Ojciec Alaksandra Bialackiego, Wiktar, pochodził z zamożnej rodziny, która w wynikukolektywizacji popadła w nędzę. W 1940 roku władzeradzieckie przeprowadziły akcję werbunkową mającą na celu zasiedlenie dawnychfińskich terytoriów włączonych do ZSRR w wynikuwojny zimowej. Wobec panującego naBiałorusi głodu, ojciec Wiktara, Uscin, na początku tego samego roku podjął decyzję o skorzystaniu z możliwości przeprowadzki. W ten sposób 10-letni Wiktar wraz z ojcem i pięciorgiem rodzeństwa znalazł się wKarelii. Matka Alaksandra Bialackiego, Nina, pochodziła spodNarowli i podobnie jak Wiktar, przybyła do Karelii w wyniku radzieckiej akcji werbunkowej, jednak dopiero poII wojnie światowej. Tam też poznali się i wzięli ślub[1].
Urodził się 25 września 1962 roku w osadzieWiartsila, wrejonie sortawalskimKarelskiej Autonomicznej SRR. Był pierwszym dzieckiem swoich rodziców. Nadali mu imię po ojcu matki, który zginął w czasie wojny. W 1964 roku rodzina otrzymała możliwość powrotu na Białoruś w związku z zapotrzebowaniem na robotników do nowo powstających zakładów przemysłowych. Rodzina Bialackich postanowiła zamieszkać przy zakładach chemicznych wSwietłahorsku ze względu na ich bliższe położenie względem rodzinnych stron matki[1].
Ukończył Szkołę Średnią Nr 5 w Swietłahorsku. Od 1979 roku studiował filologię białoruską i rosyjską[1] na Wydziale Historyczno-FilologicznymHomelskiego Uniwersytetu Państwowego[2]. W czasie studiów zaczął aktywnie mówić wjęzyku białoruskim. W 1981 roku został pierwszym studentem na wydziale, który stale posługiwał się tym językiem[3]. Kiedy w 1984 roku kończył studia[2], po białorusku mówiło już kilkudziesięciu studentów[3].
W latach 1984–1989, z przerwą na służbę wArmii Radzieckiej, zrobił aspiranturę w Instytucie LiteraturyAkademii Nauk Białoruskiej SRR. Pracował jako nauczyciel[4]. W roku 1989 był pracownikiem naukowym Muzeum Historii Literatury Białoruskiej. W latach 1989–1998 pracował jako dyrektor Muzeum Literackiego Maksima Bahdanowicza[2].
Od 20. roku życia brał udział w ruchu antykomunistycznym i narodowo-demokratycznym[2]. W młodości działał w nieformalnej, faktycznie podziemnej organizacji, wraz z kolegami kupując proste maszynki drukarskie i wyrabiając ulotki. Celem organizacji, według jego słów, była niepodległość Białorusi[3]. Alaksandr Bialacki był współzałożycielem, a w latach 1986–1989 przewodniczącym Towarzystwa Młodych Literatów „Tutejszyja”[2]. W tym okresieKGB podjęło próbę jego zwerbowania, jednak na pierwszym spotkaniu Bialacki odmówił kontynuowania jakichkolwiek kontaktów z tą instytucją[3]. Podpisywał pisma do Mińskiej Miejskiej Rady Deputowanych z prośbą o zezwolenie na organizację demonstracji „Dziady-87” i „Dziady-88”, których celem było wyrażenie sprzeciwu wobec totalitaryzmu istalinizmu. Za udział w „Dziadach-88” został aresztowany i ukarany grzywną. W czasie aspirantury był szykanowany z przyczyn politycznych. Był współzałożycielem Białoruskiego Społecznego Towarzystwa Historyczno-Oświatowego „Martyrałoh Biełarusi”. Od ukształtowania się komitetu organizacyjnegoBiałoruskiego Frontu Ludowego „Odrodzenie” (BFL) w 1988 roku był jego aktywnym działaczem. Pełnił funkcję sekretarza zarządu BFL. W 1990 roku był jednym z założycieliBiałoruskiej Katolickiej Hramady. W latach 1992–1996 był deputowanym do Mińskiej Miejskiej Rady Deputowanych[2] (według innego źródła 1991–1995[4]). Wchodzi w składZwiązku Pisarzy Białoruskich. Od 1998 roku był redaktorem biuletynu „Prawa na Wolu”, dotyczącego obrony praw człowieka[2]. Od 30 października 1999 roku był zastępcą przewodniczącego Białoruskiego Frontu Ludowego „Odrodzenie”. W czerwcu 2000 roku został wybrany na kierownika Grupy Roboczej Zgromadzenia Demokratycznych Organizacji Pozarządowych[4]. Pełni funkcję wiceprzewodniczącegoMiędzynarodowej Federacji Praw Człowieka[3].
W 1996 roku, po serii przypadków brutalnego rozpędzania demonstracji przez siły porządkowe stanął na czele nowo utworzonegoCentrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna-96” (obecnie: „Wiosna”). Według jego słów, nie przewidywał wówczas, że obroną praw człowieka na Białorusi trzeba będzie się zajmować jeszcze tak wiele lat[3] (według innego źródła, Bialacki został dyrektorem „Wiosny-96” dopiero w 1998 roku[2]). Przez wiele lat działalności organizacja udzieliła pomocy prawnej i materialnej tysiącom ludzi, w przypadku których istniały podejrzenia, że białoruska władza łamie ich prawa[5].
Wielokrotnie był pociągany do odpowiedzialności karnej – do końca lat 90. XX wieku ponad 20 razy. Zdaniem niezależnych białoruskich mediów, były to prześladowania o podłożu politycznym[4]. Na początku 2011 roku gazeta „Sowietskaja Biełorussija”, organ prasowy władz Białorusi, opublikowała serię bardzo krytycznych artykułów na temat polityków opozycji, w tym Bialackiego[3]. 4 sierpnia 2011 roku około godziny 17.00 Bialacki został aresztowany pod zarzutem „uchylania się od wypłaty sum podatków, zbiórek w szczególnie dużych rozmiarach”[5]. Podstawą do aresztowania były informacje o kontach bankowych, które przekazały Białorusi litewskie Ministerstwo Sprawiedliwości oraz polskaProkuratura Generalna. Wyjście tego faktu na jaw wywołało międzynarodowy skandal. Strona litewska wyraziła ubolewanie, tłumacząc, że informacje o Bialackim zostały przekazane przez pomyłkę. Zawiesiła też bezterminowo współpracę prawną z Białorusią[7]. Wkrótce potem oficjalne przeprosiny wystosowałminister spraw zagranicznych PolskiRadosław Sikorski[8]. Aresztowanie Bialackiego zostało potępione przez osoby i instytucje z całego świata, m.in. przez: ministra spraw zagranicznych Litwy i przewodniczącegoOBWEAudroniusa Ažubalisa[9], rządNiemiec[10], wysoką przedstawiciel ds. zagranicznychUnii EuropejskiejCatherine Ashton[11], Związek Pisarzy Białoruskich[12], brytyjskiego ministra ds. EuropyDavida Lidingtona[13], organizacjęAmnesty International[14],Departament Stanu Stanów Zjednoczonych[15], przewodniczącegoParlamentu EuropejskiegoJerzego Buzka[16].
24 listopada 2011 roku został skazany na 4,5 roku kolonii karnej o zaostrzonym rygorze oraz na konfiskatę mienia. Wyrok został potępiony przez białoruskich polityków opozycyjnych, obrońców praw człowieka, polityków i dyplomatów państw Unii Europejskiej[17] i Stanów Zjednoczonych,Radę Europy, a także wielu innych instytucji, polityków i obrońców praw człowieka z całego świata. Ich zdaniem miał on charakter polityczny, a wina Bialackiego nie została dowiedziona[18]. 24 grudnia 2011 roku zmarł na raka płuc ojciec Alaksandra, Wiktar Bialacki. Kilka dni wcześniej władze odmówiły Alaksandrowi prawa do spotkania z umierającym ojcem[19]. 21 czerwca 2014 roku został przedterminowo zwolniony z kolonii karnej[20].
14 lipca 2021 roku wraz z Walancinem Stefanowiczem, członkiem zarządu „Wiosny”, Uładzimirem Łabkowiczem, prawnikiem i koordynatorem kampaniiObrońcy praw człowieka na rzecz wolnych wyborów oraz ośmioma innymi działaczami praw człowieka (w tym sześcioma członkami „Wiosny”) został aresztowany w następstwie prowadzonego przez białoruską policję śledztwa na podstawie artykułu 342 części 1 i 2 kodeksu karnego („organizacja i przygotowanie działań naruszających porządek publiczny lub czynny udział w takich działaniach”), a także na podstawie artykułu 243 paragraf 2 tego kodeksu („unikanie płacenia podatków”)[21]. 6 października Bialacki usłyszał zarzut unikania płacenia podatków, za który grozi do siedmiu lat pozbawienia wolności[22].
3 marca 2023 został skazany przez sąd w Mińsku na 10 lat kolonii karnej o zaostrzonym rygorze. Ponadto jego trzej współpracownicy, aktywiści, usłyszeli wyroki od siedmiu do dziewięciu lat więzienia[23].
Jestkatolikiem. Żonaty z Natallą Pinczuk, ma syna[2][19]. Żona jest z wykształcenia historykiem, pracuje jako wykładowca na Akademii Sztuk Pięknych[4].
Jest autorem licznych publikacji w periodykach o tematyce społeczno-politycznej i literaturoznawczej. Jedną z jego prac jest:Litieratura i nacyja,Mińsk, 1991[2].
NagrodaHomo Homini, wręczona przezVáclava Havla w marcu 2006 roku –za działalność na rzecz obrony praw człowieka;
Honorowe obywatelstwo miastaGenui w 2010 roku – nagroda była wyrazem zaniepokojenia społeczeństwa włoskiego sytuacją praw człowieka na Białorusi; tytuł ten nadawany jest przez władze miasta corocznie jednej osobie; wśród laureatów byli m.in.Lech Wałęsa iSzimon Peres[28];
↑Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywna forma zapisu, według tzw. wariantu klasycznego (taraszkiewicy):Аляксандар Віктаравіч Бяляцкі (czyt.Alaksandar Wiktarawicz Bialacki).
Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś.ISBN 83-913780-0-4.
.jpg)
