Ten artykuł dotyczy wyrazu powstałego po przestawieniu liter innego wyrazu. Zobacz też:Wydawnictwo Anagram.
Anagram – nazwa wywodząca się od słówgreckich:ana- (nad) orazgrámma (litera), oznaczawyraz,wyrażenie lub całezdanie powstałe przez przestawienieliter bądźsylab innego wyrazu lub zdania, wykorzystującewszystkie litery (głoski bądź sylaby) materiału wyjściowego. W czasopismach szaradziarskich pojawiają się zadania polegające na odgadnięciu wykreskowanego anagramu na podstawie wierszowanego komentarza, a także anagramy rysunkowe polegające na ułożeniu hasła z wszystkich liter właściwego określenia rysunku. Formami spokrewnionymi z anagramem sąstenoanagram,egzoanagram iendoanagram.
Najprostszy anagram to poukładanie liter w odwrotnej kolejności, np.kebab ↔babek,keson ↔nosek,arak ↔kara,bark ↔krab,bard ↔drab,mors ↔srom. Przykładem jednego z prostych przestawień jest zamiana sylab w wyrazieranty, dająca anagram:tyran. Przestawiając pojedyncze litery możemy otrzymać np. anagramnarty.
W 1998 Barbara i Adam Podgórscy w swoimVademecum szaradzisty (Wydawnictwo Kurpisz) jako rekordowy podało anagram złożony z 16 elementów: krasa, Arska, raska, sarka, askar,kasar,Raksa,sakra, Arkas,Araks, Karsa, rakas, Karas,Sakar,Skara, Askra. Nie należy go jednak traktować jako niezmiennik, ponieważ przybywa zarówno słów, jak i metod wyszukiwania. Już choćby w podanym „rekordzie” brakuje „Ksara” oraz „sraka”.
Michał Sędziwój podpisywał swe dzieła DIVI LESCHI GENUS AMO (Kocham ród boskiego Lecha) i ANGELUS DOCE MIHI JUS (Aniele ucz mnie prawa), co było przestawieniem liter jego łacińskiego nazwiskaMichael Sendivogius
Salvador Dalí ↔Avida Dollars (pazerny na dolary); przezwisko nadane przezAndré Bretona będącemu u szczytu popularności malarzowi
fikcyjne nazwiska, będące w rzeczywistości anagramami nazwiskaVladimira Nabokova, pojawiające się w jego książkach, takie jak:Vivian Darkbloom,Vivian Bloodmark,Blavdak Vinomori czyDorian Vivalcomb
Jak sam później wyjaśnił, znaczyło toAltissimum planetam tergeminum observavi (Najwyższą planetę obserwowałem jako potrójną).
Odkrycie fazWenus Galileusz opisał „Haec immatura a me iam frustra leguntur -oy” (łac.: „Te niedojrzałe rzeczy są już na próżno przeze mnie czytane -oy”), co znaczyło „Cynthiae figuras aemulatur Mater Amorum” – „Matka Miłości (Wenus) naśladuje figury Cyntii (Księżyca)”[3].
W 1655Huygens odkrył księżyc Saturna nazwany późniejTytanem. W roku 1656 donosząc o tym odkryciu w ulotceDe Saturni luna observatio nova (Nowa obserwacja księżyca Saturna), umieścił tam również anagram, skrywający wyjaśnienie niezwykłego, zmiennego wyglądu szóstej planety:
W lipcu 1659 roku w traktacieSystema Saturnium (System Saturna) przedstawił swój model w pełnym kształcie, rozszyfrowując również anagram sprzed trzech lat:Annulo cingitur, tenui, plano, nusquam cohaerente, ad eclipticam inclinato co można przetłumaczyć:Jest on [Saturn]otoczony przez cienki, płaski dysk, który nigdzie go nie dotyka i jest nachylony do ekliptyki[4].
Wkrótce wyjaśnił, że cyfra nad literą wyjaśnia, ile razy pojawia się ona w tekście. Tekst po odszyfrowaniu brzmiał „Axis circuli mobilis affixus in centro volutae ferreae” (Oś ruchomego koła jest przymocowana do środka żelaznej spirali). Chodziło o balans ze spiralą, zastępujący w mniejszych zegarachwahadło i obciążniki[5].
Robert Hooke w 1676 ogłosił wpierw swojeprawo w postaciceiiinosssttuv, co rozwiązał później jakoUt tensio, sic vis (Jakie wydłużenie, taka siła)[6].
Później wyjaśnił to w „Principiach”:Data aequatione quotcunque fluentes quantitates involvente, fluxiones invenire; et vice versa. („mając równanie zawierające dowolną liczbę fluent znaleźć fluksje i na odwrót)[7]
Przykładowe anagramy z łamów czasopism szaradziarskich
Gdy do krzyżówek Potrzeba słówek – jakąś miejscowość albo _ _ _ _ _ _ _ _ – _ _ _ mam do tego, Drogi kolego, i _ _ _ / _ _ _ _ _ _ _ _ wiem zawsze wszystko.
Tak...! pląsasz doskonale... Lecz zrozum: _ _ _ _ / _ _ _ / _ _ _ _ _! Tutaj się liczą gole – Nie samby, rock and rolle, Mazurki, habanery... Strzel gola, do cholery!
W swą gwiazdę wierzysz święcie, A jesteś _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _.
Powyższe przykłady to typowe zadania z czasopisma szaradziarskiego[8]. W pierwszym rozwiązanie składa się z dwóch wyrazów: „markotny” i „romantyk”, w drugim obejmuje dwa ciągi wyrazów „nazwisko, łeb” oraz „bez słownika”, w trzecim zaś anagramem fragmentu „mecz nie balet” jest wyraz „beztalenciem”.
↑Kepler błędnie zrozumiał anagram saturnowy jakoSalve, umbistineum geminatum Martia proles (Witaj bliżniacze potomstwo Marsa) uznając to za odkrycie 2 satelitów Marsa, zaś wenusjański również błędnie jakoMacula rufa in Jove est gyratur mathem etc (Na Jowiszu wiruje czerwona plama). Zarównoksiężyce Marsa jakWielka Czerwona Plama na Jowiszu istnieją, lecz odkryto je później.On Prediction in Science
.jpg)
