Ten artykuł dotyczy działacza gospodarczego. Zobacz też:inne osoby o tym imieniu i nazwisku..jpg) Grafika Maksymiliana Fajansa | |||
 Jelita | |||
| Rodzina | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 2 kwietnia 1800 | ||
| Data i miejsce śmierci | 29 października 1874 | ||
| Ojciec | |||
| Matka | |||
| Żona | |||
| Dzieci | Zofia, ż.F. Żółtowskiego | ||
| Rodzeństwo | Konstanty,Jan,Władysław,Celina,Jadwiga,Zdzisław,August,Eliza,Stanisław | ||
| |||
Andrzej Artur Zamoyski herbuJelita (ur.2 kwietnia1800 wWiedniu, zm.29 października1874 wKrakowie) – polskihrabia, działacz polityczny i gospodarczy wKrólestwie Polskim, szambelan dworu królewskiegoMikołaja I Romanowa w 1830[1], jeden z czołowych przedstawicielipracy organicznej.
SynStanisława Kostki Zamoyskiego iZofii z Czartoryskich Zamoyskiej, brat gen.Władysława Zamoyskiego. Przez matkę, Zofię z Czartoryskich, należeli Zamoyscy do „puławskiego” odłamu arystokracji polskiej, odłamu pielęgnującego tradycjęSejmu Czteroletniego i 3 maja, tradycję patriotyczną, ale „umiarkowaną”, która nawiązywała do odgórnych i ostrożnych reform, zaplanowaną ongi przez Familię dla ratowania ginącego państwa. Natomiast żona Andrzeja Zamoyskiego, Róża z Potockich, była wnuczką Szczęsnego, a siostrą przyrodnią Branickich, wywodziła się więc z „targowickiego gniazda”[2]. W 1824 poślubił Różę Potocką, z którą miał pięciu synów: Władysława, Stanisława, Andrzeja, Jana i Zdzisława oraz trzy córki: Zofię (1825-1873) zamężną z Franciszkiem Żółtowskim, Cecylię (1831-1904) z ks. Jerzym Lubomirskim i Różę (1836-1915) z ks. Eugeniuszem Lubomirskim[3]. Brał udział wpowstaniu listopadowym[4].
Od 1842 organizował w swej rezydencji wKlemensowie zjazdyziemian, w 1848 zawiązał „Spółkę Żeglugi Parowej na Rzekach Spławnych Królestwa hrabia Zamoyski et Compania”, uruchomił produkcję statków i barek. Spółkę założył razem zfrancuskim inżynierem Edwardem Guibertem. W następnych latach wciągnął do tej spółki fundusze innych członków rodziny i innych ziemian orazLeopolda Kronenberga[5]. Część spółki w 1871 odkupił od niegoMaurycy Fajans. Wydawca i od 1847 redaktorRoczników Gospodarstwa Krajowego[6]. Inicjator i prezesTowarzystwa Rolniczego (1858–1861). Był też właścicielemPałacu Zamoyskich przyNowym Świecie wWarszawie; w latach 1843–1846 zlecił przebudowę pałacu pod kierunkiemHenryka Marconiego.
PrzeciwnikAleksandra Wielopolskiego, który w 1861 spowodował rozwiązanie Towarzystwa Rolniczego. W 1862 skrytykował pismo podpisane przez biskupaJana Marszewskiego, domagające się utrzymania świeckiej władzypapieża[7]. We wrześniu 1863 pozamachu na Fiodora Berga dokonanego z Pałacu Zamoyskich, na rozkaz caraAleksandra II musiał opuścić Królestwo Polskie. Po wydaleniu przebywał wParyżu iDreźnie. Członek korespondent Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1846-1874)[8].
Pochowany w Krakowie nacmentarzu Rakowickim[9]. Rząd rosyjski nie pozwolił na sprowadzenie zwłok do Warszawy. Dopiero w październiku 1923 pochowano go w podziemiach warszawskiegokościoła św. Krzyża[10].
