Albert Finney (ur.9 maja1936 wSalford, zm.7 lutego2019 wLondynie) – brytyjski aktor, reżyser, scenarzysta i producent teatralny, filmowy i telewizyjny.
Był laureatem wielu nagród, w tymZłotych Globów iBAFTA. Kiedy w 2000 królowa brytyjskaElżbieta II zaoferowała mu tytuł szlacheckiOrder Imperium Brytyjskiego, przyznawany obywatelom brytyjskim, którzy przyczynili się do rozsławieniaWielkiej Brytanii na całym świecie, wówczas odrzucił go, uważając, że byłby to przejaw snobizmu.
Urodził się w Salford, wLancashire jako syn Alice (z domu Hobson) i Alberta Finneya Sr., bukmachera[1]. Po ukończeniu Tootal Drive Primary School, uczęszczał do Salford Grammar School. Już w przedstawieniu szkolnym zwrócił na siebie uwagę roląBrutusa wJuliuszu CezarzeWilliama Szekspira[2]. WkrótceCharles Laughton zachwycił się jego interpretacjąMakbeta i ściągnął go doLondynu[2]. Mając 17 lat rozpoczął naukę wRoyal Academy of Dramatic Art (dyplom otrzymał w 1955), a trzy lata później po raz pierwszy wystąpił na scenie z Birmingham Repertory Company[3].
Karierę sceniczną zaczynał w latach 50. XX wieku od występów w teatrze, specjalizując się w szekspirowskich adaptacjach. W 1958, w wieku 22 lat, zadebiutował w londyńskiej sztuceThe Party autorstwa Jane Arden, w reżyseriiCharlesa Laughtona. Rok potem, w 1958 dostał upragnioną tytułową rolę w tragedii szekspirowskiejKoriolan, zastępując choregoLaurence’a Oliviera.
Jego kinowym debiutem była rola Micka Rice’a wkitchen-sink dramaTony’ego RichardsonaMusic-hall (The Entertainer, 1960). Wzbudził entuzjazm krytyki dzięki roli cynicznego robotnika zagrał w ekranowym manifeście „młodych gniewnych”Karela ReiszaZ soboty na niedzielę (Saturday Night and Sunday Morning, 1960)[2].
W ekranizacji powieściMalcolma Lowry’egoPod wulkanem (Under the Volcano, 1985) wcielił się w postać Geoffreya Firmina, byłego brytyjskiego konsula w Meksyku, który zmaga się z alkoholizmem i po raz kolejny był nominowany doOscara. Za drugoplanową kreację prawnika tytułowej bohaterki (Julia Roberts) –Edwarda Masrya w filmieStevena SoderberghaErin Brockovich (2000) otrzymał jeszcze jedną nominację doOscara w kategorii „najlepszy aktor drugoplanowy”.
W 1957 poślubił aktorkę Jane Wenham, z którą miał syna Simona (ur. 16 września 1958 w Londynie). Jednak 14 grudnia 1961 doszło do rozwodu. 7 sierpnia 1970 ożenił się z francuską aktorkąAnouk Aimée, lecz w 1978 para rozwiodła się. W 2006 poślubił Pene Delmage.
W maju 2011 zdiagnozowano u Finneyaraka nerki[6]. Zmarł 7 lutego 2019 w Royal Marsden Hospital w Londynie w wieku 82 lat[7].
