) i zakonnicy zzakonu służebniczek Alojzy Dobrzyńskiej (z rakowatego owrzodzenia trzustki) za przyczyną bł. Andrzeja Boboli[43], a 17 kwietnia 1938 (w świętoZmartwychwstania Pańskiego) kanonizował go w Rzymie[44]. 16 maja 1957 papieżPius XII promulgowałencyklikęInvicti athletae Christi w trzechsetną rocznicę jego śmierci[45].
Jegowspomnienie liturgiczne wKościele katolickim wyznaczono na dzień 16 maja (dies natalis)[42].
W archiwum Kolegium jezuitów wStarej Wsi przechowywany jest łaciński rękopis profesji, napisany przez świętego 2 czerwca 1630 wkościele św. Kazimierza w Wilnie o następującej treści[3]:
Ja, Andrzej Bobola, ślubuję i przyrzekam Bogu wszechmogącemu wobec jego Matki Dziewicy i całego dworu niebieskiego, wszystkich tu obecnych oraz tobie, Wielebnemu Ojcu Janowi Jamiołkowskiemu w zastępstwie Przełożonego Generała Towarzystwa Jezusowego wraz z jego następcami, rolę Boga spełniającemu, dozgonne ubóstwo, czystość i posłuszeństwo oraz zgodnie z nim szczególną troskę o wychowanie dzieci według sposobu postępowania określonego w Liście Apostolskim dotyczącym Towarzystwa Jezusowego i w jego Konstytucjach. Ponadto przyrzekam specjalne posłuszeństwo najwyższemu Biskupowi w sprawie misji, jak to jest zapisane w tymże Liście Apostolskim i w Konstytucjach.
Ponadto wMuzeum św. Andrzeja Boboli w Warszawie eksponowane jest wieko trumny, w której spoczywały jegorelikwie wPołocku oraz szaty, w które były ubrane jego zwłoki wRzymie i wWarszawie[55].
 Sanktuaria św. Andrzeja Boboli[66] | |||||
| Lp. | Miejscowość | Kraj | Świątynia | Rok ustanowienia | Uwagi |
| 1. | Janów |  Białoruś | kościół Podwyższenia Krzyża Świętego | 2013 | miejsce śmierci |
| 2. | Strachocina |  Polska | kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej | 2007 | miejsce urodzenia |
| 3. | Szczecin | kościół św. Andrzeja Boboli[67] | 2020 | ||
| 4. | Warszawa | sanktuarium św. Andrzeja Boboli[a] | 1991 | miejsce spoczynku oraz muzeum poświęcone jego pamięci | |
Przedstawiany jest w stroju zakonnym, czasami jako wędrowiec lub w scenie swojego męczeństwa. Jego atrybut to szable wbite w jego lewą rękę, kozacy, krzyż i miecze nawiązujące do jego męczeństwa[23].
Działalność Andrzeja Boboli jest odbierana negatywnie przezPolski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, dla którego jest on symbolem prześladowań i represji wobec tych wyznawców prawosławia, którzy po wprowadzaniu w życie postanowieńunii brzeskiej odmawiali przejścia na katolicyzm[68].
Według określenia teologa prawosławnegoMichała Klingera „jego praca apostolska miała znamionaprozelityzmu i sprowadzała się do przeciągania prawosławnych na katolicyzm”[68].
Z tego względu środowiska związane z Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym sceptycznie odniosły się do decyzji polskiego Kościoła katolickiego, uznającego Andrzeja Bobolę patronem Polski, twierdząc, że próby skatolicyzowania prawosławnej ludności Rzeczypospolitej, które podejmował usilnie Andrzej Bobola, zrodziły tendencje odśrodkowe w postaci m.in.powstań kozackich, przyczyniając się w rezultacie do upadku państwa[68].
 | Zobacz w Wikiźródłach tekst Żywot błogosławionego Jędrzeja Boboli, Męczennika |
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Kościoły św. Andrzeja Boboli w Polsce |
Zobacz też kategorie:Parafie pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli,Świątynie pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli.| Współcześni |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Historyczni |
