Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Alaska

Na mapach:64°N 150°W/64,000000 -150,000000
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy stanu USA. Zobacz też:inne znaczenia.
Alaska
State of Alaska
stan
49. stan od 3 stycznia 1959
Ilustracja
Krajobraz doliny Eagle River wAnchorage
PieczęćFlaga
PieczęćFlaga
Hymn:Alaska’s Flag
(Flaga Alaski)
Dewiza: (ang.) North to the Future (Północ do przyszłości)
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Juneau

Data powstania

3 stycznia 1959

KodISO 3166-2

US-AK

Gubernator

Mike Dunleavy (R)

Powierzchnia

1 723 337 km²[1]

Populacja (2017)
• liczba ludności


739 795[2]

• gęstość

0,42 os./km²

Kod pocztowy

99xxx

Strefa czasowa

UTC-09:00
UTC-08:00

Języki urzędowe

angielski,
inupiak,yupik syberyjski,yupik alaski,alutiik,aleucki,dena’ina,xinag,holikachuk,koyukon,kuskokwim górny,kuchin (gwich’in),dolnotananaski,górnotananaski,tanacross,ahtna,hän,eyak,tlingit,haida,tsimshian[3]

Szczegółowy podział administracyjny
Liczbaokręgów

19

Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczbasenatorów

2

Liczbaczłonków Izby Reprezentantów

1

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Alaska (wymowa:/əˈlæskə/) –stanStanów Zjednoczonych w północno-zachodniej częściAmeryki Północnej, będącyeksklawą Stanów Zjednoczonych. Graniczy od wschodu zKanadą, a od zachodu, przezCieśninę Beringa, zRosją. Dominują góry, z najwyższym punktem Ameryki Północnej, którym jest szczytDenali (McKinley, 6194 m n.p.m.), orazwyżyny i liczne stożkiwulkaniczne. Do terytorium należą teżAleuty. Alaska ma największą powierzchnię wśród stanów Stanów Zjednoczonych oraz najmniejszą gęstość zaludnienia. W odróżnieniu od większości stanów Alaska nie dzieli się na hrabstwa, leczokręgi (borough), przy czym znaczna część stanu stanowiterytorium niezorganizowane.

Geografia

[edytuj |edytuj kod]

Powierzchnia stanu jest górzysta. Na południu znajdują się góryAlaska z najwyższym szczytem Ameryki Północnej –Denali (w latach 1896–2015: Mount McKinley, 6190 m),Góry Świętego Eliasza (Góra Świętego Eliasza, 5489 m),Góry Wrangla (Mount Bona, 5044 m), na północyGóry Brooksa (Michelson, 2816 m). W środkowej części stanu płaskowyż jest rozcięty dolinami rzek, natomiast wzdłuż wybrzeża występują niziny.Linia brzegowa jest bardzo dobrze rozwinięta; składają się na nią liczne półwyspy (Alaska,Kenai) i przybrzeżne wyspy (Aleuty,Archipelag Aleksandra,Kodiak,Nunivak,Wyspa Świętego Wawrzyńca,Wyspy Pribyłowa). Obszar ten jestaktywny sejsmicznie, a wiele szczytów gór to czynne (m.in.Pavlof,Iliamna) iwygasłe wulkany.

Klimat

[edytuj |edytuj kod]

W części południowej klimat jest umiarkowany chłodny, a na dalekiej północy subpolarny. Zakres zmian temperatury powietrza w ciągu roku: od −51 °C w zimie do 32 °C w lecie. Zima trwa 9 miesięcy i jest bardzo mroźna, a w czasie jej trwania wieją silne wiatry, osiągające prędkość 100 km/h oraz powstają burze śnieżne charakterystyczne dla strefy tundry.

Główne rzeki

[edytuj |edytuj kod]

Roślinność

[edytuj |edytuj kod]

W głębi lądutajga itundra, w zasięgu oddziaływaniaPrądu Alaskańskiego iglastelasy deszczowe strefy umiarkowanej ztopolami,olchami iwierzbami.

Ważniejsze szczyty

[edytuj |edytuj kod]

20 szczytów i wierzchołków położonych powyżej 4400 m n.p.m.[4]:

Miasta

[edytuj |edytuj kod]

Na terenie stanu Alaska znajduje się 149 miast (city), w tym 1 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 3 powyżej 10 000 mieszkańców, a 26 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.)[5].

Największe miasta w stanie Alaska, powyżej 3000 mieszkańców (2022)[5]

Lista miast zamieszkanych przez 500 lub więcej osób (2022 r.)[5]:

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Sprzedaż Alaski

[edytuj |edytuj kod]
 Osobny artykuł:zakup Alaski.

W drugiej połowie XIX w. należące do Rosji tereny Alaski zostały odsprzedane Stanom Zjednoczonym. Traktat został podpisany po długich negocjacjach w nocy 29/30 marca 1867. Transakcję wartą 7,2 mlndolarów w imieniu Rosji zawarł baronEdward de Stoeckl, a w imieniu Stanów ZjednoczonychWilliam Seward, który wcześniej zabiegał o zakup tych terenów. Traktat został ratyfikowany przezSenat Stanów Zjednoczonych 9 kwietnia 1867,Izba Reprezentantów 14 lipca 1868 uchwaliła wyasygnowanie pieniędzy[6].

W 2023 roku prezydentFederacji RosyjskiejWładimir Putin wydał rozporządzenie o wyasygnowaniu środków na poszukiwanie i ochronę prawną zagranicznych nieruchomości, które należały do Rosji w okresach carskim i radzieckim, co dotyczy również Alaski. Amerykański rzecznikDepartamentu Stanu Vedant Patel wydał w związku z tym oświadczenie, że przekazanie Alaski Federacji Rosyjskiej nie jest możliwe[7].

Kalendarium

[edytuj |edytuj kod]
  • 1640 – odkrycie Alaski przez żeglarzy hiszpańskich.
  • 1732 – okręt rosyjski wysłany przez dowódcę ekspedycji wojskowejPawłuckiego (z pochodzenia Polaka) w czasie przejścia przezCieśninę Beringa obserwował brzeg Alaski, potwierdzając bliskość Azji i Ameryki.
  • 15–16 lipca 1741 – pierwsza morska ekspedycja naukowa pod dowództwem duńskiego badacza w służbie RosjiVitusa Beringa i RosjaninaAleksieja Czyrikowa.
  • 1784 – pierwsza kolonia założona przez rosyjskich handlarzy futer na wyspieKodiak.
  • 1799 – założenie przez Rosjan osadySitka naWyspie Baranowa, która do roku 1906 była stolicą Alaski.
  • 1799–1867 – teren Alaski pod administracją Kompanii Rosyjsko-Amerykańskiej.
  • 30 marca 1867[8]sprzedaż Alaski przezImperatora WszechrusiImperium RosyjskiegoAleksandra II Stanom Zjednoczonym Ameryki za 7,2 mln dolarów; jednym z pierwszych amerykańskich urzędników federalnych Alaski zostałPolak,Włodzimierz Krzyżanowski.
  • 1896 –George Carmack,Skookum Jim iDawson Charlie odkryli złoto nad rzekąKlondike.
  • 1897 – początek wielkiej „gorączki złota” wywołanej wiadomością o tonie złota przywiezionej na pokładzie parowca z Alaski do portu Seattle w stanieWaszyngton.
  • 1912 – ustanowieniezorganizowanegoTerytorium Alaski (zalążka stanu).
  • 9 lipca 1958 – największe na świecie zanotowane tsunami –megatsunami w zatoce Lituya.
  • 3 stycznia 1959 – wejście Alaski do Unii jako 49. stanu; spowodowało to ustanowienie najkrócej obowiązującej flagi Stanów Zjednoczonych z czterdziestoma dziewięcioma gwiazdami; zaledwie 7 miesięcy później straciła ważność na rzecz współczesnej, gdy stanem zostałyHawaje.
  • 1976 – rząd zdecydował o zniesieniu podatków i wprowadzeniu dywidend.

System polityczny

[edytuj |edytuj kod]

Władzę ustawodawczą na szczeblu stanowym sprawuje dwuizbowaLegislatura Alaski, złożona zIzby Reprezentantów iSenatu. Na czele władzy wykonawczej stoigubernator, wybierany wwyborach bezpośrednich na czteroletnią kadencję.

Podział administracyjny

[edytuj |edytuj kod]
Podział administracyjny stanu Alaska
 Osobny artykuł:Podział administracyjny stanu Alaska.

Alaska jest jedynym amerykańskim stanem, który dzieli się na 19 okręgów (ang. borough). Pozostałe 48 stanów dzieli się na hrabstwa (jedynieLuizjana dzieli się naparafie). Występują dwa rodzaje jednostek terytorialnych:

Obecnie zostało utworzonych 18 okręgów oraz 1 okręg typu niezorganizowanego.Okręg niezorganizowany dodatkowo został podzielony przezUnited States Census Bureau na 11 tzw. obszarów spisu powszechnego (ang. census area) w celu łatwiejszego przeprowadzenia badań statystycznych. Największe okręgi są większe od niektórych poszczególnych stanów Stanów Zjednoczonych.

Siedmiu okręgom nadano status skonsolidowanych miast-okręgów (ang. consolidated city-borough):Anchorage,Haines,Juneau,Sitka,Skagway,Wrangell iYakutat[9].

Dla stanu Alaska kodFederal Information Processing Standard to 02[10].

Demografia

[edytuj |edytuj kod]

Spis ludności z roku 2010 wykazał, że stan Alaska liczył 710 231 mieszkańców – wzrost o 83 299 (13,3%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowiły 7,3% populacji, 25% mieszkańców nie ukończyło osiemnastego roku, a 11,2% to osoby mające 65 i więcej lat. 47,7% stanowiły kobiety[11].

Rasy i pochodzenie

[edytuj |edytuj kod]

Według danych z 2017 roku, 65,3% mieszkańców stanowiliBiali (61,5% nie liczącLatynosów), 14,2% tordzenna ludność Alaski, 8,5% zdeklarowało rasę mieszaną, 6,2% toAzjaci, 3,2% toczarnoskórzy lubAfroamerykanie, 1,2% toHawajczycy i pochodzący z innych wyspPacyfiku. Latynosi stanowili 6,8%[12].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenianiemieckiego (16,5%),irlandzkiego (9,2%) iangielskiego (7,6%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia: „amerykańskiego” (33,3 tys.),francuskiego (27,7 tys.),meksykańskiego (27,3 tys.),filipińskiego (25,9 tys.),norweskiego (24,7 tys.),włoskiego (22 tys.),szkockiego (17,8 tys.),polskiego (17 tys.), nieokreślonego europejskiego (15,2 tys.),szwedzkiego (14,9 tys.) i szkocko-irlandzkiego (9,7 tys.)[13][14].

Język

[edytuj |edytuj kod]

Najpowszechniej używanymi językami są[15]:

Religia

[edytuj |edytuj kod]

Dane za 2014[16]:

Gospodarka

[edytuj |edytuj kod]

Na Alasce eksploatuje sięropę naftową (jedne z największych złóż na świecie),gaz ziemny,złoto,platynę,rudy miedzi,cyny,niklu,uranu. Przemysł składa się głównie z zakładów petrochemicznych, drzewnych i papierniczych. Bardzo dobrze rozwinięta jest hodowlareniferów,lisów, a takżeleśnictwo,myślistwo irybołówstwo (połówłososi iśledzi).

Transport

[edytuj |edytuj kod]

Transport głównie na południu stanu: samochodowy (fragmentDrogi PanamerykańskiejAlaska Highway), kolejowy, lotniczy. Główne porty morskie:Valdez,Seward,Sitka. Są także wojskowebazy lotnicze oraz licznerurociągi.

Kuchnia

[edytuj |edytuj kod]
 Osobny artykuł:Kuchnia alaskańska.

Typowa kuchnia Alaski opiera się na daniach z owoców morza (krab królewski,krewetki,langusty) i ryb, jak np.łosoś. Spożywa się także mięso łosi, reniferów, fok, morsów oraz ptaków. Przeciętny mieszkaniec Alaski zjada około 0,5 kg mięsa dziennie. Ze względu na warunki klimatyczne na Alasce dalej wykorzystuje się naturalne sposoby konserwowania żywności, takie jak suszenie czy fermentacja. Przekąskami są suszone ryby lub płatki suszonego mięsa np. reniferów. Wśród owoców i warzyw najbardziej popularne są jagody oraz borówki, wykorzystywane w sosach i deserach. Spożywa się także wodorosty i korzenie roślin[18].

Edukacja

[edytuj |edytuj kod]

Symbole

[edytuj |edytuj kod]
  • pardwa
  • świerk sitkajski
  • niezapominajka
  • Dewiza –North to the Future („Przez Północ do Przyszłości”)
  • Przydomek –The Last Frontier („Ostatnia Granica”, „Ostatnia Rubież”),The Great Land („Wielki Ląd”)

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]
Zobacz kolekcję cytatówo Alasce w Wikicytatach

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06]. (ang.).
  2. QuickFacts: Alaska [online], U.S. Census Bureau [dostęp 2018-01-04] (ang.).
  3. Bill History/Action for 28th Legislature, [w:] The Alaska State Legislature [online], 4 lutego 2017 [dostęp 2016-01-12] [zarchiwizowane zadresu 2017-02-04] (ang.).
  4. Na podstawie informacji portaluPeakbagger(ang.).
  5. abcCity and Town Population Totals: 2020-2022. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-05-24]. (ang.).
  6. Jak handlowano Alaską. Ze Świata. [dostęp 2012-12-11]. [zarchiwizowane ztego adresu (2016-03-14)].
  7. Rzecznik Departamentu Stanu USA: Putin nie dostanie Alaski [online], www.rmf24.pl [dostęp 2024-01-23] (pol.).
  8. BartłomiejB. Kozłowski BartłomiejB.,Kupno Alaski przez Stany Zjednoczone [online], polska.pl, 2006 [dostęp 2010-03-21] [zarchiwizowane zadresu 2010-04-01] .
  9. Alaska. NACO. [dostęp 2011-09-07]. (ang.).
  10. Alaska. U.S. Census Bureau. [dostęp 2011-09-07]. (ang.).
  11. QuickFacts: Alaska; UNITED STATES [online], U.S. Census Bureau [dostęp 2019-01-18] (ang.).
  12. ACS DEMOGRAPHIC AND HOUSING ESTIMATES; 2013–2017 American Community Survey 5-Year Estimates [online], U.S. Census Bureau [dostęp 2019-12-26] [zarchiwizowane zadresu 2017-05-29] (ang.).
  13. PEOPLE REPORTING ANCESTRY; 2015 American Community Survey 1-Year Estimates [online], U.S. Census Bureau [dostęp 2019-12-26] [zarchiwizowane zadresu 2017-05-29] (ang.).
  14. HISPANIC OR LATINO ORIGIN BY SPECIFIC ORIGIN; 2014 American Community Survey 1-Year Estimates [online], U.S. Census Bureau [dostęp 2019-12-26] [zarchiwizowane zadresu 2017-05-29] (ang.).
  15. Modern Language Association. Podane są wszystkie języki używane przez więcej niż 0,5%.
  16. Religious Landscape Study, „Pew Research Center’s Religion & Public Life Project”, 11 maja 2015 [dostęp 2018-01-08] (ang.).
  17. abAlaska – Religious Traditions, 2010 [online], thearda.com [dostęp 2019-12-01] [zarchiwizowane zadresu 2020-11-27] .
  18. Ameryka Północna: Kuchnia Alaski. 2013. [dostęp 2013-05-24].

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Podział administracyjny Stanów Zjednoczonych
Stany
Dystrykt federalny
Terytoria zależne
Nieinkorporowaneterytoria stowarzyszone
Nieinkorporowaneterytoria zorganizowane
Nieinkorporowaneterytoria niezorganizowane
Inkorporowane terytorium niezorganizowane:

Flaga Stanów Zjednoczonych

Podział administracyjny stanu Alaska
Okręgi
Okręg niezorganizowany

PolitykaAlaski
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alaska&oldid=75394951
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp