 Czołg 7TP w wersji jednowieżowej | |||
| Dane podstawowe | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Producent | Państwowe Zakłady Inżynierii (PZInż) | ||
| Typ pojazdu | |||
| Trakcja | gąsienicowa | ||
| Załoga | 3 osoby (dowódca-celowniczy, ładowniczy, kierowca) | ||
| Historia | |||
| Prototypy | sierpień 1934 | ||
| Produkcja | 1935–1939 | ||
| Egzemplarze | 132 pojazdy (w tym 24 w wersji dwuwieżowej) | ||
| Dane techniczne | |||
| Silnik | 1silnik wysokoprężny, PZInż. 235 (Saurer BLDb), 6-cylindrowy, 4-suwowy, chłodzony cieczą, o pojemności skokowej 8550 cm³. Stopień sprężania 15,5:1. Moc 110 KM (81 kW) przy 1800 obr./min | ||
| Transmisja | mechaniczna | ||
| Poj. zb. paliwa | 110 l oleju napędowego. Zużycie paliwa ok. 80 l/100 km. w czasie jazdy po drodze oraz ok. 100 l./100 km. w terenie | ||
| Pancerz | z płyt pancernych, przykręcanych śrubami do szkieletu z kształtowników stalowych, utwardzany powierzchniowo o grubości: 5 mm (góra tył) | ||
| Długość | 4,87 m (wersja dwuwieżowa) | ||
| Szerokość | 2,40 m | ||
| Wysokość | 2,08 m (wersja dwuwieżowa) | ||
| Prześwit | 0,380 m | ||
| Masa | 9400 kg (wersja dwuwieżowa) | ||
| Moc jedn. | 11,1 KM/t | ||
| Nacisk jedn. | 0,60 kG/cm² | ||
| Osiągi | |||
| Prędkość | 37 km/h (po drodze) [na I biegu – 7 km/h, na II biegu – 13 km/h, na III biegu – 22 km/h, na IV biegu – 37 km/h] | ||
| Zasięg pojazdu | 160 km (po drodze) | ||
| Pokonywanie przeszkód | |||
| Brody (głęb.) | 1,00 m | ||
| Rowy (szer.) | 1,80 m | ||
| Ściany (wys.) | 0,75 m | ||
| Kąt podjazdu | 36º | ||
| Dane operacyjne | |||
| Uzbrojenie | |||
| wersja jednowieżowa 1armata czołgowaBofors wz. 37 kal. 37 mm (zapas amunicji – 80 szt.) 1karabin maszynowywz. 30 kal. 7,92 mm (zapas amunicji – 3960 szt.) wersja dwuwieżowa 2 karabiny maszynowewz. 30 kal. 7,92 mm (zapas amunicji – 6000 szt.) | |||
| Wyposażenie | |||
| Radiostacja 2N/C (tylko czołgi dowódców)[1] | |||
| Użytkownicy | |||
| Polska,III Rzesza,ZSRS | |||
| |||
7TP (skrót odsiedmiotonowy, polski) – polskiczołg lekki skonstruowany przedII wojną światową. Obok tankietekTK-3 iTKS był podstawową broniąpolskich sił pancernych podczaswojny obronnej 1939.
Konstrukcja czołgu 7TP była polskim rozwinięciem brytyjskiego czołguVickers E, którego licencję zakupiła Polska wdwudziestoleciu międzywojennym. Czołg został zatwierdzony do produkcji wiosną 1935 roku. W porównaniu z czołgiem Vickers, 7TP miał mocniejszysilnik wysokoprężny i był pierwszym wEuropie oraz jednym z pierwszych na świecie czołgów wyposażonych w tego rodzaju silnik[2][3]. Oprócz Polaków,silnik dieslowski docenił równieżZSRR, który rozpoczął w tamtym okresie montaż czołgówBT-7M. Takie rozwiązanie było znacznie bezpieczniejsze, niż stosowane powszechnie w tamtym okresiesilniki benzynowe, ze względu na mniejszą łatwopalnośćoleju napędowego. Zmiany układu napędowego pociągnęły za sobą zmianę sylwetki czołgu, wóz otrzymał też nieco grubszy pancerz.
Pierwsze 25 czołgów wyprodukowano w przejściowym wariancie dwuwieżowym. Ostateczny wariant jednowieżowy miał w wieży opracowaną przez firmę Boforsarmatę przeciwpancerną 37 mm Bofors.
Brak jest pewnych danych dotyczących liczby wyprodukowanych czołgów. Podaje się często liczbę między 132–134 sztuki jako stan czołgów 7TP przed wojną. Wersji jest kilka:
Państwowe Zakłady Inżynierii wykonały testy jednego egzemplarza 7TP (nr rejestracyjny 1766) z silnikiem CT1D. Był to wstęp do dalszych prac rozwojowych nad czołgiem 7TP. Trzeba jednak zwrócić uwagę, iż był to dalej czołg 7TP z dopiskiem „wzmocniony”. W powojennej nomenklaturze przyjęło się mówić na pojazd9TP.
W chwili wybuchu wojny polski czołg 7TP stanowił jedną z najbardziej udanych konstrukcji w zakresie broni pancernej[5]. Posiadał on szereg rozwiązań niespotykanych w innych wozach tej klasy w tamtym okresie, jakperyskop odwracalny konstrukcjiRudolfa Gundlacha umożliwiający załodze obserwację pola bitwy w zakresie 360 stopni[6] czy wysokoprężny silnik.
Już od 1938 roku w dwuwieżowym wariancie czołgu montowano również krajowej produkcjiradiostację RKBc umożliwiającą łączność na dystansie 6 km oraz jej nowocześniejszy wariant2N/C, który dziękikluczowi umożliwiał utrzymanie łączności na dystansie 25 km[7]. W czołgach w wariancie jednowieżowym przewidziano specjalne miejsce na radiostację w wersji 2N/C oraz anteny nadawcze i odbiorcze. Sprzęt ten przeznaczony był dla kadry dowódczej i instalowano go w pojazdach dowódcówplutonów,kompanii orazbatalionów. W sumie przed wrześniem 1939 roku ministerstwo wojny zakupiło ok. 38 sztuk radiostacji nowszego typu[1].
7TP ustępował wyraźnie pod względem opancerzenia jedynie nowszym wersjom niemieckich czołgówPzKpfw III E iPzKpfw IV B-C. Były to jednak czołgi średnie o masie sięgającej 20 ton i stanowiły względnie niewielką część niemieckich sił pancernych. Mniej wyraźnie ustępował opancerzeniem także starszym wersjom tych czołgów i zaanektowanym przez Niemców czołgom czechosłowackimPzKpfw 35(t) iPzKpfw 38(t). Jego uzbrojenie w postaci armaty 37 mm było w pełni porównywalne z uzbrojeniem wymienionych czołgów, z wyjątkiem czołgu PzKpfw IV, który jednak miał krótkolufową armatę 75 mm, nieprzeznaczoną do celów przeciwpancernych. Czołgi 7TP były lepsze od niemieckich czołgów lekkichPzKpfw I iII. Mogły również skutecznie zwalczać ówczesne niemieckie czołgi średnie (PzKpfw III iIV).
Według testów czołgu w instytucie w Kubince w ZSRR jesienią 1939, oceniono, że 7TP stanowi najbardziej interesujący i nowoczesny pod względem swoich cech konstrukcyjnych spośród wszystkich znanych obecnie wariantów czołgu Vickers 6-tonowego[8][9] (należy mieć przy tym na uwadze, że w ZSRR produkowano własny analogiczny czołg rozwinięty z konstrukcji VickersaT-26, testowany w warunkach bojowych m.in. w czasie wojny domowej w Hiszpanii).
Koszt wyprodukowania jednego czołgu 7TP bez uzbrojenia wynosił ok. 181 500 zł, a z uzbrojeniem 231 000 zł. Koszt wystawienia jednego batalionu, który składał się z 3 kompanii tych czołgów wraz z amunicją oraz garażami wynosił 18 830 000 zł[10].
W 1937 r. wstrzymano czasowo produkcję czołgów 7TP, uznając je za konstrukcje nieodpowiadające wymogom pola walki. Jednocześnie jednak nie uruchomiono produkcji seryjnej nowych typów. Dopiero w 1939 r. w trybie alarmowym ponownie uruchomiono produkcję nieznacznie przekonstruowanych czołgów 7TP[11]. Decyzja ta doprowadziła do tego, że 1 września 1939 r.Wojsko Polskie posiadało niewielką liczbę czołgów 7TP, gdyż przez lata możliwości produkcyjne zakładów zbrojeniowych nie były wykorzystywane.
Do 31 sierpnia 1939 dostarczono tylko 112 czołgów w wersji jednowieżowej. Do 31 grudnia 1939 planowano dostarczyć kolejnych 67 czołgów, co pozwoliłoby sformować kolejny (trzeci) batalion czołgów lekkich – prawdopodobnie wZgierzu. Do 30 kwietnia 1940 planowano dostarczyć kolejnych 121 czołgów, co pozwoliłoby sformować następny (czwarty) batalion czołgów lekkich – czołgi z silnikiem CT1D. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że harmonogram dostaw czołgów nie szedł w parze z harmonogramem dostaw uzbrojenia do nich – stąd liczba czołgów znacznie większa niż wymagana jako wyposażenie czterech batalionów. Do 31 lipca 1940 planowano dostarczyć kolejnych 50 czołgów, co pozwoliłoby sformować piąty i szósty batalion czołgów lekkich (czołgi z silnikami CT1D).
Do działa 37 mm – 4,0JO (w tym: na wozie pancernym – 2,00 JO, wóz amunicyjny w plutonie gospodarczym batalionu – 2,00 JO);do ckm – 4,0 JO (w tym: na wozie pancernym – 1,98 JO, w patrolu reperacyjnym – 0,02 JO, wóz amunicyjny w plutonie gospodarczym batalionu – 2,00 JO)
1 JO do działa 37 mm: 40 nabojów, w tym z pociskiem przeciwpancernym – 14 nabojów, z granatem kruszącym – 26 nabojów. 1 JO do ckm: 2000 nabojów, w tym z pociskiem Sc (ciężki) – 1400 nabojów, z pociskiem P (przeciwpancerny) – 200, z pociskiem Ps (przeciwpancerno-świetlny) – 400[12].
Czołgi 7TP wkampanii wrześniowej 1939 używane były w składzie następujących jednostek Wojska Polskiego (według Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939):
1. Batalion Czołgów Lekkich w składzieArmii Odwodowej „Prusy” brał udział w walkach odwrotowych od rejonuTomaszowa Mazowieckiego do rejonu ujściaPilicy doWisły. Tam utracono większość sprzętu. Około 20 czołgów udało się wycofać i dołączono je doWarszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Następnie walczyły podTomaszowem Lubelskim i tam uległy zniszczeniu.
Po kampanii wrześniowej 1939 armia niemiecka zdobyła pewną liczbę tych maszyn. Przyjęto je do uzbrojeniaWehrmachtu jako Pzkpfw 731 (p) 7TP, aczkolwiek brak jest świadectw o ich użyciu bojowym – używane były przede wszystkim do służby okupacyjnej.
Na podwoziu czołgu lekkiego 7TP opracowano również ciągnik artyleryjskiC7P. W planach było również skonstruowanie na bazie czołgu 7TP cięższej wersji –9TP (masa 10,6 – 11,2 tony, pancerz: max. 30–40 mm).
Polska: 109 7TP jednowieżowych, 25 7TP dwuwieżowych.
III Rzesza: około 20 7TP jednowieżowych zdobytych w czasie kampanii wrześniowej, przemianowane naPzKpfw 7TP 731(p).
ZSRR: co najmniej 4 7TP zdobyte w czasie kampanii wrześniowej, używane do testów[13].
Stany Zjednoczone: 1 7TP zdobyty w czasieoperacji Overlord, dalsze losy nieznane[14]..jpg)
Osobny artykuł:Fundacja Wojskowości Polskiej.W Polsce nie zachował się ani jeden kompletny wóz tego typu. W ekspozycjiMuzeum Wojska Polskiego w Warszawie są jedynie fragmenty podwozia i wieży. W 2006 roku grupa entuzjastów techniki militarnej II RP zBielska-Białej skupiona wFundacji Wojskowości Polskiej rozpoczęłarekonstrukcję czołgu na podstawie zachowanych planów oraz części[15]. Rekonstruktorzy sukcesywnie prezentowali efekty swoich prac podczas imprez historycznych. W 2009 roku odbyła się prezentacja częściowo zrekonstruowanego 7TP przedPałacem Prezydenckim w Warszawie[16]. Dzięki kancelarii prezydenta RP sfinansowano rekonstrukcję układu jezdnego czołgu. Kompletna rekonstrukcja zakończona została w 2011[17]. W grudniu 2017 roku za niecałe 2 mln zł zrekonstruowany czołg został zakupiony przezMuzeum Wojska Polskiego[18].
Czołg 7TP pojawia się rozlicznych grach komputerowych:Panzer General na planszach „Poland” i „Warsaw”, jest podstawowym wozem Polskich Sił Pancernych wBlitzkrieg, na dwóch polskich mapach w modyfikacji –Forgotten Hope – do gryBattlefield 1942 oraz wHearts of Iron IV wraz z prototypami 9TP i10TP, także wWorld of Tanks jako element drzewa polskiego, Codename Panzers, Total Tank Simulator oraz w samouczku gry Sudden Strike 4 (wersja pierwsza wraz z tankietkami TKS).
