Afera Stavisky’ego – jedna z największych afer związana z francuskimi kręgami rządowymi w styczniu1934 r.
Afera związana była z osobąSerge’a Alexandre’a Stavisky’ego (ur.20 listopada1886, zm.8 stycznia1934), żydowskiego imigranta z rosyjskiejUkrainy. Wparyskim świecie przestępczym był drobnym oszustem i hochsztaplerem, znanym pod pseudonimem „le beau Sasha” („piękny Sasza”). W latach1918–1928 często osadzany we francuskich więzieniach. Wkrótce w niejasnych okolicznościach założył firmę jubilerską „Alex” wOrleanie, a następnie stanął na czele Towarzystwa Gruntów i Robót Publicznych, cieszącego się oficjalnym poparciem władz. Pod zastaw fałszywej biżuterii zaciągnął ogromne kredyty w banku Crédit municipal wBayonne, przez co wielu akcjonariuszy straciło pieniądze. Prasa zaczęła pisać, że takich operacji finansowych nie można było zrobić bez poparcia możnych protektorów w parlamencie, rządzie i mediach. Faktycznie S. A. Stavisky miał wiele znajomości w kręgach rządzących i świecie finansjery. Pozostawał w zażyłych stosunkach z samym premieremCamille’m Chautempsem i ministrami jego rządu[1].
W pierwszych dniach stycznia 1934 r. wyszła na jaw prawda o finansowych machinacjach S. A. Stavisky’ego. Władze wydały nakaz aresztowania go, ale po wejściu policjantów do jego domu wChamonix 8 stycznia zmarł. Według oficjalnych państwowych informacji popełnił samobójstwo wystrzałem z rewolweru w głowę. Prasa opozycyjna oskarżała rządzących, że w rzeczywistości S. A. Stavisky został zastrzelony, co było na rękę wielu wpływowym ludziom. Następnie rozpoczęła kampanię polityczną przeciwko korupcji rządu, podczas której dochodziło raz po raz do ulicznych demonstracji skrajnej prawicy[1].
Kryzys doprowadził do dymisji gabinetu premiera C. Chautempsa, zastąpionego 27 stycznia przez jego partyjnego kolegęEdouarda Daladiera. Jednym z jego pierwszych decyzji było usunięcie prefekta paryskiej policjiJeana Chiappe’a, który otwarcie wyznawał prawicowe sympatie. Było to bezpośrednim powodem wybuchu 4 lutego w Paryżu wielkich demonstracji organizacji i ugrupowańskrajnie prawicowych (tzw. lig antyparlamentarnych) nazwanychKryzysem 6 lutego 1934[2].
W 1935 r. rozpoczął się proces przeciwko 20 osobom zamieszanym w aferę Stavisky’ego, w tym dwóm deputowanym i jednemu generałowi. Wydano 11 wyroków uniewinniających i 9 skazujących[1].
W 1974 r. francuski reżyserAlain Resnais nakręcił film fabularny pt.Stavisky zJeanem-Paulem Belmondo w roli głównej[3].