Ten artykuł dotyczy miasta na Dolnym Śląsku. Zobacz też:inne znaczenia nazwy Świdnica.| miasto igmina | |||
 Ratusz w Świdnicy | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Aglomeracja | |||
| Prawa miejskie | 1267 | ||
| Prezydent | |||
| Powierzchnia | 21,76 km² | ||
| Wysokość | ok. 250 m n.p.m. | ||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna | 74 | ||
| Kod pocztowy | 58-100 i 58-105 Świdnica Śląska | ||
| Tablice rejestracyjne | DSW | ||
Położenie na mapie powiatu świdnickiego  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||
 50°50′34″N 16°29′14″E/50,842778 16,487222[2] | |||
| TERC (TERYT) | 0219011 | ||
| SIMC | 0984657 | ||
Urząd miejski ul. Armii Krajowej 4958-100 Świdnica | |||
| |||
| |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Świdnica (łac. Svidnica[3],niem. Schweidnitz,cz. Svídnice) –miasto wPolsce, wwojewództwie dolnośląskim, siedzibapowiatu świdnickiego orazgminy wiejskiej Świdnica. Miasto leży historycznie naDolnym Śląsku, naPrzedgórzu Sudeckim, nad rzekąBystrzycą. Świdnica wchodzi w składaglomeracji wałbrzyskiej[4].
Osada wspominana w 1243[5][6], po raz pierwszy wzmiankowana jako miasto 3 września 1267[6]. Niegdyś stolicaksięstwa świdnicko-jaworskiego. Obecnie ośrodek przemysłowy[7] (rozwinięty przemysł motoryzacyjny, elektrotechniczny, maszynowy oraz spożywczy), z jedynym w Polsce Muzeum Dawnego Kupiectwa oraz instytucjami kultury i oświaty[7], Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Według danych z 2017[8] Świdnica była siódmym co do wielkości miastem województwa. Według danychGUS z 1 stycznia 2023 r. liczba mieszkańców miasta wynosiła 53 423[1] (78. miejsce w kraju). Świdnica ma największą w całym województwie gęstość zaludnienia, wynoszącą 2455 osób/km²[1].
Świdnica położona jest w południowej częściwojewództwa dolnośląskiego wpowiecie świdnickim naRówninie Świdnickiej nadBystrzycą. Leży na skrajuSudetów orazGór Wałbrzyskich na wysokości od 225 do 265,9 m n.p.m.
Według danych z 1 stycznia 2012 powierzchnia miasta wynosiła 21,76 km²[1] (270. miejsce w kraju). Miasto stanowi 2,93% powierzchni powiatu.
Według danych z 2002 Świdnica miała obszar 21,76 km², w tym: użytki rolne 41%, użytki leśne 1%[9]
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rekordy maksymalnej temperatury [°C] | 13,7 | 16,6 | 20,2 | 28,6 | 31,0 | 33,5 | 35,8 | 37,3 | 34,8 | 25,2 | 17,4 | 13,6 | 37,3 |
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 1,3 | 2,6 | 7,2 | 13,2 | 18,6 | 21,3 | 23,3 | 23,3 | 18,2 | 13,0 | 6,3 | 2,5 | 12,6 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | -1,6 | -0,9 | 2,8 | 7,5 | 12,7 | 15,7 | 17,4 | 17,0 | 12,6 | 8,1 | 3,2 | -0,2 | 7,9 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | −4,7 | -4,3 | −1,0 | 2,2 | 6,6 | 10,0 | 11,7 | 11,2 | 7,8 | 3,9 | 0,2 | -3,0 | 3,4 |
| Rekordy minimalnej temperatury [°C] | −27,7 | -25,7 | −16,6 | -7.5 | -3.5 | 1.0 | 4.5 | 3.7 | -0.2 | -7.2 | -16.4 | -24.8 | −27,7 |
| Opady [mm] | 34 | 29 | 37 | 32 | 54 | 68 | 87 | 69 | 50 | 33 | 35 | 38 | 566 |
| Średnia liczba dni z opadami | 10 | 8 | 10 | 8 | 10 | 12 | 12 | 10 | 9 | 7 | 9 | 10 | 115 |
| Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979-2013[10] | |||||||||||||
Osobny artykuł:Ludność Świdnicy.Według danych z 31 grudnia 2011 miasto miało 60 213 mieszkańców[11]. Stan na koniec 2023 roku to 53 423[12].
Dane z 30 czerwca 2016[13]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 58 183 | 100 | 30 626 | 52,6 | 27 557 | 47,4 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 2742 | 1444,9 | 1297,1 | |||
Piramida wieku mieszkańców Świdnicy w 2014[14].
Powojenna ludność Świdnicy w przeważającej mierze była ludnością napływową z różnych stron Polski. Przedwojenni niemieccy mieszkańcy miasta zostali po 1945 roku wysiedleni, a na ich miejsce napłynęli w zdecydowanej większości Polacy. Według prof. Leszka Kosińskiego, struktura ludnościowa Świdnicy w 1950 roku pod względem pochodzenia terytorialnego przedstawiała się następująco[15]:
| Pochodzenie | Liczba mieszkańców | Procentowo |
|---|---|---|
| Obszary w granicachZSRR | 6 249 | 22,47% |
| Woj. krakowskie | 4 575 | 16,46% |
| Woj. poznańskie | 2 270 | 8,16% |
| Woj. kieleckie | 1 723 | 6,20% |
| Woj. warszawskie | 1 720 | 6,19% |
| Miasto Warszawa | 1 619 | 5,82% |
| Woj. rzeszowskie | 1 557 | 5,60% |
| Woj. łódzkie zŁodzią | 1 379 | 4,96% |
| Woj. bydgoskie | 1 108 | 3,99% |
| Woj. lubelskie | 1 080 | 3,88% |
| Woj. katowickie | 990 | 3,56% |
| Woj. białostockie | 965 | 3,47% |
| Zagranica oprócz ZSRR | 727 | 2,61% |
| Woj. gdańskie | 103 | 0,37% |
| Pozostali | 548 | 1,97% |
| Ludność napływowa ogółem | 26 613 | 95,71% |
| Autochtoni | 1 192 | 4,29% |
| Ogółem | 27 805 | 100% |
Nazwa „Świdnica” wywodzi się odstaropolskiej nazwy krzewuświdwy oznaczającej jeden z jadalnych rodzajówderenia. Jest to więc nazwa ściśle związana z położeniem topograficznym miasta. Miasto leży nad rzeką, a miejsce w którym gród się rozrósł porośnięte było krzewami derenia[3]. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 weWrocławiu wymienia jako najwcześniejszą zanotowaną nazwę miejscowości włacińskim dokumencie z 1070 –Svidnica[3].
Nazwę miejscowości w zlatynizowanejstaropolskiej formie„Suidenicz” wymienia spisany ok. 1300 średniowieczny łaciński utwór opisujący żywotświętej JadwigiVita Sanctae Hedwigis[17].W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym z 1310 miasto wymienione jest pod zlatynizowanąstaropolską nazwąSwidennicz[18]. Miejscowość wymieniona została włacińskim dokumencie z 1342 gdzie miasto zanotowano jako„Swydenicz”[19]. W roku 1613 śląski regionalista i historykMikołaj Henel zPrudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt.Silesiographia podając jej łacińskie nazwy:Swidnicia,Swidnicium[20]. Występujące od XV w. niemieckie formySchweidnitz czySchweidenitz stanowią adaptacje fonetyczne wcześniejszej nazwy słowiańskiej.
Jeszcze w 1750 nazwa „Swidnica” wymieniona jest w języku polskim przezFryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[16]. Polską nazwęŚwidnica w książceKrótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej wGłogówku w 1847 wymienił śląski pisarzJózef Lompa[21].Świdnica wymieniona jest również w 1896 przez śląskiego pisarzaKonstantego Damrota[22].Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę miasta pod polską nazwąŚwidnica oraz niemieckąSchweidnitz[23]. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946[24]
Czasem spotyka się nazwę Świdnica Śląska, lecz jest ona nieoficjalna i nieurzędowa. Funkcjonuje ona przede wszystkim z uwagi na nazwy placówek pocztowych miasta, np.: „UP Świdnica Śląska 1” przy pl. Grunwaldzkim[25].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Osobny artykuł:Historia Świdnicy.Podczas prac archeologicznych prowadzonych na terenie powiatu świdnickiego odkryto w Świdnicy ślady osady plemion z kręgukultury łużyckiej oraz rozległecmentarzyskociałopalne z bogato wyposażonymi grobami. Około 700 lat p.n.e. w okolicach dzisiejszej ul. Piekarskiej istniała wioska rybacka, nieopodal której znajdowała się przeprawa przez Bystrzycę. Po okresiewielkich migracji ludów na obszarze tym gospodarowało plemięŚlężan. Około 990 obszar obecnej Świdnicy został włączony dopaństwa Polan przez księciaMieszka I, a od 1164 należał do księstwa wrocławskiego.
W XI lub w XII wieku istniała tutaj drewniana osada targowa z kościołem, którą zlokalizowano przy przejściu przez Bystrzycę podsudeckiego szlaku handlowego łączącego Ruś i Niemcy, który istniał od czasów rzymskich[29], która w XII w. przekształciła się w kasztelanię piastowską[30]. Nie jest znana dokładna data uzyskania przez Świdnicę praw miejskich, pierwsza wzmianka historyczna z 1267 mówi o osadzie typu miejskiego, a z 1274 o wójcie świdnickim. Najstarszapieczęć miejska z 1280 ukazuje kroczącegogryfa. Inicjatorem lokacji była księżnaAnna – żonaHenryka Pobożnego, albo jej synHenryk III. Za rządówksiążąt wrocławskich 1242–1290 Świdnica otrzymała szereg przywilejów przyśpieszających rozwój miasta. Nota historyczna z 1284 wspomina o istnieniu szkoły miejskiej, trzy lata później do miasta przybylifranciszkanie. W latach 1291–1392 Świdnica pełniła funkcję stolicy niezależnego księstwa świdnicko-jaworskiego, którym rządziliksiążęta piastowscy i które uczynili jednym z najpotężniejszych na Śląsku[29]. Dzięki tym sprzyjającym okolicznościom Świdnica rozwijała się dosyć szybko, dynamicznie rozwijały się rzemiosło oraz handel. Ten ostatni wspomagało nadane w 1285 tzw. prawo mili. Również w tym roku rozpoczęto budowę murów miejskich z bramami (przypuszcza się, że pierwotnie istniały tylko Bramy Dzierżoniowska i Strzegomska), a w 1284 powstała pierwsza szkoła. W 1290 miasto uzyskało prawo bicia własnej monety, tzw.florenów. W 1300 wprowadzono tzw.prawo łaski, z okresu którego pochodzi wiele kapliczek ikrzyży pojednania, tzw. pokutnych. W pierwszych latach XIV Świdnica była pod względem wielkości trzecim miastem na Śląsku (po Wrocławiu i Legnicy) i liczyła ok. 9500 mieszkańców[29]. W tym czasie dotarła do miasta inkwizycja dominikańska, w 1315 po raz pierwszy dokonano egzekucji, na stosie spalono 50 osób, w tym kobiety i dzieci[29]. W latach 1329–1336 rozbudowano miejskiratusz, położono kamień węgielny pod nowy kościół 1330 oraz wydano nakaz, aby wszyscy świdniccy mieszczanie mieli jakiś wyuczony zawód (1340). W 1344 rozpoczęto brukowanie miejskich ulic. Rozwoju miasta nie powstrzymały: wielki pożar w 1313, po którym zaprowadzono księgi miejskie; nieudane wielotygodniowe oblężenie miasta przezJana Luksemburskiego w 1345[29], ani pożar 31 lipca 1361, w wyniku którego spłonęła cała zabudowa, a po którym miasto lokowano ponownie na prawie magdeburskim (1363) nadanym przezBolka II[30].
Pod koniec panowania Bolka II w 1368 Świdnica była stolicą księstwa rozciągającego się od Czech po Wielkopolskę,Górny Śląsk i wschodnie przedmieściaBerlina. W 1389 miał miejsce bunt mieszczan wywołany próbą przejęcia przez patrycjat części dochodu z opłat wnoszonych przez rzemieślników na rzecz cechów[29]. W końcu XIV wieku Świdnica była drugim poWrocławiu miastemŚląska, posiadając 0,9 km² powierzchni i od 6 do 8 tysięcy mieszkańców. W obrębie murów miejskich było prawie 500 budynków (w tym zamek, dom kupiecki oraz kramy), a drugie tyle na przedmieściach. Mury obronne miasta posiadały siedem bram: Dolną (pierwotnie Dzierżoniowska, na obecnym pl. Wolności), Strzegomską (ob. ul. Basztowa; pierwotnie znajdowała się bliżej ul. Kotlarskiej i została przeniesiona w nowe miejsce w 1443), Witoszowską (u zbiegu ul. Łukowej i pl. Grunwaldzkiego), Kraszowicką (u zbiegu ul. Trybunalskiej i al. Niepodległości), Poszewniczą (Poszewników, zwana później Piotrową, u zbiegu ul. Bohaterów Getta i ul. M. Konopnickiej), Kapturową (u zbiegu ul. Franciszkańskiej i pl. św. Małgorzaty) oraz przebitą w 1360 Bramę Mikołajską (zwaną też Furtą Szkolną, zlokalizowaną między Bramami Dolną i Kraszowicką)[31]. W latach 1323–1485 do bram dobudowano kaplice.
Miasto słynęło z produkcjipiwa, wPradze,Toruniu,Wrocławiu,Brzegu,Oleśnicy,Heidelbergu,Pizie iKrakowie istniały specjalne „Piwnice Świdnickie”, gdzie podawano piwo warzone w Świdnicy[30]. W latach 1380–1382 na rynkach europejskich doszło do konfliktu, po którym świdnickie piwo ostatecznie wywalczyło sobie miejsce na europejskich stołach. Ponadto miasto nad Bystrzycą było znane także z innych wyrobów, takich jak noże,sukno, płótna. Odbywały się tutaj także duże targi bydła, rozwijało się także winiarstwo.
W 1392 po śmierciAgnieszki – wdowy poBolku II – na mocy układu z 1353 Świdnica przeszła w ręce królów czeskich, choć już za życia księżnej Agnieszki czescy starostowie z ramienia króla Wacława IV sprawowali współrządy nad miastem. W 1429 mieszczanie obronili się przed najazdemhusytów, razem z Wrocławiem Świdnica tworzyła koalicję antyhusycką[29]. W 1452 ustanowiono nowy herb, który był używany do 1966. W 1457 rada miejska doprowadziła do wycofania nadanychŻydom przywilejów i zakazała im pobytu w granicach miasta. W czasach rządówMacieja Korwina jako króla czeskiego rozpoczęto budowę dodatkowego pierścienia umocnień, którą zakończono w początku XVI w. W tym czasie w Świdnicy, liczącej wtedy nieco ponad 12 tysięcy mieszkańców, działało ponad 650 zakładów rzemieślniczych. W 1504 w mieście powstała jedna z najstarszych na Śląsku loterii miejskich, a rok później uruchomiono pierwszymłyn papierniczy. W latach 1517–1528 w piwnicach ratusza bitopółgrosze świdnickie, które miały mniejszą wartość od ówczesnychpółgroszy polskich. Fakt ten doprowadził do wielkiej afery i reformy monetarnej w 1526. Szacuje się, że piwnice ratusza świdnickiego w ciągu 12 lat opuściło 77 mln sztuk półgroszówek. W 1520 wybuchło powstanie rzemieślników skupionych wcechach, którzy zaprotestowali przeciw rabunkowej politycepatrycjatu. Przywódcy ruchu zostali zwabieni podstępnie do Wrocławia i tam straceni; pomimo tego patrycjat nie odzyskał już całkowitej władzy nad miastem, a wręcz został zmuszony do wprowadzenia ustępstw m.in. członkowie cechów mieli prawo kontroli ksiąg rachunkowych oraz akceptacji nowych podatków nakładanych na podlegające Świdnicy 18 wsi[29].
Początki panowania Habsburgów (od 1526) zapisały się wielkim pożarem w 1528, podczas którego spłonęła zachodnia część miasta wraz z ratuszem miejskim i zamkiem królewskim. Wraz z niezbędną odbudową miasta podniesiono poziom higieny i zdrowia. Już od XIII wieku w mieście pracował medyk, działały łaźnie miejskie, a od 1403 funkcjonował nawet okulista.
Istniało także stanowisko fizyka miejskiego, nadzorującego stan sanitarny Świdnicy. W 1560 wydano zarządzenie zakazujące hodowli krów, świń, wylewania ścieków przed domy, mycia się w miejskich fontannach i studniach oraz wyrzucania śmieci i odpadków na ulice. Zakazy te miały chronić miasto przed epidemią, jednakże okazały się nieskuteczne. Zarazy i inne masowe choroby zdziesiątkowały mieszkańców w 1413, 1497 i 1585.
W latach 1600–1601 wybudowano pierwszy drewniany wodociąg miejski (w 1672 przebudowany na kamienny). W 1611 uruchomiono pocztę konną łączącą Wrocław i Drezno, w Świdnicy wyznaczono tzw. pierwszestaje[30], Świdnica liczyła wówczas 9 tysięcy mieszkańców, rok później król polski uprzywilejował Świdnicę w handlu bydłem z Rzecząpospolitą[32], w mieście działało wówczas 1188 rzemieślników[29]. W tym czasiekościół św. Stanisława i św. Wacława wzbogacił się o wieżę o wysokości 103 m, będącą świadectwem bogactwa i zamożności miasta. Przedwojną trzydziestoletnią Świdnica była szybko rozbudowującym się miastem z dobrze rozwiniętym handlem i rzemiosłem. Istniały: 14 kościołów, szpital, ratusz, apteki, zakłady rzemieślnicze w liczbie 168, fontanny, mennica, ogrody, łaźnie, szkoły, a wszystko to skryte za podwójnym rzędem murów obronnych.
W trakcie trwaniawojny trzydziestoletniej miasto było wielokrotnie oblegane, czego skutkami były znacznie niszczące miasto pożary oraz wybuch epidemii, który doprowadził do spadku liczby ludności o 40%[30] oraz upadku rzemiosła i handlu. Odbudowę miasta przerwał jeden z największych w historii miasta pożarów w 1716.
W wynikupierwszej wojny śląskiej,Monarchia Habsburgów utraciłaŚląsk wraz ze Świdnicą na rzeczKrólestwa Prus, co miało wpływ na obniżenie znaczenia gospodarczego i powolny upadek miasta. W 1741 dokonano modernizacji i rozbudowy fortyfikacji[29]. Na przełomie XVII/XVIII wieku pod Świdnicą wybuchł bunt chłopski, wojska pruskie stłumiły bunt i surowo ukarały chłopów. Podczaswojny siedmioletniej Świdnica była oblegana przez wojska austriackie, a następnie pruskie, co doprowadziło do znacznych zniszczeń. Pod koniec XVIII w. w mieście pojawiły się pierwsze manufaktury, między innymi skórzana i papiernicza. W 1807 miasto zajęły wojska napoleońskie, w tym samym roku w mieście wprowadzono olejne oświetlenie ulic (w 1863 zamienione na gazowe)[30]. W 1811 rozpoczęło działalność miejskie gimnazjum, a w 1822 teatr. Powojnie prusko-austriackiej w 1866 Świdnicę ogłoszono miastem otwartym, a rok później rozpoczęto likwidację fotyfikacji[32]. Po zwycięstwie nad Francją i zjednoczeniu Niemiec w 1871 wzrosło tempo uprzemysłowienia, w mieście powstały wytwórnie tkanin lnianych i bawełnianych, zamszu oraz fabryka liczników elektrycznych. Konsekwencją tego procesu był dynamiczny rozwój przestrzenny i architektoniczny miasta. Już w 1844 Świdnica uzyskała połączenie kolejowe zJaworzyną Śląską, w 1855 zDzierżoniowem, w 1898 z Wrocławiem przez Kobierzyce, a w 1904 z Jedliną-Zdrojem[29]. Do 1914 zabudowa wykroczyła daleko poza mury starego miasta, przybierając wokół pierścienia dawnych murów obronnych wielkomiejski charakter. Krajobraz miasta wzbogacił się o szereg reprezentacyjnych gmachów publicznych, obiektów architektury rezydencjonalnej i zieleni miejskiej o wysokiej jakości. Według spisu z 1910 miasto liczyło sobie 31 329 mieszkańców, w tym 61% ewangelików, 38,5% katolików i 0,5% wyznania mojżeszowego[33]. W 1911 do Świdnicy dotarł pierwszy gaz przesłany zgazowni miejskiej w Wałbrzychu, co znacząco przyspieszyło rozwój miasta[34]. Pomiędzy 1918 a 1939 w mieście działała największa na Śląsku spółka handlująca artykułami kolonialnymi.
W listopadzie 1932 roku naziści w wyborach parlamentarnych zdobyli 35% głosów, a w wyborach samorządowych w 1933 r. 41,75%[35]. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zorganizowali w Świdnicy podobóz obozu koncentracyjnegoGroß-Rosen oraz trzy jenieckie oddziały robocze obozu w Zgorzelcu i obózpracy przymusowej[32].
Wojska radzieckie wkroczyły do Świdnicy 8 maja 1945, byli to żołnierze52 Armii1 Frontu Ukraińskiego[36]. Po zakończeniuII wojny światowej miasto zostało zajęte przezArmię Czerwoną (przy obecnym pl. 1000-lecia żołnierze radzieccy wznieśli obelisk ku czci Armii Czerwonej[37]) i znalazło się na terytorium Polski. Nastąpił napływ ludności z Polski centralnej i wschodniej oraz wysiedleńców zKresów Wschodnich. W 1961 miasto liczyło 40 873 mieszkańców i stanowiło ważny ośrodek administracyjno-usługowy i kulturalny[29].
W okresiePRL została częściowo rozebrana zabytkowa substancja budowlana Starego Miasta (m.in. przestała istnieć zabudowa ulic Siostrzanej i Pańskiej), a na przedmieściach rozwinięto na dużą skalę ekstensywną zabudowę osiedlową w technologiiwielkiej płyty[38]. W 1974 w uznaniu wkładu w budownictwo socjalistycznej ojczyzny i z okazji 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej miasto zostało odznaczoneOrderem Sztandaru Pracy I klasy[39]. Istotna część miasta została zajęta na potrzeby wojsk radzieckich – w latach 1984–1990 ulokowano tu dowództwoPółnocnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dowojewództwa wałbrzyskiego. Od 1999 miasto należy dowojewództwa dolnośląskiego ze stolicą weWrocławiu. W październiku 2013 Świdnica wstąpiła doaglomeracji wałbrzyskiej[40].
W okresie 1945–1989 istniały tu duże zakłady produkcyjne, utworzone w większości na bazie znacjonalizowanych przedsiębiorstw niemieckich, m.in.:Fabryka Wagonów Świdnica,Zakłady Wytwórcze Aparatury Precyzyjnej „Mera-Pafal”,Zakłady Elektroniki Samochodowej Elmot,Świdnicka Fabryka Urządzeń Przemysłowych,Dolnośląskie Zakłady Białoskórniczo-Rękawicznicze „Renifer”,Dolnośląskie Zakłady Magnezytowe,Dolnośląskie Fabryki Mebli orazŚwidnickie Zakłady Artykułów Technicznych.
W Świdnicy znajduje się jedna z największych katedr w województwie:Katedra św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika w Świdnicy. W Świdnicy znajduje się luterańskikościół Pokoju wzniesiony w systemieszachulcowym w 1657, wpisany nalistę światowego dziedzictwa UNESCO w 2001. W 1905 została wzniesiona w stylu neoromańsko-bizantyjskimcerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy, będąca dawną ewangelicką kaplicą cmentarną.
Świdnica z racji swego historycznego znaczenia posiada wiele cennych zabytków architektury sakralnej, mieszczańskiej, jak i przemysłowej. Uniknięcie zniszczeń w czasieII wojny światowej pozwoliło zachować drugi co do wielkości (poWrocławiu) zespół zabytkowej architektury na Dolnym Śląsku. Jej wschodni fragment uległ częściowemu wyburzeniu i został zastąpiony przez socjalistyczną architekturę mieszkaniową niskiej jakości, przez co spójność urbanistyczna całego kompleksu uległa nieodwracalnemu zniszczeniu.
W 1967, podczas rozbiórki bloku śródrynkowego, doprowadzono do zawalenia się wieży ratuszowej, która została odbudowana w latach 2010–2012. Mimo to do dziś przetrwało wiele zabytkowych domów, głównie na Rynku i przylegających do niego ulicach. Od kilku lat starówka jest sukcesywnie restaurowana, a zatwierdzony przez Radę Miejską plan rewitalizacji i rewaloryzacji starego miasta zakłada kompleksowe prace renowacyjnej miejskiej starówki. Nocą wiele obiektów starego miasta jest iluminowanych[potrzebny przypis].
Miasto przez lata było dużym ośrodkiem przemysłowym i gospodarczym. Spuścizną po okresie uprzemysłowienia jest kilkanaście zabytków techniki i architektury przemysłowej.
W Świdnicy znajdują się także historycznycmentarz żydowski oraz zespół barokowych rzeźb na Rynku.
Miasto Świdnica jest jednym ze współzałożycieliLigi Polskich Miast i Miejsc UNESCO, powołanej 26 czerwca 2004[potrzebny przypis].
Osobny artykuł:Parki w Świdnicy.Świdnica jest miastem o stosunkowo dużym udziale zieleni miejskiej w ogólnej powierzchni miasta. Istnieje tutaj kilkanaścieparków,skwerów, liczne są klomby i zadrzewienia przy placach i ulicach świdnickich.
Parki miejskie[potrzebny przypis]:
W dniu 28 lipca 1995, uchwałą Rady Miejskiej, ochroną objęto 77 drzew spełniających kryteria do uznania ich za pomniki przyrody[41], spośród 223 zaproponowanych. Park Młodzieżowy przy ulicy Armii Krajowej dysponuje największą liczbąpomników przyrody. Znajduje się tam 12 drzew objętych ochroną. Wśród owych roślin można wyróżnić gatunki takie jak:platan klonolistny,cis pospolity,żywotnik olbrzymi,sosna czarna,miłorząb dwuklapowy,dąb szypułkowy,topola czarna,buk zwyczajny,klon zwyczajny, srebrzystykasztanowiec biały[potrzebny przypis].
Świdnica nie jest podzielona między jednostki pomocnicze. Wyróżnia się tylko jedną część miasta:Kraszowice.Ponadto funkcjonuje zwyczajowy podział na osiedla:
Osobna strona:Kategoria:Dzielnice i osiedla Świdnicy.
W okresiePRL w mieście funkcjonowała m.in. Fabryka Wagonów Towarowych i Urządzeń Przemysłowych produkująca m.in. wyposażenie cukrowni, zakłady przemysłu elektrotechnicznego, precyzyjnego, skórzanego, meblowego i wełnianego[42]. Po transformacji ustrojowej część zakładów postawiona została w stan upadłości.
Od kwietnia 2004 na terenie miasta istnieje podstrefaWałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest Park”. Od czerwca 2005 budowę fabryki rozpoczął „Electrolux”, zakończyły się również prace budowlane fabrykiColgate-Palmolive. Na terenie Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest Park” ulokowały się też – „Klingenburg International” Sp. z o.o. (producent urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych), „Nifco Poland” Sp z o.o. (producent pierścieni, nitów i zacisków z tworzyw sztucznych) oraz Galess Sp. z o.o. (usługi galwanizerskie). Poza podstrefą inwestycje typu „greenfield” rozpoczęły – „IMP Comfort” Sp. z o.o. (producent tkanin technicznych) i „Krause” Sp. z o.o. (producent drabin i rusztowań aluminiowych), w 2008 na terenie strefy powstała nowa siedzibaSonel S.A. Swoje siedziby posiadają polski producent z branży AGDSolgaz, oraz producent tworzyw sztucznych DBI Plastic Polska. Dystrybucję oraz produkcję prowadzi przedsiębiorstwo M&J Świdnica, producent m.in. majonezu Świdnickiego. W Świdnicy znajduje się także fabryka wagonów należąca do amerykańskiego koncernuThe Greenbrier Companies(inne języki) (dawniejWagony Świdnica SA).
.jpg)
Obszar miasta Świdnicy stanowi węzeł dróg wojewódzkich i krajowych[44]:
Ponadto, ze Świdnicy wybiegają drogi lokalne doBystrzycy Górnej,Wirów,Żarowa,Witoszowa Dolnego orazJaworzyny Śląskiej[44].
Świdnica położona jest w odległości około 30 kilometrów odautostrady A4, do której dojazd ułatwia otwarta w 2011droga powiatowa nr 3396D omijająca tereny zabudowane (w tymŻarów), potocznie zwana „łącznikiem”[45].
Projekt pod nazwą „Budowa drogi powiatowej nr 3396D na odcinku pomiędzy drogą krajową nr 5 a drogą wojewódzką nr 382 i ul. Stęczyńskiego w Świdnicy” realizowany był z udziałem dofinansowania z funduszy europejskich w ramach Działania 3.1 Infrastruktura drogowa, w Priorytecie 3 Rozwój infrastruktury transportowej na Dolnym Śląsku(„Transport”)Regionalnego Programu OperacyjnegoWojewództwa Dolnośląskiego na lata 2007–2013. Całkowity koszt inwestycji wyniósł blisko 109 mln zł (z czego ok. 89 mln zł pochłonęła budowa jezdni), co klasyfikuje ją jako jedną z największych inwestycji realizowanych ze środków wojewódzkich i największą w historii powiatu w Polsce. Budowa współfinansowana była przez 6 samorządów: powiat świdnicki – główny inwestor, urząd marszałkowski, miasto Świdnica oraz gminy:Świdnica,Żarów iJaworzyna Śląska. Nawierzchnia drogi wykonana została zbetonu cementowego 30/37, a podbudowa z chudego betonu. Dzięki decyzji o wykonaniu nawierzchni betonowej zamiast, klasycznie, bitumicznej, zyskano drogę o lepszych właściwościach bez zwiększania kosztu jej budowy oraz wydłużoną, pięcioletnią gwarancję od wykonawcy. Jedno z rond na budowanej trasie zostało wykonane w technologii betonowej i był to pierwszy, eksperymentalny obiekt tego typu na obszarze Polski. Realizacja inwestycji przyczyniła się do znacznego skrócenia czasu przejazdu, a w konsekwencji do spadku kosztów czasu pasażerów (oszczędność kosztów czasu w przewozach pasażerskich) i do spadku kosztów czasu kierowców zawodowych (oszczędność kosztów czasu w przewozach towarowych). Łączne oszczędności czasu pasażerów i kierowców (niezdyskontowane) wyniosły w 2012 wg obliczeń autorów branżowego czasopisma „Drogownictwo” 12,4 mld zł[46].
W najbliższych latach planowana jest również budowa drogi ekspresowej S5 pomiędzy planowanym węzłem Sobótka (z planowaną trasą S8) oraz węzłem Bolków (istniejąca droga ekspresowa S3). Jednym z węzłów tego odcinka będzie węzeł Świdnica znajdujący się na północ od miasta[47].
Komunikacją miejską wewnątrz miasta i do okolicznych miejscowości zajmuje sięMiejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne. Według stanu na lipiec 2024 roku MPK obsługiwało 18 liniiautobusowych[48].
Linie autobusowe[49]:
Od września 2018 roku MPK Świdnica, poza systemempublicznego transportu zbiorowego świadczy komercyjne przewozyautobusami niskopodłogowymi typu miejskiego na linii nr 31A: Świdnica pl. św. Małgorzaty –Świebodzice –Wałbrzych ul. Wysockiego[50]. Kursy umożliwiają dojazd na pociągiExpress Intercity Premium zatrzymujące się na stacjiWałbrzych Miasto[51]. Od 17 marca 2020 roku kurs ten został zawieszony do odwołania w związku z pandemiąCOVID-19[52].
Od 1 lipca 2024 nastąpiły duże zmiany w liniach autobusowych, znikły trasy okrężne 50 i 52.[53]
Do 2016 funkcjonowałoPrzedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Świdnicy, powstałe z przekształcenia oddziałuPaństwowej Komunikacji Samochodowej obsługujące linie regionalne i dalekobieżne w wybranych kierunkach[54]. Aktualnie (październik 2017) regionalny i dalekobieżny transport autobusowy ze świdnickiego dworca autobusowego prowadzą prywatni przewoźnicy w następujących kierunkach (miejscowości docelowe)[55]:
Właścicielem centrum przesiadkowego (dworca autobusowego zintegrowanego z dworcem kolejowymŚwidnica Miasto) jest samorząd miejski[55]. Budowa centrum trwała 5 lat i kosztowała 25 milionów złotych[56].
Kolej funkcjonuje w Świdnicy od 1844[57]. Główną stacją jestŚwidnica Miasto, wybudowana w 1861, a następnie przebudowana w latach 1903–1905[57]. Przebiegają przez nią:linia kolejowa nr 137 łączącaKatowice zLegnicą orazlinia nr 771 łącząca ze stacjąŚwidnica Przedmieście. Ta druga położona jest nalinii nr 285 zWrocławia doJedliny-Zdroju. Po 22 latach przerwy, 12 czerwca 2022 oddano do użytku zrewitalizowaną część linii przez Sobótkę[58]. Po odcinku Świdnica Miasto –Jedlina-Zdrój pociągi pojechały 24 czerwca 2022.
Według stanu na rok 2024 z połączeń pasażerskich przez Świdnicę kursują pociągiKolei Dolnośląskich, a także pociągi TLKPKP Intercity w relacjiJelenia Góra –Kraków Główny. W grudniu 2013 Koleje Dolnośląskie uruchomiły bezpośrednie połączenieŚwidnica Miasto –Wrocław Główny (przezJaworzynę Śląską, w której następuje zmiana kierunku jazdy). Również to połączenie obsługiwane jest przez autobusy szynowe. Jednocześnie oddano do użytku wyremontowany budynek dworca Świdnica Miasto[59]. Od 12 czerwca 2022 r. połączenia do Wrocławia zostały poprowadzone przez nowo zrewitalizowanąlinię kolejową nr 285, Świdnica w tym dniu zyskała nowe połączenie do/zTrzebnicy[58].
W czasach stacjonowania w ŚwidnicyArmii Czerwonej miasto posiadało bezpośrednie połączenie kolejowe zMoskwą[57].
TrasaKamieniec Ząbkowicki –Legnica wykorzystywana jest także w ruchu towarowym. Wyprowadzone są od niej bocznice do Miejskiego Zakładu Energetyki Cieplnej oraz zakładów Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Ruch towarowy w Świdnicy odbywa się również na linii Świdnica Miasto – Świdnica Przedmieście –Pszenno, z której też wyprowadzone są bocznice do zakładów przemysłowych – największa do Fabryki Wagonów.
Zlokalizowane w mieście stacje kolejowe to:
W roku 2023 stacja Świdnica Miasto obsługiwała 2000 pasażerów dziennie[60].
W Świdnicy nie ma lotniska, które mogłoby obsługiwać loty pasażerskie. Najbliższe lotnisko pasażerskieWrocław-Strachowice jest oddalone o 55 km. W pobliskichŚwiebodzicach znajduje się lądowisko dlaawionetek, które może przyjmować niewielkie samoloty.
W 2007 przy ul. Leśnej otwarto sanitarneLądowisko Świdnica.
W punkcie Informacji turystycznej przy ul. Wewnętrznej 2 turyści mogą uzyskać informacje dotyczące bazy hotelowo-gastronomicznej, o organizowanych imprezach czy o historii Świdnicy. Informacja oferuje również do sprzedaży albumy fotograficzne miasta, foldery, mapy, oraz liczne pamiątki związane ze Świdnicą. W 2014 uruchomiono wypożyczalnię rowerów miejskich[potrzebny przypis].
Na obrzeżach miasta znajduje sięPomnik Srającego Chłopka, przedstawiający mężczyznę siedzącego na ceglanym wychodku. Ufundowany został w 1928 r. przez mieszkańców miasta z okazji powstania miejskich wodociągów. Pierwotnie znajdował się przy ulicy Bokserskiej obok pierwszego budynku tej firmy. Po wybudowaniu oczyszczalni ścieków na rogatkach miasta został przeniesiony doZawiszowa, 1 km od Świdnicy, przed oczyszczalnię ścieków „Bystrzyca”.
W Świdnicy są 2 żłobki, 9 przedszkoli, 7 szkół podstawowych, a ponadto[potrzebny przypis]:
W Świdnicy funkcjonuje 12 przychodni, 17 aptek, szpital, wiele prywatnych praktyk lekarskich.
Przed II wojną światową miasto było siedzibąTeatru Krajowego w Świdnicy, a Państwowy Teatr Świdnica działał do ok. 1951. W mieście działająŚwidnicki Ośrodek Kultury, Miejska Biblioteka Publiczna, 1 kino, kilkanaście galerii, liczne stowarzyszenia, kółka artystyczne itp.
Do instytucji kultury w Świdnicy należą:
Lista imprez kulturalno-rozrywkowych odbywających się cyklicznie w Świdnicy:
Większość tych imprez organizuje Świdnicki Ośrodek Kultury, który jest animatorem życia kulturalnego w mieście.
Świdnica od 4 października 2003 nosi tytuł Stolicy Dziecięcych Marzeń, który nadała jej Międzynarodowa KapitułaOrderu Uśmiechu na swoim pierwszym w historii posiedzeniu poza Warszawą[68].
Świdnica posiada własną telewizję, radio internetowe oraz kilka tytułów lokalnej prasy[potrzebny przypis].
Świdnica ma statusgminy miejskiej. Rada Miejska w Świdnicy składa się z 21 radnych[72]. Organem wykonawczym samorządu jestprezydent miasta, którym obecnie jestBeata Moskal-Słaniewska.
Miasto jest też siedzibą samorządupowiatu świdnickiego.
Mieszkańcy Świdnicy wybierająposłów zokręgu wyborczego nr 2,senatorów zokręgu wyborczego nr 4, natomiast członkówParlamentu Europejskiego zokręgu wyborczego nr 12.
Świdnica ze względu na swoje położenie i posiadaną infrastrukturę wojskową była do początku lat 90. XX w. dużym garnizonem wojskowym. Na terenie miasta znajdowało się kilka kompleksów koszarowych, zajmowanych przezgarnizon Wojska Polskiego orazgarnizon Armii Radzieckiej. W budynkach byłych koszar znajdują się m.in. siedziba starostwa powiatowego, urzędu miasta, urzędu skarbowego i zakładu ubezpieczeń społecznych[potrzebny przypis].
Od 2004 siedzibadiecezji świdnickiej. Od 2015 w Świdnicy rezyduje biskup diecezji wrocławskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP[74].
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
inne niezabytkowe kościoły:
W Świdnicy działa wiele klubów sportowych, największe z nich to:
Od wielu lat w mieście Świdnica odbywa się rajd samochodowy cyklu Rajdowych Samochodowych Mistrzostw Polski. Dawniej odbywał się pod nazwąRajd Elmot, obecnie jest to Rajd Świdnicki Krause. Organizatorem jestAutomobilklub Sudecki[84].
Największe sukcesy odnosił w sekcji siatkówki kobiet klub MKS Świdnica. Od najmłodszych lat trenowała w nimDorota Świeniewicz, dwukrotna złota medalistka mistrzostw Europy. Ze Świdnicy pochodzi także siatkarkaAnna Werblińska[85].
Miejscowości partnerskie:[86]
| Miasto | Kraj | Data podpisania umowy |
|---|---|---|
| Biberach an der Riß |  Niemcy | 1990 |
| Police nad Metují |  Czechy | 1994 |
| Trutnov | Czechy | 1998 |
| Kazincbarcika |  Węgry | 1999 |
| Niżyn |  Ukraina | 10.12.2001 |
| Rejon święciański |  Litwa | 2002 |
| Iwano-Frankiwsk | Ukraina | 19.09.2008 |
| Maldegem |  Belgia | 2012[87] |
| Kobuleti[88] |  Gruzja | 23.08.2019 |
| Uchaud[88] |  Francja | 23.08.2019 |
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani ze Świdnicą. Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie urodzeni w Świdnicy.
| Przynależność wojewódzka | |
|---|---|
| Miasta (1945–75) |
|
| Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75) | |
| Gromady (1954–72) |
|
_COA.svg)