Amsterdam położony jest nad rzekamiAmstel iIJ oraz licznymikanałami (160) – trzy największe w kształcie półksiężyców usytuowane niemalże równolegle do siebie to: Herengracht (położony najbardziej centralnie), Keizersgracht i Prinsengracht. Z nimi łączą się promieniście mniejsze kanały, tworząc sieć wodną dzielącą miasto na liczne wyspy, dlatego Amsterdam nazywany jest częstoWenecją Północy. Amsterdam położony jest częściowo poniżej poziomu morza. Jest największym miastem Holandii, dużym ośrodkiem przemysłowym, drugim poRotterdamie portem handlowym Holandii (dostępnym dla statków oceanicznych), połączonym kanałami zMorzem Północnym iRenem. Ważny ośrodek naukowy (2 uniwersytety, Królewski Instytut Tropikalny) i kulturalny; jest też ważnym ośrodkiem turystycznym z licznymi muzeami (m.in.Rijksmuseum,Muzeum Vincenta van Gogha,Rembrandthuis, Muzeum Tropiku); zabytkami i bogatymi ogrodami botanicznymi. Centrum miasta wraz z kanałami powstało w przeważającej części wXVII wieku (złoty wiek w historii Holandii)
Nazwa miasta oznacza –tamę (z holend. „dam”) na rzece Amstel (pierwotnie: Amsteldam). Pierwszy raz nazwa ta została zapisana połacinie w 1275 roku przez hrabiegoFlorisa V –homines manentes apud Amestelledamme (ludzie mieszkający w pobliżu Amestelledamme). Litera r pojawiła się po raz pierwszy w 1282 roku – Amestelredamme. W 1327 roku hrabiaWilhelm III z Hainaut użył formyAemsterdam, która najbardziej przypomina dzisiejszą nazwę miasta.
Początki miasta sięgająXIII wieku. Uprawa ziemi, ze względu na liczne powodzie była tu prawie niemożliwa, w związku z tym mieszkańcy zaczęli zajmować sięrybołówstwem iżeglugą – zatoka szybko przekształcała się wport handlowy. W 1342 roku hrabia Wilhelm IV nadał miastu „WielkiPrzywilej”, dzięki któremu umocniła się pozycja Amsterdamu – wXV wieku stał się najważniejszym miastem handlowym Holandii. Miasto rozrastało się – w 1300 roku Amsterdam liczył około 1000 mieszkańców, a w 1400 już 3000, pod koniec XV wieku powstały kanały – Singel, Kloveniersburgwal i Geldersekade. W czasiewojny osiemdziesięcioletniej Amsterdam stanął początkowo po stronie władcyHiszpanii –Filipa II, aby w końcu poprzeć księciaWilhelma Orańskiego. Kiedy Hiszpanie przejęliAntwerpię w 1585 roku, Amsterdam wykorzystał okazję, aby stać się jeszcze ważniejszym miastem na handlowej mapieEuropy – wielu uciekinierów z Antwerpii schroniło się w Amsterdamie i tu odbudowywało swoje interesy. Równie dobry wpływ na zamożność miasta mieli bogaci Żydzi, którzy przybywali tu z Portugalii i Hiszpanii, gdzie byli prześladowani. Pod koniecXVI wieku z Amsterdamu wypływały pierwsze statki doIndii, rejsy te okazały się ogromnym sukcesem finansowym, co jeszcze wzmocniło znaczenie miasta. WiekXVII to w historii Amsterdamu, i całej Holandii, złoty wiek. W 1602 roku Amsterdam stał się największym udziałowcem wHolenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. Miasto stało się w ten sposób także centrum finansowym.
W 1648 roku wojna z Hiszpanią zakończyła się pokojem w Munsterze (częśćpokoju westfalskiego) i powstała niepodległa republika pod panowaniem Wilhelma I Orańskiego. Amsterdam pozostawał poza centrum życia politycznego, jednak miał duży wpływ na rządy dzięki swojemu bogactwu. W latach 1613–1662 wykopano system kanałów według koncentrycznego układuGrachtengordel, w wyniku czego powierzchnia miasta powiększyła się czterokrotnie. W nowych dzielnicach powstały nowe kościoły protestanckie –Zuiderkerk,Noorderkerk iWesterkerk. WXVII wieku liczba mieszkańców miasta wzrosła do 210 000. Nie obyło się bez gorszych momentów – w 1664 roku ofiarą epidemiidżumy padło około 10% populacji miasta. W tym czasie w Amsterdamie mieszkali i tworzyli pisarze, poeci i najsłynniejsza postać miasta – malarzRembrandt. Od 1650 do 1850 roku powierzchnia miasta powiększyła się bardzo nieznacznie, jednak ludności przybywało. W wyniku wojen zFrancją iAnglią miasto znacznie ucierpiało, zwłaszcza w czasierewolucji francuskiej. Po odzyskaniu przez Niderlandy niepodległości Amsterdam zaczął ożywać. Popowstaniu belgijskim miasto miałomonopol na handel z koloniami, a pozycja portu została jeszcze umocniona, dzięki wybudowaniuKanału Północnoholenderskiego iKanału Morza Północnego. Pod koniecXIX wieku Amsterdam przeżywał swój drugi złoty wiek. Choć w czasieI wojny światowej Holandia była neutralna, to jednak Amsterdam, jak i reszta kraju, poważnie ucierpiał wskutek wojny – głównie z powodu braku żywności. W czasieII wojny światowej miasto było okupowane przez Niemców, wywieziono ponad 100 000 Żydów. Rewolucja kulturalna w latach 60. i 70. przyniosła Amsterdamowi miano magicznego miasta – tolerancja dla używania miękkichnarkotyków sprawiła, że miasto stało się popularnym miejscemhippisowskim. W latach 80. znacznie wzrosła liczba imigrantów, szczególnie zSurinamu,Turcji iMaroka.
Herb Amsterdamu to trzykrzyże św. Andrzeja jeden pod drugim, takie same krzyże znajdują się na fladze miasta, tyle że tam ustawione są one poziomo. Znaczenie tych krzyży nie jest jasne, jednak historycy podejrzewają, iż mają one symbolizować trzy plagi, jakie dotknęły Amsterdam – wodę, ogień i dżumę. Oprócz nich w herbie znajduje się austriacka korona cesarska, którą umieścił tam w 1489 rokukról NiemiecMaksymilian I Habsburg (Niderlandy znajdowały się wtedy pod jego panowaniem) – na znak swojego poparcia udzielonego miastu. Lwy w herbie pochodzą z XVI wieku, gdy miasto było częściąRepubliki. Po II wojnie światowej, w 1946 roku, za zgodą królowejWilhelminy, dodano do herbu motto – „Dzielni, Zdecydowani, Miłosierni” (Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig)
Amsterdam jest ośrodkiem finansowo-handlowym, siedzibą banków, giełdy, towarzystw ubezpieczeniowych. Tutaj znajdują się siedziby główne takich firm jakABN Amro,ING Group,Ahold,Delta Lloyd Group iPhilips. Miasto posiada wielkąstocznię remontową, kompleksrafineryjno-petrochemiczny, fabrykę samochodów (Ford), filięIBM (elektronika),browaryHeinekena, szlifiernie diamentów, niegdyś także fabrykę samolotów (Fokker). Centrum biznesowym miasta jest Zuidas, gdzie coraz więcej banków ma swoje biura, tutaj też znajduje się World Trade Centre. Amsterdamska giełda (indeksAEX) jest częścią platformyEuronext, najstarszą giełdą na świecie i nadal należy do najważniejszych w Europie.
Turystyka wpływa znacząco na gospodarkę miasta. W 2019 odwiedziło Amsterdam około dziewiętnastu milionów turystów[2]. W mieście znajduje się ponad 300hoteli. Amsterdam jest centrum życia kulturalnego Holandii: ma teatry, muzea,galerie, maorkiestry, ma swój balet. Dla wielu miasto jest symbolem wolności, tolerancji i liberalnej polityki względem miękkich narkotyków.Dzielnica Czerwonych Latarni jest jedną z największych atrakcji miasta dla zagranicznych turystów, na równi z kawiarniami (coffeeshop), gdzie używanie marihuany zostało zdepenalizowane.
Jednym z najbardziej znanych obrazów świata jest związana z Amsterdamem i należąca doRijksmuseumKompania Fransa Banninga Cocqa i Willema van Ruytenburcha autorstwa Rembrandta van Rijna. Wiele filmów telewizyjnych i kinowych kręcono w całości, lub częściowo w Amsterdamie, m.in.
Niemy świadek –Do not Disturb (1999) reż. Dick Maas.
Także słynne zdjęcia (1969 rok)Johna Lennona iYoko Ono w kampanii o pokój na świecie robione były w łóżku w amsterdamskim Hotelu Hilton. W Amsterdamie toczy się akcja kilku książek, np. „Jednorocznej wdowy”Johna Irvinga, czy „Murder in Amsterdam”Iana Burumy. Utwór pt. „Amsterdam” to jedna z najbardziej znanych piosenekJacques'a Brela. Większość akcji powieściOdkrycie niebaHarry’ego Mulischa dzieje się w Amsterdamie. Do nocnego życia miasta nawiązuje także„Wspaniałe miasto Amsterdam” – jeden z utworów polskiego zespołuBig Cyc zalbumuZ gitarą wśród zwierząt. Jest także piosenka disco-polo z lat 90. zespołu Lambit „Amsterdam”.
SchipholParking dla rowerów przyCentraal StationProm na IJAutobus wodnyKierowcy Amsterdam Bike Taxi na ulicy Damrak, niedaleko placu DamArchitektura w centrum miasta
Około 18 km na południowy zachód od Amsterdamu, obok autostradyA4 w kierunku doHagi, znajduje się największy w Holandii port lotniczySchiphol. Lotnisko ważne jest nie tylko pod względem transportowym, ale także gospodarczym – zatrudnionych jest tu 57 tysięcy osób, a pośrednio dodatkowe 50 tysięcy. Schiphol to czwarte co do wielkości lotnisko w Europie i jedenaste na świecie, a pod względem liczby pasażerów – czwarte w Europie. W 2006 roku lotnisko, które ma ponad 200 połączeń, obsłużyło 44 miliony pasażerów. Jest bazą Air France-KLM. Lotnisko ma dogodne połączenia kolejowe z centrum miasta. Amsterdam posiada też port morski[3] – piąty co do wielkości w Europie. Obok transportu towarów zajmuje się on przewozem pasażerskim.
W mieście znajduje się znaczący węzeł kolejowy (główny dworzecCentraal Station), który dziennie obsługuje około 280 tysięcy pasażerów, co oznacza, że jest to najruchliwszy dworzec w Holandii. Stąd odjeżdżają pociągi międzynarodowe – doBelgii,Francji,Niemiec iSzwajcarii. W Amsterdamie znajduje się osiem innych stacji kolejowych.
Amsterdam jest także dużym węzłem drogowym kraju (A1,A2,A4,A6,A7,A8,A9,A10).
Do wszystkich części miasta można dotrzeć korzystając z transportu publicznego, obsługiwanego przez Gemeentelijkvervoerbedrijf (GVB), Connexxion, Arriva i Nederlandse Spoorwegen. Są tolinie autobusowe,tramwajowe imetro. Piesi i rowerzyści mogą też skorzystać z bezpłatnej przeprawy promem przezIJ łączącej Amsterdam południowy z dzielnicą północną[4]. Tramwaje jeżdżą w Amsterdamie od 1875 roku, autobusy od 1925 roku, a od 1977 roku kursuje metro, którego sieć składa się z pięciu linii[5].
Amsterdam jest jednak znany przede wszystkim z ogromnej liczbyrowerów i znakomitej infrastruktury rowerowej. Około 70% całego ruchu w centrum miasta odbywa się na rowerach. Jest ich w Amsterdamie około 900 tysięcy. Można nawet skorzystać z usług rowerowych taksówek, tzw. Amsterdam Bike Taxi, które stały się już bardziej popularne niż tradycyjne samochodowe taksówki, dla których ruch w centrum jest mocno ograniczony. Większość ulic ma wyznaczoną drogę rowerową, w mieście jest także wiele parkingów dla rowerów. Rocznie około 80 000jednośladów zostaje skradzionych, a 25 tysięcy wpada do amsterdamskich kanałów. Atrakcją turystyczną w Amsterdamie są autobusy wodne[6].
Amsterdam ma dwa uniwersytety –Uniwersytet Amsterdamski (Universiteit van Amsterdam) iWolny Uniwersytet Amsterdam (Vrije Universiteit Amsterdam). Oprócz nich w mieście znajdują się inne szkoły wyższe, m.in.Hogeschool van Amsterdam,Azusa theologische hogeschool (teologia),Lucia Marthas (akademia tańca),Hogeschool voor Economische Studies (szkoła ekonomiczna) orazAmsterdamse Hogeschool voor de Kunsten (Wyższa Szkoła Sztuk Pięknych w Amsterdamie) z konserwatorium muzycznym i jedynym w Zachodniej Europie fakultetem muzeologii –Reinwardt Academie. W Amsterdamie znajdują się też liczne szkoły podstawowe i średnie, zarówno świeckie, jak i religijne (oparte na katolicyzmie, protestantyzmie i islamie). Miasto ma trzy niezależne szkoły średnie, które ostatnio przeżywają powrót do świetności –Vossius Gymnasium,Barlaeus Gymnasium iSt. Ignatiusgymnasium, w nich nauka przebiega według klasycznego programu zgreką iłaciną.Amsterdamski Międzynarodowy Instytut Historii Społecznej (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis) jest jednym z największych na świecie instytutów badawczych w dziedzinie historii społecznej, w szczególności ruchów robotniczych.Hortus Botanicus, założony w początkach XVII wieku jest jednym z najstarszychogrodów botanicznych na świecie, z bardzo rzadkimigatunkami roślin.
Amsterdam znany jest przede wszystkim zpiłki nożnej i klubu sportowegoAFC Ajax, w którym grał i odnosił największe sukcesy w latach 70.Johan Cruijff. W 1995 roku Ajax zdobył pucharLigi Mistrzów. Od 1996 roku Ajax może poszczycić się nowym nowoczesnym stadionem –Amsterdam ArenA – z ponad 50 000 miejsc. W Amsterdamie znajduje się takżelodowiskoJaap Eden baan, gdzie rozgrywane są meczehokejowe z udziałem m.in. amsterdamskiej drużyny –Amstel Tijgers, a na torach (400 metrów) wokół lodowiska odbywają się liczne międzynarodowe turnieje włyżwiarstwie szybkim.Miasto ma także swoją drużynębaseballową –Amsterdam Pirates, trzy drużynyhokeja na trawie –Amsterdam,Pinoké iHurley, drużynękoszykówki –Amsterdam Astronauts.Od 1999 roku miasto przyznaje co roku nagrody najlepszym swoim sportowcom – pierwszymi uhonorowanymi bylibokser Raymond Joval i hokeistka na trawie Carole Thate.W 1928 roku w Amsterdamie odbyły sięIX Letnie Igrzyska Olimpijskie. Specjalnie na tę okazję wybudowano Stadion Olimpijski, gdzie dziś mają miejsce nie tylko imprezy sportowe, ale także kulturalne.
Amsterdam ma ponad 7000 zabytków, m.in. kościoły, kamienice, mosty, fortyfikacje i giełdy. W mieście znajdują się też liczne parki, place, galerie i muzea.
Openluchtschool („Szkoła na świeżym powietrzu”), Cliostraat 38 – Arch. Jan Duiker (1930). Pierwsza nowoczesna szkoła w Holandii. Szkoła została wpisana do rejestru zabytków w 1985 jako wybitny przykładfunkcjonalizmu w architekturze. Każda kondygnacja budynku w tym dach jest wyposażony w taras rekreacyjny otwarty dla uczniów[7].
Homomonument – pomnik upamiętniający gejów i lesbijki, prześladowanych za swoją orientację seksualną
Sensation White: impreza odbywająca się raz w roku z licznymi przedstawicielami muzykihouse itrance ozdobiona licznymi efektami widowiskowymi (światła,teatr, widowisko)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
