Zobacz też:inne znaczenia..jpg) Rynek | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Burmistrz | Oleg Volskyi | ||||
| Powierzchnia | 7,6 km² | ||||
| Wysokość | 150 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy | +380-3252 | ||||
| Kod pocztowy | 80300 | ||||
Położenie na mapie hromady Żółkiew  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie rejonu lwowskiego  | |||||
 50°03′21″N 23°58′14″E/50,055833 23,970556 | |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Żółkiew (ukr. Жовква,Żowkwa, w latach 1951–1991 Нестеров,Nesterow) – miasto naUkrainie, wobwodzie lwowskim, wrejonie lwowskim. 13 455 mieszkańców (2025)[1], dla porównania w 2001 roku było ich 13 316[2].
Żółkiew leży naRoztoczu Wschodnim, nadŚwiną, około 35 km od granicy z Polską.
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1596 roku położone było w XVI wieku wwojewództwie ruskim[3].
Żółkiew została założona w 1597 roku przezhetmana polnego koronnegoStanisława Żółkiewskiego, herbu Lubicz. Miasto wraz z zamkiem zaprojektowałPaweł Szczęśliwy[4], który był jednym z przedstawicieli szkoły włoskiej w architekturze. Żółkiewski chciał bowiem, aby jego miasto przypominało renesansowyZamość (który także był miastem prywatnym). Żółkiewprawa miejskie otrzymała 22 lutego 1603 roku dzięki przywilejowi królaZygmunta III Wazy. Fundator miasta od samego początku osobiście doglądał budowy najważniejszych obiektów – zamku, kościoła, cerkwi, a pod jego nieobecność czyniła to jego żona,Regina z Herburtów Żółkiewska[5].
Miasto założono na planie nieregularnego pięcioboku zzamkiem oraz rynkiem i przylegającą do niegokolegiatą. Żółkiew otoczona przez mury obronne z czterema bramami (jedna z bram – Zwierzyniecka i część murów zachowały się do dziś). Budowę miasta dokończyła małżonka fundatora, Regina, która, po tragicznej śmierci Stanisława Żółkiewskiego wbitwie pod Cecorą w roku 1620 stała się, razem z synemJanem, właścicielką Żółkwi. Następnie miasto przejęła córka –Zofia Daniłowiczowa, a po niej jej córkaZofia Teofila, zamężna zJakubem Sobieskim,kasztelanem krakowskim, których synem był późniejszy królJan III.
.jpg)
.jpg)
Żółkiew była ulubioną rezydencją króla Jana III Sobieskiego, który tu najchętniej spędzał czas. Król umocnił miasto nowoczesnymi obwarowaniami, dekorował też miasto w stylubarokowym, tu przywoził swoje liczne wojenne trofea. Wówczas powstała w mieście szkoła pisaniaikon,manufakturafajansu czy drukarnia hebrajska. Król także odnowił i wyposażył kościółdominikanów, a także współfinansował budowę klasztorubazylianów i nowejsynagogi[6]. W Żółkwi odbyła się w 1676 r. uroczystość nadania królowi Sobieskiemu przezkróla FrancjiLudwika XIVOrderu Ducha Świętego. Tu miały miejsce obchody zwycięstwa odniesionegopod Wiedniem oraz wręczenie w 1684 r. papieskich wyróżnień przysłanych przezInnocentego XI – poświęconego miecza i kapelusza Janowi III, a królowejMarii Kazimierze –Złotej Róży. To właśnie królowi Sobieskiemu zawdzięcza się przebudowę żółkiewskiego zamku, który stał się iście królewską rezydencją.
Po śmierciJakuba Ludwika Sobieskiego miasto odziedziczyła jego córka,Maria Karolina de Bouillon, która przekazała później w spadku Żółkiew swojemu kuzynowiMichałowi Kazimierzowi Radziwiłłowi „Rybeńce”, ówczesnemuwojewodzie wileńskiemu ihetmanowi wielkiemu litewskiemu. Był on ostatnim właścicielem miasta, który dbał o nie. Jego następcy nie interesowali się zbytnio Żółkwią, przez co miasto podupadło, a majątek zlicytowano i rozprzedano.
.jpg)
PoI rozbiorze Polski w latach 1772–1918 –miasto powiatowe wKrólestwie Galicji i Lodomerii w składziemonarchii Habsburgów,Cesarstwa Austrii, od 1866 rokuAustro-Węgier.
PodczasI wojny światowej we wrześniu 1914 roku miasto zajęłaarmia rosyjska.Austriacy odbili je po bitwie pod miastem w czerwcu 1915 roku.
Od 1 listopada 1918 do 16 maja 1919 pod administracjąZURL, od 16 maja 1919 do 14 marca 1923 roku pod administracją tymczasowąPolski, zatwierdzoną przezparyską konferencję pokojową 25 czerwca 1919 roku.Suwerenność Polski na terytoriumGalicji WschodniejRada Ambasadorów uznała 15 marca 1923 roku[7].
Od 15 marca 1923 do 16 sierpnia 1945 roku[8] wPolsce,miasto powiatowe wwojewództwie lwowskim. WII Rzeczypospolitej miasto byłogarnizonem6 Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego, który zajął dawne poaustriackie obiekty koszarowe w Żółkwi, przemianowane na Koszary Żółkiewskiego i Koszary Sobieskiego[9].
W 1925 w Żółkwi odsłonięto trzy pomniki, już wcześniej istniejące, lecz zniszczone w 1918 przez Ukraińców, a po nastaniu II Rzeczypospolitej odnowione: pomnik hetmanaStanisława Żółkiewskiego (w pobliżu rynku miejskiego), pomnik królaJana III Sobieskiego (na wałach) i kolumnę naczelnikaTadeusza Kościuszki (w ogrodzie miejskim)[10].
6 października 1929 roku na rynku hetmańskim w Żółkwi za aprobatąStolicy Apostolskiej został koronowany obraz Matki Bożej Żółkiewskiej z kościoła dominikańskiego. Aktu tego dokonał abpBolesław Twardowski w obecności abp.Józefa Teodorowicza, który wygłosił kazanie[11].
We wrześniu 1933 roku Żółkiew uroczyście świętowała 250. rocznicęodsieczy wiedeńskiej i z tej okazji 24 września odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci królaJana III Sobieskiego wmurowaną na frontonie zamku[12].
11 września 1939 r. sformowana został w mieście improwizowanaGrupa „Żółkiew” pod dowództwem płk. dypl.Stefana Iwanowskiego, której zadaniem była osłonaLwowa od północnego zachodu[13].
Poagresji ZSRR na Polskę i zajęciu miasta przezArmię Czerwoną okupanci zniszczyli stojący przed ratuszem pomnik króla Jana III Sobieskiego i stojący w parku pomnik założyciela miasta, hetmana Stanisława Żółkiewskiego.
Wraz z II wojną światową Żółkiew straciła większość mieszkańców miasta. Poataku Niemiec na ZSRR funkcjonariuszeNKWDzamordowali od 29 do 34 więźniów przetrzymywanych w areszcie na zamku Żółkiewskich (w większości Ukraińców). Kilku więźniów uratowało nadejście wojsk niemieckich[14][15]. Oddziały niemieckie wkroczyły do miasta 29 czerwca 1941 roku[14]. Kilka dni później żołnierze niemieccy spalili synagogę i doszło do antyżydowskiegopogromu, w trakcie którego zabito kilka osób[16]. Żydów w liczbie około 5 tys. Niemcy wymordowali w latach 1942–1943 w podmiejskim Lesie Boreckim lub w odległym o 22 kmobozie śmierci w Bełżcu. W mieście istniałogetto, do którego przesiedlano również Żydów zKulikowa iMostów Wielkich[17][18].
W latach 1943–1945nacjonaliści ukraińscy zOUN-UPA zamordowali tutaj w różnych okolicznościach 34 Polaków[19].
Prawie wszyscy Polacy opuścili Żółkiew w latach 1944–1946 pod naciskiemUPA i Sowietów[20][21]. 24 lipca 1944 Żółkiew została ponownie zajęta przez Armię Czerwoną[22]. W latach powojennych miasto zasiedlono Ukraińcami z okolicznych wsi,deportowanymi z Polski oraz imigrantami z centralnej i wschodniej Ukrainy[23].
.jpg)
.jpg)
Od 16 sierpnia 1945 roku na terytoriumUkraińskiej SRR w granicachZSRR. W latach 1951–1991 miasto nosiło nazwęNesterow na cześć rosyjskiego pilotaPiotra Niestierowa.
Od 1991 roku w granicach niepodległejUkrainy.
24 stycznia 2011 roku Rada Miasta Żółkiew nadałahonorowe obywatelstwo Miasta ŻółkiewStepanowi Banderze[24].
W Żółkwi działa oddziałTowarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[25].
.jpg)
_%2cZhovkva_%2c_(Ukrainian%2c_%25D0%2596%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25BA%25D0%25B2%25D0%25B0)_-_Monument_of_Polish_History_-_panoramio.jpg)
.jpg)
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Żółkwią. | Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoŻółkiew |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta /Prawa miejskie (1920-34→) |
|
| Miasteczka (1920-34) |
|
| Gminy miejskie (1920-39) | |
| Gminy wiejskie zbiorowe (1934-39) |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta /Prawa miejskie (1920–34→) |
|
| Miasteczka (1920–34) | |
| Gminy miejskie (1920–39→) | |
| Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39→) | |
| Gminy (← 1941–44→/→) |
