Aksjologia (gr.αξιοs – godny, cenny +λογοs – nauka) –nauka owartościach[1].
Szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplinnaukowych; dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np.moralnymi,estetycznymi, poznawczymi, ekonomicznymi,religijnymi.
Dział filozofii, ogólna teoriawartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania teoretyczne dotyczące pojęcia wartości, wywodzące się zetycznych koncepcjidobra[2].
Aksjologia w szerokim znaczeniu zajmuje się:
- w aspekcieteoretycznym:
- analizą natury wartości (tego, co cenne, dobre), a więc zagadnieniem,czym jest wartość,jaki jest jej charakter (subiektywny,obiektywny, absolutny, względny itp.);
- dociekaniem źródeł i mechanizmów powstawania wartości w aspekcie systematyzującym i postulatywnym;
- podstawami i kryteriami wartościowania;
- klasyfikacją wartości (np. wyodrębnianiemwartości autotelicznych, jako celów samych w sobie, orazwartości instrumentalnych, służących do ich realizacji);
- budowaniem ich hierarchii i ustalaniem, co stanowi wartość najwyższą (tzw.summum bonum);
- ich statusem ontycznym, relacjami z innymi bytami, sposobami ich poznawania i realizowania w aspekciesocjologicznym i teoretyczno-kulturowym;
- badaniem społecznego funkcjonowania wartości w danejepoce historycznej,zbiorowości społecznej ikulturze.
Problematyka aksjologii jest prawie tak dawna, jak samafilozofia. W czasachnowożytnych pojęcia wartości używał m.in.Kant. Współczesne znaczenie (na którym opiera się aksjologia) zaczyna się odR.H. Lotzego w połowieXIX w.; rozpowszechnia w filozofii europejskiej, zwłaszcza na początkuXX w., głównie przez przedstawicieli badeńskiej szkołyneokantyzmu (Wilhelm Windelband,Heinrich Rickert),fenomenologii (Max Scheler,Nicolai Hartmann) ineorealizmu (George Edward Moore, R.B. Perry). Termin aksjologia został wprowadzony przezEduarda von Hartmanna wPhilosophie des Schönes (1887) orazPaula Lapiego wLogique de la volonté (1902).
Problematyce aksjologii są poświęcone liczne praceAlexiusa Meinonga, R. Müllera-Freienfelsa,Franza Brentano,Dietricha von Hildebranda.
W Polsce tematykę aksjologii analizowali zwłaszcza:
ogólne | |
---|
szczegółowe | |
---|
powiązane dyscypliny | |
---|