 | |||
| Klasa | krążownik ciężki | ||
|---|---|---|---|
| Historia | |||
| Stocznia | Kriegsmarinewerft Wilhelmshaven | ||
| Położenie stępki | 25 czerwca 1931[1] | ||
| Wodowanie | 1 kwietnia 1933 | ||
 Kriegsmarine | |||
| Wejście do służby | 12 listopada 1934[1] | ||
| Zatonął | 9 kwietnia 1945 | ||
| Dane taktyczno-techniczne | |||
| Wyporność | standardowa: 12 100 t | ||
| Długość | 186 m | ||
| Szerokość | 21,6 m | ||
| Zanurzenie | 7,4 m | ||
| Napęd | |||
| 8 silników wysokoprężnych Man o łącznej mocy 52 000 KM napędzających 2 śruby | |||
| Prędkość | 28 węzłów (51,8 km/h) | ||
| Zasięg | 8900 Mm | ||
| Uzbrojenie | |||
| 6 dział 280 mm w dwóch pancernych wieżach artyleryjskich 8 dział 150 mm 6 dział 105 mm 8 dział 37 mm 10 dział 20 mm 8 wyrzutni torped kaliber 533 mm | |||
| Wyposażenie lotnicze | |||
| 2 samoloty:Heinkel He 60; od 1939Arado Ar 196[2] | |||
| Załoga | etat pokojowy: 726; stan wojenny: 1340[3] | ||
| |||
Admiral Scheer –niemieckikrążownik ciężki typuDeutschland z okresuII wojny światowej. Wraz z bliźniaczymi jednostkami: „Lützow” i „Admiral Graf Spee” określany jako „pancernik kieszonkowy”. Okręt nazwano imieniemadmirałaReinharda Scheera – dowódcy niemieckich sił morskich podczasbitwy jutlandzkiej w1916[1].
Decyzję o budowie okrętu mającego zastąpić stary pancernik „Lothringen” zatwierdziłReichstag w 1930 niewielką większością głosów. Kontrakt na budowę jednostki, która otrzymała tymczasowe oznaczenie "Panzerschiff B/Ersatz Lothringen", przyznanostoczni Reichmarinewerft wWilhelmshaven.
Stępkę pod jednostkę położono 25 czerwca 1931. Wodowanie miało miejsce 1 kwietnia 1933. Tego dnia jednostce nadano nazwę „Admirał Scheer”, a matką chrzestną była córka admirała, którego imieniem nazwano okręt.
| Okres | Stopień | Dowódca |
|---|---|---|
| listopad 1934 – wrzesień 1936 | KzS | Wilhelm Marschall |
| wrzesień 1936 – październik 1938 | KzS | Otto Ciliax |
| październik 1938 – październik 1939 | KzS | Hans-Heinrich Wurmbach |
| październik 1939 – czerwiec 1941 | KzS | Theodor Krancke |
| czerwiec 1941 – listopad 1942 | KzS | Wilhelm Meendsen-Bohlken |
| listopad 1942 – styczeń 1943 | FKpt. | Ernst Gruber (mWdGb) |
| luty 1943 – kwiecień 1944 | KzS | Richard Rothe-Roth |
| kwiecień 1944 – kwiecień 1945 | KzS | Ernst-Ludwig Thienemann |
Pierwszą misją „Admiral Scheer” była rozpoczęta 23 lipca1936, podczas której ewakuował niemieckich cywilów z objętejwojną domowąHiszpanii. 31 maja1937 ostrzelał port wAlmerii i samo miasto w odwecie za atak lotniczy przeprowadzony dwa dni wcześniej na siostrzaną jednostkę „Deutschland”, powodując wiele strat materialnych w postaci zniszczonych budynków i zabicie 24, oraz zranienie kilkudziesięciu osób[4].
W marcu 1939 okręt uczestniczył w zajęciulitewskiego portuKłajpeda jako flagowa jednostka dowódcywiceadm.Wilhelma Marshalla. W kwietniu Admirał Scheer wyszedł w oceaniczny rejs naAtlantyk, podczas którego przygotowywał się do podjęcia działań krążowniczych przeciwko żegludze. Do Wilhelmshaven powrócił 3 maja 1939[5].
Wybuch wojny zastał okręt wWilhelmshaven, gdzie 4 września 1939 został po raz pierwszy zbombardowany przez samolotyRAF. Niemiecka jednostka pomimo czterech bezpośrednich trafień nie odniosła większych uszkodzeń, ponieważ bomby nie wybuchły[6][7].
W październiku 1940 krążownik został wysłany w rejsrajderski naOcean Atlantycki, trwający do 1 kwietnia kolejnego roku. 23 października 1940 opuścił Gotenhafen (okupacyjna nazwaGdyni) i udał się doBrunsbüttel, które zostało wybrane jako punkt oczekiwania na nowe rozkazy[7].
1 listopada niezauważony przedarł się na północny Atlantyk przezCieśninę Duńską, kosztem dwóch marynarzy zmytych z pokładu[8]. Tam 5 listopada, dzięki informacjom wywiadu, napotykałkonwój HX-84 płynący zHalifaksu wNowej Szkocji, który był osłaniany jedynie przezkrążownik pomocniczyHMS „Jervis Bay”[8]. Najpierw tego dnia „Scheer” zatopił samotny statek „Mopan”, po zdjęciu z niego załogi, po czym wykrył konwój[9]. Dowódca krążownika,komandorEdward Fegen podjął decyzję o obronie konwoju. „Admiral Scheer” otworzył ogień ze swych dział kalibru 280 mm. W odległości 10Mm wywiązała się walka, w wyniku której krążownik pomocniczy po 22 minutach zatonął. Sam „Admiral Scheer” nie został trafiony[9]. Walka „Jervis Bay” umożliwiła jednak rozproszenie w tym czasie konwoju tak, że niemiecki krążownik z 37 statków odnalazł tylko siedem, z czego zatopił pięć i jeden uszkodził, a ostrzelany statek pasażerski „Rangitiki” zdołał uciec[9]. Do celu dotarły 32 statki (w tym polskie„Morska Wola” i„Puck”)[9]. Atak wywołał jednak duże zakłócenie ruchu konwojowego między Ameryką a Wielką Brytanią, który przywrócono w pełni dopiero 17 listopada[9]. Podjęto poszukiwania niemieckiego okrętu, które jednak okazały się nieskuteczne, a sam „Admiral Scheer” zmienił obszar działania na środkowy Atlantyk[9][10].
14 listopada „Scheer” uzupełnił zapasy ze statku zaopatrzeniowego „Nordmark”, po czym do kolejnego spotkania z „Nordmarkiem” 16 grudnia, napotkał i zatopił dwa statki[11]. Przechodząc w grudniu 1940 na południowy Atlantyk, zdobył dwa statki (w tym jeden „Duquesa” z żywnością) i zatopił dwa dalsze wZatoce Gwinejskiej[11]. W lutym 1941 okręt przeszedł naOcean Indyjski i w dniach 20-22 lutego na północ od Madagaskaru zatopił trzy statki i zdobył jeden[11]. Tam zmylił pościgRoyal Navy i 1 kwietnia 1941 powrócił tą samą drogą do Kilonii. W czasie tego rajdu w sumie zatopił krążownik pomocniczy i 13 statków, a 3 dalsze zdobył, o łącznej pojemności 113 213BRT, ponadto uszkodził dwa statki[12]. Był to najskuteczniejszy rejs rajderski pojedynczego okrętu niemieckiego podczas tej wojny[12][a]. Od września 1941 w składzie Floty Bałtyckiej działał naMorzu Alandzkim, blokując marynarkę radziecką.W 1942 stacjonował wNorwegii i działał na północy. Między innymi uczestniczył woperacjiWunderland, której celem było sparaliżowanie radzieckiej żeglugi na wodach arktycznych[13].
W 1943 przebywał naMorzu Bałtyckim. W październiku 1944 okręt ogniem swojej artylerii wspierał oddziały niemieckie walczące napółwyspie Sõrve (wyspaSarema, obecnieEstonia) w ramachoperacji desantowejArmii CzerwonejMoonsund polegającej na wyparciu wojsk III Rzeszy z archipelaguWysp Moonsundzkich. W tym też czasie atakowany był kilkakrotnie przez radzieckie lotnictwo, nie ponosząc jednak żadnych uszkodzeń[14]. Niemiecki okręt intensywnie wspierał walczące wojska w strefie przybrzeżnej do marca 1945, kiedy to musiał wycofać się z walki z powodu zużycia mechanizmów okrętowych i rozkalibrowania intensywnie używanej artylerii. By przywrócić jednostce zdolność bojową, wysłano ją na remont do Kilonii[15].
9 kwietnia 1945 krążownik poszedł na dno (po g. 22.45), zatopiony bombami lotniczymi w basenie stoczni Deutsche Werke wKilonii. Przewrócony do góry dnem został częściowo złomowany (do lipca 1945 wydobyto metale kolorowe), resztęwraku zasypano gruzem i ziemią[15][16].
Dzwon okrętowy znajduje się do dzisiaj w Muzeum Marynarki wWilhelmshaven.
Wrak odnaleziono w 2024 roku[17].
| Data | Jednostka | Bandera | Pojemność [BRT] | Los |
|---|---|---|---|---|
| 5 listopada1940 | SS „Mopan” |  Wielka Brytania | 5389 | zatopienie |
| 5 listopada1940 | HMS „Jervis Bay” |  Royal Navy | 14164 | zatopienie w walce |
| 5 listopada1940 | SS „Maidan” | Wielka Brytania | 7908 | zatopienie |
| 5 listopada1940 | SS „Trewellard” | Wielka Brytania | 5201 | zatopienie |
| 5 listopada1940 | SS „Kenbane Head” | Wielka Brytania | 5225 | zatopienie |
| 5 listopada1940 | SS „Beaverford” | Wielka Brytania | 10142 | zatopienie |
| 5 listopada1940 | SS „Fresno City” | Wielka Brytania | 4995 | zatopienie |
| 24 listopada1940 | SS „Port Hobart” | Wielka Brytania | 7448 | zatopienie |
| 1 grudnia1940 | SS „Tribesman” | Wielka Brytania | 6242 | zatopienie |
| 17 grudnia1940 | SS „Duquesa” | Wielka Brytania | 8652 | zdobyty |
| 17 stycznia1941 | SS „Sandefjord” |  Norwegia | 8083 | zdobyty |
| 20 stycznia1941 | SS „Barneveld” |  Holandia | 5597 | zatopienie |
| 20 stycznia1941 | SS „Stanpark” | Wielka Brytania | 5103 | zatopienie |
| 20 lutego1941 | SS „British Advocate” | Wielka Brytania | 6994 | zdobyty |
| 20 lutego1941 | SS „Grigorios C.” |  Grecja | 2546 | zatopienie |
| 21 lutego1941 | SS „Canadian Cruiser” | Wielka Brytania | 6992 | zatopienie |
| 22 lutego1941 | SS „Rantau Pandjang” | Holandia | 2542 | zatopienie |
| 25 sierpnia1942 | SS „Aleksandr Sibirjakow” |  ZSRR | 1384 | zatopienie w walce |
| Razem | 18 jednostek w tym 17parowców i 1krążownik pomocniczy | 5 bander | 114 607 | Σ |
| Pancerniki |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pancerniki szkolne |
| ||||||
| Krążowniki ciężkie |
| ||||||
| Krążowniki lekkie |
| ||||||
| Okręty podwodne |
| ||||||
| Lotniskowce | |||||||
| Niszczyciele | |||||||
| Torpedowce |
| ||||||
| Awizo |
| ||||||
| Kutry torpedowe |
| ||||||
| Trałowce |
| ||||||
| Eskortowce |
| ||||||
| Inne | |||||||
