| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Plac Tadeusza Kościuszki w Aleksandrowie Łódzkim | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Prawa miejskie | 1822–1870, 1924 | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia | 13,47 km² | ||||
| Wysokość | 206 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | (+48) 42 | ||||
| Kod pocztowy | 95-069 do 95-070 | ||||
| Tablice rejestracyjne | EZG | ||||
Położenie na mapie gminy Aleksandrów Łódzki  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu zgierskiego  | |||||
 51°49′10″N 19°18′14″E/51,819444 19,303889[2] | |||||
| TERC (TERYT) | 1020044 | ||||
| SIMC | 0958654 | ||||
Urząd miejski pl. Tadeusza Kościuszki 295-070 Aleksandrów Łódzki | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Aleksandrów Łódzki –miasto wPolsce wwojewództwie łódzkim, wpowiecie zgierskim, siedziba władzgminy miejsko-wiejskiej Aleksandrów Łódzki. Należy doaglomeracji łódzkiej,miasto satelickieŁodzi. Miasto jest członkiemZwiązku Miast Polskich.
Według danychGUS w dniu 31 grudnia 2023 r. miasto miało 22 002 mieszkańców[1].
Pod względem fizycznogeograficznym Aleksandrów Łódzki położony jest naWysoczyźnie Łaskiej. Miasto znajduje się nadziale wodnym I rzędu, między dorzeczamiWisły iOdry, pozbawione jest większych cieków wodnych. Jedynie północny kraniec miasta opiera się oBzurę.
Aleksandrów Łódzki leży na obszarze dawnejziemi łęczyckiej, wieśBrużyca Wielka, która w 1815 dała początek miastu[3], w drugiej połowie XVI wieku położona była w powiecie łęczyckimwojewództwa łęczyckiego[4].
Miasto graniczy administracyjnie zŁodzią (około 11 km na północny zachód od centrum miasta[5]) i wiejską częściągminy Aleksandrów Łódzki.
Przez miasto przebiegajądrogi krajowenr 71 inr 72, które w centrum miasta krzyżują się. W latach 1910–1991 Aleksandrów Łódzki zŁodzią łączyła linia tramwajowa, przez wiele lat była to linia nr 44. Od 1 stycznia 2004 r. połączenia z Łodzią zapewniają linie autobusowe, które obsługujeMiejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne – Łódź – są to linie nr 78 i N1A (do nocy 14/15 grudnia 2005 r. jako linia 151, od nocy 15/16 grudnia 2005 do nocy 1/2 kwietnia 2017 jako linia N1). Od 1 września 2013 r. do 1 kwietnia 2017 połączenia z Łodzią obsługiwały również linie autobusowe nr 74 i 84. Od 2 kwietnia 2017 r. połączenia do Łodzi są obsługiwane także przez linie 84B I 97A.
Miasto podzielone jest na następujące części[6]:
Osiedla miejskie to[7]:
Osobny artykuł:Historia Aleksandrowa Łódzkiego.
Osada miejska powstała na początku XIX w. (ok. 1816 r.), a jej założycielem byłRafał Bratoszewski herbuSulima, który ufundował także miejscowąparafię katolicką pw. św. Rafała Archanioła. W 1820 r.Rajmund Rembieliński nazwał Aleksandrów Łódzki „jednym z lepszych w Polsce miasteczek”. Twórcą planu urbanistycznego nowej osady był AustriakBernard Schuttenbach. Bratoszewski nadał swemu miasteczku nazwę ku czci ówcześnie panującego cesarzaRosji i króla Polski –Aleksandra I, co pomogło w uzyskaniu dla niego w 1822 r. praw miejskich. Po śmierci Bratoszewskiego w 1824 r. właścicielami miasta została rodzina Kossowskich herbuDołęga. Po 1832 r. miasteczko zaczęło gospodarczo podupadać, nie wytrzymując konkurencji sąsiednich ośrodków włókienniczych –Łodzi,Zgierza iPabianic.
Miasto prywatneKrólestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie zgierskim, obwodzie łęczyckimwojewództwa mazowieckiego[8].
Pod koniec XIX i w początkach XX w. powstały w Aleksandrowie Łódzkim liczne zakładydziewiarskie, przez co uznawany jest za kolebkę polskiego przemysłupończoszniczego i przezywany przez mieszkańców nazwą „Skarpetkowo”, niekiedy określany też jako „Miasto Tkaczy”. Branża ta dominuje w mieście do dziś. W 1910 r. Aleksandrów Łódzki uzyskał elektryczne połączenietramwajowe zŁodzią, zlikwidowane po 1991 r. Do dawnych wagonów tramwajowych typuHerbrand nawiązuje nazwa nowej restauracji, zdobiącej od 2008 r. centrum Aleksandrowa Łódzkiego.
Od chwili powstania aż do 1939 r. Aleksandrów Łódzki był miastem trójnarodowym i trójwyznaniowym. Zamieszkiwali tu potomkowieniemieckichtkaczy, wyznaniaewangelickiego,żydowscykupcy i sklepikarze wyznającyjudaizm orazpolscyrobotnicy irzemieślnicy wyznaniakatolickiego. Najliczniejszą i najbogatszą grupą etniczną aż do 1945 r. byli tuNiemcy. Dla Żydów Aleksandrów Łódzki był ważnym ośrodkiem religijnym – siedzibącadykówchasydzkich z dynastiiDanzigerów.
W 1870 r. decyzją władz rosyjskich Aleksandrów Łódzki utracił prawa miejskie. Przywrócone zostały one przez władze polskie w 1924 r.
W czasieokupacji niemieckiej znalazł się na ziemiach wcielonych doIII Rzeszy wKraju Warty, otrzymując najpierw nazwę Alexanderhof (1939 r.), a później Wirkheim (1943 r.)[9]. Niemcy zamknęli polskie szkoły, zdelegalizowali stowarzyszenia, zburzyli pomniki i represjonowali Polaków. Ludność żydowska trafiła dogetta, z którego w 1940 część mieszkańców wywieziono do gett w Skierniewicach,Głownie,Łowiczu i Łyszkowicach[10]. Aleksandrowskie getto został zlikwidowane w czerwcu 1942[10].
Osobny artykuł:Walki o Aleksandrów Łódzki.Po wojnie, w latach 1945–1948, wysiedlono za Odrę prawie całą niemiecką społeczność Aleksandrowa Łódzkiego, dochodziło przy tym do różnych represji i nadużyć ze strony komunistycznych władz i milicji. Aleksandrów Łódzki stracił swój dawny trójnarodowy charakter.
W 1965 roku przy ul. 22 Lipca odsłonięto pomnik ku czci Armii Czerwonej i Wojska Polskiego[11]
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dostarego województwa łódzkiego.
Dane z 31 grudnia 2023[1]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 22 002 | 100 | 11 656 | 52,98 | 10 346 | 47,02 |
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Aleksandrowem Łódzkim. Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie urodzeni w Aleksandrowie Łódzkim.
Najważniejsze zabytki Aleksandrowa Łódzkiego pochodzą z okresu początków miasta i zostały wzniesione w stylu klasycystycznym.
W większości znajdują się wokół Rynku.
Zachowało się też kilka zabytków późniejszych – z 2. połowy XIX i XX w.:
Osobny artykuł:Transport zbiorowy w Aleksandrowie Łódzkim. Osobny artykuł:Tramwaje w Aleksandrowie Łódzkim.Aleksandrów Łódzki do 1991 r. posiadałtramwajowe połączenie z Łodzią. Była to linia44, obsługiwana przez spółkęMiejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Łodzi. Obecnie do Aleksandrowa Łódzkiego kursuje wyłączniekomunikacja autobusowa. Są to linie:78, 84B oraz97A i linia nocnaN1A, obsługiwane przezMPK – Łódź[14]. Od października 2013 r. do końca 2014 r. kursowała linia3A, obsługiwana przez MUK w Zgierzu. Jej trasa przebiegała z pętli Targowy Rynek przez miasto, następnie przez cały Zgierz aż do dworca PKP w Strykowie, z podjazdem do zakładów znajdujących się w strefie. Od 1 stycznia 2015 r. na tej samej trasie kursuje linia2, która również jest obsługiwana przez MUK w Zgierzu. Na linii obowiązują 3 strefy taryfowe (Aleksandrów-Zgierz, Zgierz-Stryków, Aleksandrów-Stryków); autobusy mają 7 kursów w dni robocze (z wyjątkiem sobót – w tym 3 kursy do Aleksandrowa i 4 kursy do Zgierza oraz 4 kursy z Aleksandrowa i 3 kursy ze Zgierza) i 4 w pozostałe dni (w tym w soboty 3 kursy do Aleksandrowa i 1 kurs do Zgierza oraz po 2 kursy z Aleksandrowa i ze Zgierza, a w niedziele i święta 4 kursy tylko i wyłącznie ze/do Zgierza)[15].
Do Aleksandrowa Łódzkiego można też dojechać FKF Sp. z.o.o. na trasie Aleksandrów Łódzki 1 Maja –Łódź[16] Wersalska oraz prywatnymi autobusami, które przejeżdżają przez Aleksandrów Łódzki.
Przez miasto prowadzi znakowanyturystyczny
czerwonySzlak Okrężny Wokół Łodzi.
Atrakcje przyrodnicze: Rezerwat przyrody „Torfowisko Rąbień” pod Aleksandrowem Łódzkim – typ torfowiska wysokiego, gdzie można spotkać wiele interesujących roślin bagiennych. Rezerwat ma powierzchnię 42 hektarów i utworzono go w 1988 r.
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Miasto współpracuje obecnie z trzema miastami[23]:
Siedziba gminy:Aleksandrów Łódzki
| Miejscowości gminy |
| ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostki pomocnicze gminy |
|
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta |
|
| Osiedla (1954–72) |
|
| Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
