Ten artykuł dotyczy radzieckiej 4 Armii. Zobacz też:4 Armia – inne armie z numerem 4.| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | 1939,1941,1944 |
| Rozformowanie | 1941,1943,1991–1992 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Działania zbrojne | |
| II wojna światowa zimna wojna | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | Iran (1945) |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Podległość | Białoruski Specjalny Okręg Wojskowy,Front Zachodni,Front Wołchowski,Front Zakaukaski,Zakaukaski Okręg Wojskowy (lata 50. – 90.) |
| Skład | dwa lub więcej korpusów strzeleckich |
4 Armia (ros. 4-я армия) –związek operacyjnyArmii Czerwonej podczasII wojny światowej, który prowadził swoje działania wpierw nafroncie wschodnim w czasie II wojny światowej, a potem naKaukazie podczaszimnej wojny. Został rozwiązany porozpadzie Związku Radzieckiego.
4 Armia została sformowana w sierpniu 1939 roku wBiałoruskim Specjalnym Okręgu Wojskowym zBobrujskiej Grupy Armijnej jako samodzielna armia[1]. We wrześniu 1939 roku 4 Armia wzięła udział winwazji Związku Radzieckiego na Polskę. Armią dowodził wtedy przyszły marszałek ZSRRWasilij Czujkow, przyszłyobrońca Stalingradu. Orkiestra i batalion z29 Lekkiej Brygady Pancernej z 4 Armii brały udział wniemiecko-radzieckiej paradzie wojskowej w Brześciu 22 września 1939 roku[2].
W dniuataku Niemiec na Związek Radziecki (22 czerwca 1941 roku) 4 Armia była częściąFrontu Zachodniego[3]. Generał pułkownikPawłow, dowódca Frontu Zachodniego, postanowił przenieść wcześniej niektóre oddziały 4 Armii (było to początkiem 1941 roku). 42 Dywizja Strzelecka została przesunięta doBrześcia, a kwatera główna 14 Korpusu Zmechanizowanego doKobrynia, co według słów historykaJohna Ericksona pozbawiło 4 Armię zarówno sił rezerwowych, jak i sił drugiego rzutu[4]. Naprzeciw 4 Armii za rzekąBug stała4 Armia niemiecka, składająca się z dwunastu dywizji piechoty, jednej dywizji kawalerii i2 Grupy Pancernej. Niektóre jednostki 4 Armii stały w obliczu poważnych trudności. Kiedy dowódca armii gen. mjr A.A. Korobkow, spotkał się 10 czerwca ze swoimi oficerami, to wówczas dowódca 14 Korpusu Zmechanizowanego gen. mjr S.I. Oborin, podkreślał z naciskiem, że ponad połowa jego żołnierzy to nieprzeszkoleni rekruci, że wojska artyleryjskie otrzymały armaty do których nie było amunicji i że liczba ciężarówek pozwalała im czynić korpus mobilnym w zaledwie 25%, reszta musiała maszerować pieszo[5].
W przeddzień ataku 4 Armia stała się ofiarą niemieckiego sabotażu łącznościowego. Poszczególne jednostki straciły ze sobą połączenie telefoniczne, odcięto zasilanie, a sama twierdza Brześć utraciła swoje magazyny wody pitnej. Od godz. 5:00 rano 22 czerwca toczyły się wokół twierdzy we Brześciuzacięte walki, choć siedem batalionów wokół fortecy z28 Korpusu Strzeleckiego cierpiało na braki w ludziach, dezorganizację i nieefektywność. Pomimo tych mankamentów ostateczne zdobycie twierdzy przez Niemców zajęło trochę czasu w związku z zawziętym oporem radzieckim. O 16:00 22 czerwca sztab 4 Armii był z powrotem w Zaprudzie, a Sztab Generalny frontu rozkazał14 Korpusowi Zmechanizowanemu rozpocząć atak w celu wycofania się z Brześcia i dotarcia do linii frontu. Jednak sztab armii przeczuwał, że plan nie ma szans powodzenia i tak się zresztą stało. Kiedy następnego dnia rozpoczęto działania zaczepne, powiodły się one tylko w bardzo niewielkim stopniu[6]. W związku z tym trzy dni później dowódca Frontu Zachodniego rozkazał całkowity odwrót w celu uniknięcia okrążenia. 4 Armia została wycofana na linię od Bytina doPińska. Tego samego dnia nadeszły kolejne instrukcje od gen. Pawłowa. Aby móc osłonić koncentrację armii rezerwowych przy rzeceDniepr 4 Armia miała utrzymać swoje pozycje przy rzeceSzczara, rejon umocnionySłuck oraz linię rzekiSłucz. Niestety rejon umocniony Słuck, tak jak zostało to przypomniane Korobkowi, dużo wcześniej otrzymał instrukcje o przeniesieniu arsenałów uzbrojenia dotwierdzy w Brześciu (która się wciąż broniła). Tym samym zaplanowana obrona rejonu umocnionego Słuck nie mogła się powieść i Słuck padł już 27 czerwca[7]. Następnie 4 Armia wzięła udział w obronie rejonu wokółBobrujska.
Pod koniec lipca 1941 roku rozpoczął się proces rozpadu 4 Armii. Dowódcy (gen. mjrAleksandr Korobkow i gen. mjr Oborin) zostali rozstrzelani. 24 lipca armia została rozformowana, a na bazie dowództwa Armii utworzono dowództwoFrontu Centralnego.
Pod koniec września 1941 roku 4 Armia została sformowana ponownie utrzymując status samodzielnej jednostki aż do grudnia i będąc przez ten czas w rezerwieStawki. Sztaby polowe52. i54. Armii użyto do uzupełnienia dowództwa armii.
4 Armia brała udział wkontrataku na Tichwin w celuodblokowaniaLeningradu. 17 grudnia 1941 roku 4 Armia została włączona w składFrontu Wołchowskiego. Od stycznia 1942 do listopada 1943 roku 4 Armia walczyła na froncie wołchowskim ileningradzkim wykonując także działania na tyłach frontu. W odróżnieniu od innych częścifrontu wschodniegoArmia Czerwona nie wykazywała się dużymi zdobyczami na północy do 1943 roku. 4 Armia została rozformowana w listopadzie 1943 roku.
Armia została ponownie sformowana w styczniu 1944 roku jako częśćFrontu Zakaukaskiego. Sztab 4 Armii powstał ze sztabu34 Armii. 4 Armia stacjonowała wIranie aż do sierpnia 1945 roku, co było zgodne ztraktatem radziecko-irańskim z 1921 roku.Przy Armii działały 3 samodzielne kompanie karne[8].
W latach powojennych 4 Armia stacjonowała na terenieAzerbejdżańskiej SRR w ramachZakaukaskiego Okręgu Wojskowego. Sytuacja ta utrzymywała się aż dorozpadu Związku Radzieckiego. 4 Armia miała swój sztab generalny wBaku po tym, jak została przeniesiona zIranu w 1946 roku, i tym samym Okręg Wojskowy Baku został wówczas rozwiązany. Z dywizji wojskowych czasuII wojny światowej pod koniec lat. 80 pozostała tylko jedna, a mianowicie 60 Dywizja Zmechanizowana (najpierw 296., później6. Dywizja Strzelecka im marsz. ZSRR Fiodora Tołbuchina).
Dowódcy:
Szefowie sztabu:
Skład we wrześniu 1939[9]:
Skład 22 czerwca 1941[3]:
Skład 1 października 1941:
Skład w lutym 1944[11]:
Skład w 1989[12]:
w składzieZakaukaskiego Okręgu Wojskowego
| Fronty |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Floty | |||||||||
| Flotylle | |||||||||
| Armie |
| ||||||||
| Armie pancerne |
| ||||||||
| Armie saperskie | |||||||||
| Armie lotnicze |
| ||||||||
| Korpusy strzeleckie |
| ||||||||
| Korpusy zmechanizowane |
| ||||||||
| Korpusy pdes. |
| ||||||||
| Korpusy kawalerii |
| ||||||||
| Korpusy pancerne |
| ||||||||
| Armie | |
|---|---|
| Korpusy armijne | |
| Dywizje |
