Akt (łac.actus „czyn, działanie” odago, agere „czynić, działać, robić”) – przedstawienie nagiego ciała ludzkiego wsztuce, zazwyczaj wykonane w oparciu o studium z żywego modela. Akt jest jednym z najważniejszych tematówmalarskich i fotograficznych w dziejach sztuki, oraz podstawowym tematemrzeźby. Akt może pojawić się jako samodzielny temat bądź jako część większej kompozycji. Jest uważany za podstawę artystycznego wykształcenia.
Pierwsze znane rzeźby, pochodzące z czasów prehistorycznych, przedstawiały nagie kobiety, symbolizujące najprawdopodobniej Płodność (np.Wenus z Willendorfu). Później pojawiały się również symboliczne figurki męskie z wyrazistym członkiem.
W starożytnym Egipcie w okresieStarego Państwa nago przedstawiano tylko dzieci i osoby z niższego stanu (np. statua „Pisarza z Sakkara”). W okresieNowego Państwa tworzono już liczniejsze akty (głównie przedstawiając tancerki i muzykantki, ale też np. „Dwie nagie księżniczki”).Kultura minojska prezentuje akty dobrze oddające już ruch i formę, m.in. figurki nagich akrobatów.
W antycznej Grecji rozwinął się natomiast nawet wręcz kult nagiego ciała, fizycznej sprawności i siły.
Antyczny akt w rzeźbie jest poświęcony poszukiwaniu idealnej formy ludzkiego ciała.Poliklet rzeźbi posągDoryforosa, wyznaczając nim kanon postaci ludzkiej. Pierwsze greckie akty –kurosi – przedstawiały mężczyzn, zwycięzców igrzysk. Za pierwszy akt kobiecy w sztuce greckiej uważana jest, znana tylko z rzymskiej kopii –Afrodyta KnidyjskaPraksytelesa.
Wepoce hellenistycznej występują akty klasycyzujące (np.Wenus z Milo), heroizowane (szkoła rodyjska) i o charakterze erotycznym (szkoła aleksandryjska).
Rzeźba rzymska rozwijała się w ścisłej zależności od greckiej, dopiero schyłek antyku i chrześcijaństwo wprowadzą daleko idące zmiany.
Starożytne malarstwo, zachowane jedynie w nielicznych przykładach, pozostaje dla nas niedostępne, choć pewne wyobrażenie mogą dawać zachowane freski zKazanłyku, gdzie nie występuje akt, można go natomiast zauważyć wmalarstwie pompejańskim.
Na przełomie er akt rozpowszechnił się wIndiach, były to głównie przedstawieniaapsaras ijaksziń. Przedstawiano też liczne scenyerotyczne.
W średniowieczu sztuka jest w większym stopniu zainteresowana znakiem, niż obrazem rzeczywistości, stąd akt w swoim świeckim znaczeniu raczej nie występuje, nagość pojawia się jednak w przedstawieniachAdama i Ewy, lub grzeszników, o których zepsuciu miała naocznie zaświadczać.
Akt powraca w XV wieku, wNiderlandach, wOłtarzu Gandawskim van Eycków i we Włoszech, gdzie podejmują ten temat m.in.Luca Signorelli iAntonio Pollaiuolo. Wówczas akty kobiece maluje się na podstawie ciała męskiego, dopiero początek XVI wieku przyniesie tu zmianę, weWłoszech tego czasu przedstawienie Wenus często gości na płótnach, od tej pory już nieprzerwanie akt będzie fundamentem artystycznego wykształcenia.
W tym czasie sztuka staje się coraz bardziej świecka. W 1401 roku akt, nawiązujący do antyku, pojawia się w scenie ofiarowaniaIzaaka, którąLorenzo Ghiberti wygrywa konkurs na drzwi doflorenckiegobaptysterium. W roku 1430Donatello rzeźbi swojegoDawida, również inspirowanego antykiem. Pod koniec wiekuSandro Botticelli malujeNarodziny Wenus iPrimaverę, są to już śmiałe obrazy, choć wciąż jest toVenus pudica, czyli „Wenus skromna”.Rafael Santi ok. 1504 roku malujeTrzy Gracje, wszystkie już otwarcie nagie, jedna jest tylko osłonięta przezroczystą przepaską na biodrach.
Podobnie jawny charakter ma przedstawienie Adama i EwyAlbrechta Dürera namalowane w 1507 roku, na którym listki figowe są w porównaniu do tradycji w tym względzie dość małe.
Kolejną barierę przełamałGiorgione w 1508 roku, malującŚpiącą Wenus. Dłoń bogini położona na łonie jest już od pięciuset lat niezmiennie oskarżana o dość nieprzyzwoite ułożenie palców. Później pozycję Wenus powtórzyTycjan w swojejWenus z Urbino (1538) i nawiąże do niej jeszcze późniejOlimpiąÉdouard Manet.
W malarstwie dworskim postępuje tendencja do zwiększania zmysłowości w aktach, najpełniej wyrazi to malarstwo rokoka, np.Jean-Honoré Fragonard iFrançois Boucher.
