Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Adelaide

Na mapach:Ziemia34°55′S 138°36′E/-34,916667 138,600000
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:Adelajda iAdelaide.
Adelaide
stolicastanuAustralia Południowa
Ilustracja
HerbFlaga
Herbflaga Adelaide
Państwo

 Australia

Stan

 Australia Południowa

Zarządzający

Jane Lomax-Smith

Powierzchnia

3260 km²

Populacja (06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


1 446 380[1]
443 os./km²

Nr kierunkowy

08700

Kod pocztowy

5000

Tablice rejestracyjne

S

Położenie na mapie Australii
Mapa konturowa Australii, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Adelaide”
Położenie na mapie Australii Południowej
Mapa konturowa Australii Południowej, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Adelaide”
Ziemia34°55′S 138°36′E/-34,916667 138,600000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Adelaide (wym.[ˈædəleɪd]),egzonim wariantowy:Adelajda[2] – miasto wAustralii, stolica stanuAustralia Południowa, położone nadZatoką Świętego Wincentego będącą częściąOceanu Indyjskiego, u ujścia rzekiTorrens. Piąte co do wielkości miasto w Australii z liczbą ludności wynoszącą 1,45 mln mieszkańców[1]. Miasto leży w strefieklimatu subtropikalnego typu śródziemnomorskiego, temperatury w dzień wahają się od 15 °C w lipcu do około 29 °C w styczniu.

Geografia

[edytuj |edytuj kod]

Położenie

[edytuj |edytuj kod]

Położone jest na równinieAdelaide Plains, nad rzekąTorrens, przy jej ujściu doZatoki Świętego Wincentego (częśćWielkiej Zatoki Australijskiej Oceanu Indyjskiego).

Klimat

[edytuj |edytuj kod]

Adelaide ma typowyklimat śródziemnomorski z łagodną, deszczową zimą i gorącym, suchym latem. Miasto to jest też najbardziej suchym spośród stolic stanów Australii. Przeciętne temperatury i opady:

  • średnia maksymalna temperatura w styczniu: 28,8 °C
  • średnia minimalna temperatura w styczniu: 16,8 °C
  • średnia maksymalna temperatura w czerwcu: 15,3 °C
  • średnia minimalna temperatura w czerwcu: 7,4 °C
  • przeciętne roczne opady deszczu: 558,1 mm
  • najwilgotniejszy miesiąc: czerwiec, 83,1 mm
  • najsuchszy miesiąc: luty, 13,7 mm

Rekordowe temperatury i opady deszczu:

  • najwyższa zanotowana temperatura: 44,3 °C
  • najniższa zanotowana temperatura: –0,4 °C (31,3 °F)
  • najwilgotniejszy miesiąc: czerwiec 174,6 mm

W 2008 w przez Adelaide przeszła rekordowa fala upałów, przez piętnaście kolejnych dni od 3 marca do 17 marca 2008 temperatura maksymalna wynosiła ponad 35 °C.

Średnia temperatura i opady dla Adelaide(Kent Town, centrum miasta,34°55′13″S 138°37′09″E)
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Średnie temperatury w dzień [°C]30,029,726,623,019,016,215,616,719,322,525,427,622,6
Średnie dobowe temperatury [°C]23,823,621,017,914,612,311,712,414,617,119,821,717,5
Średnie temperatury w nocy [°C]17,617,515,312,710,28,37,78,19,911,714,115,812,4
Opady [mm]21,220,024,937,659,377,771,166,959,640,031,028,3537
Średnia liczba dni z opadami4,53,35,77,911,915,016,016,513,410,28,07,0119
Średnieusłonecznienie [h]3222902702191711351491922042572762952782
Źródło:Bureau of Meteorology[3](liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 48 m n.p.m., 11 km od zatoki, 1991-2020)
Średnia temperatura i opady dla Adelaide(port lotniczy Adelaide,34°56′42″S 138°31′50″E)
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Średnie temperatury w dzień [°C]28,128,425,622,218,715,814,916,018,321,124,225,921,6
Średnie dobowe temperatury [°C]22,222,420,117,014,311,811,011,913,716,018,820,416,6
Średnie temperatury w nocy [°C]16,316,414,811,89,87,87,17,79,110,813,314,911,6
Opady [mm]16,913,123,231,148,360,958,352,747,336,523,625,5437
Średnia liczba dni z opadami4,53,65,67,611,714,315,115,512,79,87,76,5115
Średnieusłonecznienie [h]3262802702191741411551922132602792882797
Źródło:Bureau of Meteorology[4](liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 2 m n.p.m., 3 km od zatoki, 1981-2010)
Średnia dobowa temperatura morza (°C)[5]
StyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRok
21222119171513131416182017,5

Historia

[edytuj |edytuj kod]
Adelaide z lotu ptaka

Pierwsi mieszkańcy terenów na których później powstała Adelaide toAborygeni z plemienia Kaurna, którzy nazywali ten regionTandanya (kraina czerwonych kangurów)[6].

Nazwa miasta Adelaide pochodzi od imienia żonyWilhelma IV Hanowerskiego królowejAdelajdy; w Adelaide znajduje się także część prywatnej biblioteki królowej[6].

Brytyjscy osadnicy utworzyli prowincję pod nazwą Australia Południowa 28 grudnia 1836 (ten dzień jest obchodzony jako święto stanoweProclamation Day). Miejsce na przyszłe miasto zostało wybrane przez pułkownikaWilliama Lighta(inne języki), on także nakreślił pierwsze plany miasta. Jako centrum miasta Light wybrał wzgórze położone blisko brzegów rzeki Torrens, która stanowiła główne źródło wody dla nowo powstałego miasta. Pułkownik Light opracował także tzw.Light’s vision, urbanistyczny plan zabudowania miasta oparty na kwadracie o boku jednejmili otoczonym szerokim pasem parków i terenów zielonych z szerokimi ulicami i alejami przecinającymi się pod kątem prostym.

Adelaide została zaplanowana jako centrum dla nowo powstającej kolonii dla wolnych emigrantów zEuropy (a nie jak w przypadku pozostałych stanów Australii dla zesłańców z Anglii), gwarantowano przyszłym osadnikom wolności religijne i obywatelskie. Z tych powodów w Południowej Australii osiedliło się wówczas wielu uchodźców zNiemiec (przypadkowym zbiegiem okoliczności słowo „adelaide” oznacza w języku niemieckim „szlachetne oblicze”).

Gospodarka

[edytuj |edytuj kod]

Adelaide jest ważnym w Australii centrum przemysłowym i naukowym. Znajduje się tutaj duże centrum badawcze przemysłu zbrojeniowego „DSTO” („Defence Science and Technology Organisation” – skąd pochodzi inny slogan Australii Południowej „SA – the Defence State”). Inne ważniejsze gałęzie przemysłowe to przemysł maszynowy, chemiczny, elektrotechniczny, winiarski i włókienniczy. Znajduje się tu również zakłady stocznioweASC Pty Ltd(inne języki).

  • Centrum miasta
    Centrum miasta
  • Skyline miasta
    Skyline miasta
  • Panorama Adelaide
    Panorama Adelaide

Infrastruktura

[edytuj |edytuj kod]
Ulica w Adelaide

W Adelaide mieszczą się trzy znaczące w Australii uniwersytetyUniwersytet Australii Południowej (University of South Australia, UniSA),University of Adelaide iFlinders University.

Całe miasto pokrywa rozległy system transportu publicznego, znanym jakoAdelaide Metro(inne języki), do którego zalicza się unikatowyO-Bahn (specjalny tor autobusowy), a takżetramwaje w Adelaide.

Adelaide jest ważnym punktem na linii kolejowej „Indian Pacific” biegnącej odPerth doSydney, a także początkiem nowo ukończonej linii kolejowej „The Ghan” ciągnącej się poprzezAlice Springs aż doDarwin. Głównymi stacjami kolejowymi są:Adelaide orazAdelaide Parklands Terminal.

Miasto jest obsługiwane przezmiędzynarodowy port lotniczy Adelaide, który w 2019 roku obsłużył 8,5 mln pasażerów[7].

Kultura

[edytuj |edytuj kod]
Tereny rekreacyjne w centrum miasta
Mortlock Wing, Biblioteka Stanowa
Archikatedra św. Franciszka Ksawerego

Od momentu swojego powstania Adelaide przyciągała imigrantów z wielu krajów, szczególnie Niemców uciekających wówczas przed prześladowaniami religijnymi we własnym kraju, którzy przywieźli ze sobą pierwsze sadzonki winorośli i założyli słynne winnice wBarossa Valley. PoII wojnie światowej do Południowej Australii i Adelaide przyjechało dużo uchodźców z większości krajów europejskich, najwięcej z Włoch, Grecji, Holandii i Polski. Z okresuwojny wietnamskiej pochodzi pierwsza duża fala emigrantów z Azji. Ta unikatowa, nawet jak na warunki australijskie, mieszanka kultur i tradycji ma odbicie przede wszystkim w bogatej i urozmaiconej kuchni wielu kafejek i restauracji w Adelaide (według nieoficjalnych danych Adelaide ma najwięcej restauracji na liczbę mieszkańców w Australii). Ne terenie miasta funkcjonujemuzeum migracji.

Dużą część obszarów dookoła Adelaide zajmują winnice które włącznie ze słynnąBarossa Valley są częstym celem wycieczek zarówno turystów, jak i mieszkańców Adelaide.

Życie kulturalne w Adelaide rozwinęło się w latach 70. za czasów premieraDona Dunstana, który jest uważany za ojca nowoczesnej Południowej Australii. Zmienił on między innymi wiele przestarzałych ipurytańskich przepisów, a Adelaide zaczęła być wtedy znana z wielu odbywających się tam różnego rodzaju festiwali (jednym z mott stanu jest „South Australia – The Festival State”). Do najbardziej znanych na świecie festiwali odbywających się w Adelaide zaliczają się „Barossa Music Festival”, „Adelaide Festival of Arts”, „Adelaide Film Festival”, „Adelaide Fringe”, a najbardziej znanym i popularnym jestWOMADelaide – największy w Australii festiwal muzyki „światowej” i etnicznej odbywający się w malowniczych parkach Ogrodu Botanicznego.

W latach 1985 do 1995 we wschodniej części miasta odbywały się kończące sezonGrand Prix AustraliiFormuły 1. Na czas wyścigu zamykano część ulic, które były częściowo modyfikowane na potrzeby bolidów, a niemal całe miasto brało udział w trzydniowej zabawie. W 1996 roku w kontrowersyjny sposób wyścigi przeniesiono doMelbourne, a w ramach rekompensaty rząd Południowej Australii zorganizował wyścigi „Clipsal 500” w których biorą udział samochody „V8 Supercar” na torze wyścigowym podobnym do tego, który był używany przez Formułę 1.

Adelaide jest siedzibą dwóch drużynfutbolu australijskiegoAdelaide Crows” i „Port Adelaide Power”. Sport w Adelaide, podobnie jak i w innych miastach Australii, jest brany bardzo poważnie i sukcesy drużyn południowoaustralijskich stanowią duży powód do dumy dla wszystkich mieszkańców Adelaide (szczególnie gdy drużyna z Adelaide wygrywa z drużyną z Melbourne – stolicaWiktorii jest odwiecznym rywalem Adelaide). Inne popularne drużyny sportowe z Adelaide to „Adelaide 36ers” (koszykówka męska), „Adelaide Lightning” (koszykówka kobieca), „Southern Redbacks” (krykiet) i wiele innych.

Znani na arenie międzynarodowej artyści, zespoły muzyczne i muzycy pochodzący z Adelaide to między innymi reżyserzyScott Hicks iRolf de Heer, aktorzyAnthony LaPaglia iJonathan LaPaglia, muzycyJimmy Barnes,Guy Sebastian,John Farnham, zespoły The Mark of Cain iThe Superjesus(inne języki). Od 1999 roku w Adelaide mieszka pochodzący zKaroliny PółnocnejBen Folds.

Inne słynne osoby pochodzące z Adelaide to między innymiAlexander Downer (były minister do spraw zagranicznych w rządzie australijskim),sirMark Oliphant,fizyk i gubernator stanu, laureaciNagrody NoblaWilliam Henry Bragg, jego synWilliam Lawrence Bragg iHoward Florey (uhonorowany za jego odkrycia związane zpenicyliną). Z Adelaide pochodzą także tenisiściLleyton Hewitt iMark Woodforde[8].

Adelaide była także domem dla jednego zantarktycznych pionierów sirDouglasa Mawsona i pierwszej kobiety, która została sędzią w Australii (a później pierwszą kobietą gubernatorem Południowej Australii)Romy Mitchell(inne języki).

Polonia

[edytuj |edytuj kod]
Występy folklorystyczne na festiwalu „Dożynki 2007”

W mieście działa od 1955 roku amatorski teatr polonijny, Polski Teatr Stary w Adelaide.

W mieście znajduje sięKonsulat HonorowyRzeczypospolitej Polskiej[9].

Sport

[edytuj |edytuj kod]
Adelaide Oval, główny stadion miasta o pojemności 55 000 widzów

Najpopularniejszym sportem w Adelaide jestfutbol australijski. Dumą miasta są dwa kluby występujące w ogólnokrajowej lidzeAFL:

Do roku 1995 na torzeAdelaide Street Circuit było organizowane GP Australii Formuły 1 przeniesione do Melbourne.

Główne stadiony sportowe to:Adelaide Oval(inne języki) o pojemności 55 000 widzów orazHindmarsh Stadium o pojemności 16 500 widzów.

Ludzie związani z Adelaide

[edytuj |edytuj kod]
 Zobacz też kategorie:Ludzie związani z Adelaide,Ludzie urodzeni w Adelaide.

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. abAustralian Bureau of Statistics: Regional population. Australian Bureau of Statistics.
  2. Protokół 86. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. ksng.gugik.gov.pl. [dostęp 2019-01-09]. Plik w formacie PDF.
  3. Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Adelaide. Kent Town.
  4. Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Adelaide. Airport.
  5. Adelaide climate guide – weather2travel.com.
  6. abBrian Kennedy, Barbara M. Kennedy: Australian place names. Sydney: Hodder and Stoughton, 1992, s. 8.ISBN 0-340-56676-0.
  7. Statystyki przewozów pasażerów.
  8. Association of Tennis Professionals.
  9. Przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularne RP w Australii i Papui Nowej Gwinei. sydney.msz.gov.pl. [zarchiwizowane ztego adresu (2019-06-02)]. – sydney.msz.gov.pl.

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Stolice stanów i terytoriów w Australii

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adelaide&oldid=77475435
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp