Aleppo (arab.حلبḤalab,tur.Halep) –miasto w północno-zachodniejSyrii, około 50 km na południe od granicy zTurcją, położone w połowie drogi międzyEufratem a wybrzeżemMorza Śródziemnego wpółpustynnej okolicy o ostrymklimacie. Siedziba władzmuhafazy Halab. Największemiasto Syrii[2] – 1,4 mln mieszkańców (1990), 1,7 mln mieszkańców (1999), 2,1 mln mieszkańców (dane oficjalne z 2004 roku). Jedno z najstarszych nieprzerwanie zamieszkanych miastBliskiego Wschodu – od co najmniej 1800 p.n.e. Zamieszkane głównie przezArabów, dość liczni sąTurcy iOrmianie, oprócz nich mieszkają w AleppoGrecy,Kurdowie iŻydzi. Ośrodekprzemysłu włókienniczego,przemysłu spożywczego oraz tkactwadywanów. Jedno z większych centrów handlowych Bliskiego Wschodu. Węzeł komunikacyjny – skrzyżowanie szlaków kolejowych i drogowych, międzynarodowy port lotniczy, przez miasto przebiega rurociąg zHimsu doLatakii. Ośrodek nauki i kultury –uniwersytet, muzułmańska szkoła teologiczna, szkoła muzyczna.
Tradycjamuzułmańska ijudaistyczna podają, że podczas wędrówki zUr doKanaanu na fortecznym wzgórzu odpoczywał biblijny patriarchaAbraham. Miał również wypasać swoje stada i doić krowy (Halab al-Szaaba, stąd arabska nazwa miasta). Pamiątką jego pobytu ma być „kamień Abrahama”.
StarożytneHalpe zostało założone na paśmie wzgórz przecinających urodzajną dolinę rzeki Halus (dziśKuwajk), na lądowymszlaku handlowym zEuropy doIndii. Możliwe, że początki osiedla w miejscu późniejszego miasta datują się od szóstego tysiąclecia p.n.e. Najwcześniejsze wzmianki o Aleppo w źródłach historycznych pochodzą z około 1800 p.n.e., gdy było stolicą miejscowego królestwaamoryckiegoJamhad, rywalizującego (między innymi zBabilonem iAszur) o władzę nadMezopotamią. Około 1600 p.n.e. Aleppo zostało opanowane przezHetytów i pozostawało pod władzą różnych państw hetyckich do około 800 p.n.e. Następnie należało do imperiumUrartu, późniejasyryjskiego (wtedy nazywało sięHalman), a następnieperskiego. W 333 p.n.e. zdobył jeAleksander Macedoński, po czym pozostawało pod władząSeleucydów. Po przebudowie w 280 p.n.e.Seleukos I Nikator nadał mu nazwęBeroea. Za czasów Seleucydów powstały pierwsze budowle, które złożyły się potem na najsłynniejszy zabytek Aleppo – cytadelęKalat Halab, położoną na skalnym wzgórzu w centrum miasta, rozbudowywaną przez kolejnych władców.
W 64 p.n.e. Aleppo wraz z całąSyrią zostało podbite przezRzym. Handlowe znaczenie miasta wzrosło po upadkuPalmyry w 272 roku. W okresie panowania Rzymu doszło dochrystianizacji Aleppo i okolic. Pierwszym misjonarzem tych terenów byłapostoł Szymon. Po okresie prześladowań od I do III wieku nastąpił błyskawiczny rozwój Kościoła na tych terenach – pod koniec IV wieku miasto było jużchrześcijańskie, powstała tu jedna z pierwszych stolicbiskupich. Od IV do VI wieku w okolicach Aleppo powstało około dwóch tysięcykościołów iklasztorów. W samym mieście cesarzowa-matkaHelena ufundowała wielką bazylikę świętej Barbary („Wielki Kościół”), istniejącą do dziś. Wiele miejsc kultu uległo zniszczeniu już podczas napadówPersów, którzy w 540 roku spalili nawet znaczną część miasta.
W 637Bizancjum utraciło miasto na rzeczArabów. Pierwsze panowanie arabskie było dla miasta – jeszcze wtedy chrześcijańskiego – życzliwe i tolerancyjne; w VIII wieku miała miejsce kolejna fala chrześcijańskiego budownictwa sakralnego. W 944 Aleppo przeszło pod władzę lokalnej dynastiiHamdanidów, stając się ich stolicą. Ta właśnie dynastia stworzyła cytadelęKalat Halab. W X wieku nastąpił rozkwit miasta, które stało się ośrodkiem arabskiej nauki, kultury i sztuki. W tym okresie tworzyli w Aleppo słynni poecial-Mutanabbi iAbu al-Firas al-Hamadani,al-Farabi – najwybitniejszy arabski filozof przedAwicenną, językoznawcaibn Kaalawi i kaznodziejaIbn Nubata. W 962 r. Aleppo przejściowo zdobyły wojska Bizancjum pod wodząNicefora II Fokasa, później zaś miastu narzucony został protektorat bizantyński. Po upadku Hamdanidów miastem władały dynastie Mirdasydów i Ukajlidów. Od 1070 panowali nad AleppoTurcy seldżuccy. Dwukrotnie, w 1098 i w 1124, oblegali miastokrzyżowcy, lecz bezskutecznie.Arabowie odzyskali miasto w 1183. Po wojnach krzyżowych nastawienieArabów wobec chrześcijańskich mieszkańców Aleppo uległo zmianie – mścili się na nich za współpracę z krzyżowcami. Wtedy (1124) odebrano chrześcijanom i zamieniono nameczet katedrę świętej Barbary. W 1158 roku powstał Wielki Meczet (Al-Dżami Al-Kabir) fundacjisułtanaNur ad-Dina. W latach 1260–1317 panowali w AleppoMongołowie, którzy zburzyli cytadelę, następnie znów Arabowie.
W 1517 miasto włączono doImperium osmańskiego, w którym pozostawało aż do czasu jego upadku (z wyjątkiem krótkiej okupacji egipskiej 1832–1840). Panowanietureckie nie zapewniło jednak tym terenom stabilizacji – częste były walki miejscowych feudałów. Od XVI wieku, wskutek rozwoju handlu europejsko-indyjskiego drogą morską wokółAfryki, Aleppo stopniowo traciło swoje znaczenie pośrednika handlowego między Wschodem a Zachodem. Ostateczny koniec dalekiego handlu na tym szlaku nastąpił po otwarciu drogi morskiej przezKanał Sueski. W XIX wieku nastąpił upadek miasta na skutektrzęsień ziemi (najsilniejszego w 1822 – zrujnowało również cytadelę) iepidemii (1827, 1832). W 1841Brytyjczycy próbowali ustanowić naEufracie komunikację rzeczną między Aleppo aMezopotamią, jednak okazało się to niemożliwe – szlak wodny był zbyt zaniedbany.
W Aleppo internowany był polski generałJózef Bem, który schronił się w 1849 roku w Turcji po upadkupowstania na Węgrzech[3]. W 1850 roku uruchomił w mieście sfinansowaną z własnych środków fabrykęsaletry[4], która dostarczała ją tureckiemu rządowi[3]. W uznaniu jego zasługWysoka Porta mianowała go generałem tureckiej armii. W tym roku w Aleppo wybuchły krwawe zamieszki zainicjowane przezBeduinów, które wymierzone były zarówno we władzę turecką na tym terenie, jak i wchrześcijan syryjskich. Turecki gubernator na tym terenie, Mustafa Pasza, powierzył Bemowi dowództwo obrony miasta przed najazdem nomadów arabskich, podczas której generał dowodził artylerią[3]. W listopadzie 1850 Bem zachorował na malarię azjatycką i zmarł w mieście w nocy 10 grudnia[5]. U schyłku panowania osmańskiego w Aleppo działały liczne europejskie placówki dyplomatyczne, rezydowalipatriarchowie Antiochii (prawosławny iormiański), mieściły się biskupstwa (jakobickie imaronickie) orazmisje łacińskie.
PoII wojnie światowej Aleppo częściowo przebudowano. W 1952 przeprowadzono szerokie drogi według planuurbanisty francuskiegoAndrzeja Guttona. W 1970 wyburzono część starego miasta (zamkniętego w okręgu murów obronnych o średnicy trzech mil) pod budowę bloków mieszkalnych.
Aleppo było jednym z najważniejszych ośrodkówzbrojnego powstania islamistów przeciwko rządom prezydentaHafiza al-Asada w latach 1979–1982. W czerwcu 1979 w akademii wojskowej w mieście miał miejsce atak terrorystyczny, w którym zastrzelonych zostało 50 kadetówalawickich. Dzięki poparciu miejscowego mieszczaństwa sunnickiego również w kolejnych latach miasto było jednym z najważniejszych ośrodków islamistów[6]. Ich organizacje zostały spacyfikowane w marcu 1980. Część mieszkańców miasta, zmęczona aktami terroru regularnie dokonywanymi przez rebeliantów, współpracowała z wojskiem przy wyłapywaniu islamistów. W czasie drugiej pacyfikacji Aleppo w sierpniu 1980 oddziały rządowe dopuszczały się doraźnych egzekucji podejrzewanych o udział w walkach mężczyzn powyżej czternastego roku życia[7].
Zniszczenia w Aleppo (2013)
Po wybuchuwojny w Syrii w 2011, w 2012 rozpoczęła się czteroletniabitwa o Aleppo; do 2016 trwały ciężkie walki o miasto pomiędzy wojskamiSił Zbrojnych Syrii a oddziałami antyrządowymi. W grudniu 2016 roku wojska rządowe odzyskały kontrolę nad większością dzielnic Aleppo i wydały oświadczenie, że w pełni panują nad miastem[8]. Na obrzeżach i w zachodnich osiedlach miasta walki trwały też w późniejszych latach, a na część miasta znajdującą się pod kontrolą sił rządowych spadały pociski[9]. Dopiero na początku 2020 roku syryjska armia odepchnęła front na bezpieczną odległość od zabudowań Aleppo[10].
.jpg)
.jpg)
