Al-Ghazali
أبو حامد محمد الغزّالي الطوسي النيسابوري
 |
| Data i miejsce urodzenia | 1058
Tus |
|---|
| Data i miejsce śmierci | 1111
Tus |
|---|
| Zawód, zajęcie | filozof |
|---|
| Narodowość | arabska |
|---|
| Wyznanie | islam |
|---|
Al-Ghazali, właściwieAbu Hamid Muhammad ibn Muhammad at-Tusi-asz-Szafi (ur. ok.1058 wTus, zm.1111 tamże[1]) –filozof muzułmański,teolog,mistyksuficki.
Al-Ghazali urodził się około roku 1058, wTus, wPersji. Jego rodzice umarli wcześnie.
Al-Ghazali studiował w Tus,Gurganie iNiszapurze. Otrzymał nauki u filozofaAl-Dżuwajniego. Napisał traktaty, na tematy związane z filozofią iprawem. W 1085 roku (po śmierci Al-Dżuwajniego)wezyrNizam al-Mulk zaprosił go doBagdadu. Tu kształcił się we własnym zakresie. Napisał również dwa dzieła:Cele filozofów,Sprzeczności filozofów iEliksir rozkoszy. Za najważniejsze[2] jego dzieło uważa się jednak 40-tomowytraktatOżywienie nauk religijnych (Ihja ulum ad-din).W 1091 roku Nizam al-Mulk mianował go profesorem i kierownikiem naukowym[2] akademii religijno-prawnejNizamijja wBagdadzie. Działalność al-Ghazalego w tej szkole była bardzo ceniona.
W 1095 roku Al-Ghazali porzucił swe stanowisko oraz majątek. Został wędrownym sufim. Przez dziesięć lat samotnie odbywał pielgrzymki imedytował. Później został przekonany przez syna wezyra Nizama al-Mulka do powrotu do Bagdadu, by zwalczać wykładami tamtejszycharystotelików, opuścił ją jednak wkrótce by zostaćpustelnikiem w rodzinnej miejscowości Tus. Spędził tam koniec swojego życia, zakładając klasztor, w którym nauczano sufizmu. Umarł w roku 1111.
Al-Ghazali Już w młodości zetknął się z sufizmem, któremu pozostał wierny do końca życia. Z sufickiej mistyki iascezy przejął silną niechęć do reprezentowanego przez arystotelizmracjonalizmu logicznego i braku zaufania dowiary iprawd objawionych. Jednocześnie w swojej krytycefilozofii ilogiki nie stronił od metod logicznych i filozoficznych, w czym przypomina filozofię mistycznąBernarda z Clairvaux i jego spór zAbelardem idialektyką. Świadczą o tym już same tytuły najbardziej znanych czterech spośród wielu jego dzieł:Al-Munkidh min ad-dalal [Wybawiciel z błędu],Ihya ulum ad-din [Ożywienie nauk religijnych],Makasid al-Falasifa [Cele filozofów] iTahafut al-falasifa [Sprzeczności filozofów], znane też pod łacińskim tytułemDestructio philosophorum.
Neoplatonizm zapewnił Al-Ghazalemu aparat umożliwiający potwierdzenie racjonalności jego wiary – potwierdzenie to nie miało jednak mieć charakteru czysto rozumowego, ale miało być oparte na przekazanym przezBogadoświadczeniu wewnętrznym. W przygotowaniuumysłu do przyjęcia tego doświadczenia miały pomóc promowane tak przezPlotyna, jak i przez muzułmańskichderwiszów praktyki ascetyczne. Praktyki te miały doprowadzić umysł do uświadomienia sobie własnej małości, co miało umożliwić pokorne i pełne otwarcie się człowieka naboże oświecenie. Tak filozofowie, jak i ortodoksyjni, racjonalistyczni teolodzy krytykowani przez Al-Ghazalego wSprzecznościach filozofów posługują się tylko omylnym, a więc stale wiodącym do sprzecznościrozumem – jedyną drogą, która może doprowadzić do pewnego poznania jest więc dla niego wyłącznie nie posługujące się nim doznanie mistyczne. Te poglądy doprowadziły Al-Ghazalego do ostrego konfliktu z empirycznym arystotelizmem, modnym wśród uczonych arabskich jego czasów. Al-Ghazali uznawał interpretacjęKoranu za pomocą pojęćgreckiej filozofii za odwodzące od wiary, która w całości zawarta jest w samym Koranie. Ostateczniezrozumieć Koran może człowiek dopiero po śmierci, przed obliczem Boga. Z tego powodu współcześni świeccy intelektualiści muzułmańscy oskarżają go o zatrzymanie rozwoju myśli w świecie islamu, jaki nastąpił od XIII w[3].
Duże znaczenie dla filozofii Al-Ghazalego ma jego koncepcjaprzyczynowości, na której próbuje on zbudować obronę muzułmańskiej ortodoksji przed filozofią arystotelesowską. Pierwszą i jedyną przyczyną wszystkiego, co istnieje, jedynymbytem koniecznym, jest według niego Bóg. Wszystko co istnieje objęte jest uniwersalnym prawem przyczynowości, wszystko zdarza się wyłącznie na mocy Jego utajonego zamysłu i woli. Wynika stąd wniosek, że człowiek nie realizujewłasnej woli, ale w istocie wyłącznie zamysł i wolę Boga. Ponadto skoro człowiek nie zna myśli Boga, nie ma on też możliwości poznania skutków i przyczyn rzeczy, od których wyłącznie są one zależne – dlatego też właśnie wszystkie wysiłki poznawcze na drodze rozumu i empirii są próżne, a jedyną możliwością poznania pewnego jest całkowite zdanie się na bożą wolę.
- Makasid al-Falasifa (Cele filozofów)
- Tahafut al-falasifa (Sprzeczności filozofów)
- Al-Munkidh min ad-dalal (Wybawiciel z błędu) autobiografia;
- Ihya ulum ad-din (Ożywienie nauk religijnych)
- Peter J. KingFilozofowie. 100 największych myślicieli w dziejach świata, wydanie polskie: Elipsa, 2006ISBN 83-7265-092-6
