Święty (hebr.qodesz lubkodesz oznacza „oddzielony”) – stosowane przezchrześcijan określenie człowieka, który „przebywa zBogiem w niebie”[1]. W Nowym Testamencie słowo święty lub święci używane jest pod adresem wszystkich wierzących w śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. To pojęcie występuje również w innych religiach.
Pojęcie „świętego” wBiblii odnoszone jest często do żyjącej osoby, która postępuje zgodnie z przykazaniamiBoga i trzyma się z daleka od wszystkich ziemskich, grzesznych praktyk i przyjemności. Święty to ten, który poszedł za Chrystusem i jest już zbawiony. Hebrajskie słowo „święty” oznacza oddzielony i ma ono w Biblii dwa aspekty: oddzielenie od czegoś i oddzielenie dla czegoś. Najprościej mówiąc jest to oddzielenie od grzechu dla Boga. WNowym Testamencie pojęcie świętych jako chrześcijan pojawia się wielokrotnie, m.in. w:Dz 9, 32, 41;Rz 1, 7; 12, 13;1 Kor 16, 1;2 Kor 1,1.
We wczesnym chrześcijaństwie świętość przypisywana była przeztradycję religijną, np. wszyscymęczennicy od razu po śmierci byli uznawani za świętych. Z czasem wypracowano szczegółowe normy dotyczące ogłoszenia danej osoby świętą. Obecnie obowiązujące zasady określakonstytucja apostolskaDivinus perfectionis Magister z1983 roku.Oficjalne uznanie za świętego wKościele katolickim poprzedza skomplikowany proceskanonizacyjny, który może rozpocząć się dopiero pobeatyfikacji danej osoby. Święty musi odznaczać sięcnotami heroicznymi, a także za jego przyczyną musiał się wydarzyć cud (czyli zjawisko o charakterze nadprzyrodzonym) uznany przez Kościół. Do kanonizacji wymaga się jednego cudu, który nastąpił po beatyfikacji.
Kult świętych związany jest z przekonaniem, że mogą oni wstawiać się za wiernymi u Boga – są orędownikami u Boga, patronami zawodów, miast, grup społecznych. Zbudowano licznesanktuaria ku czci świętych. W niektórych krajach często powierza im się patronat nad miastami, kościołami, instytucjami, grupami zawodowymi itp. Do świętych zaliczani są równieżaniołowie (np.Święty Michał Archanioł). Cnoty świętych przedstawiane są jako przykład do naśladowania.
Zgodnie z postanowieniamiVII Soboru Powszechnego w Nicei (rok787) prawosławni oddają cześć świętym, przede wszystkim ichrelikwiom, jako przebóstwionym ciałom świętych, oraz przedstawiającym ichikonom.
Święci Kościoła prawosławnego ogłaszani są przez Święty Sobór Biskupów Kościoła lokalnego (w Polsce –Święty Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego) poprzez kanonizację, a następnie decyzją władz pozostałych Kościołów lokalnych włączani do grona świętych, czczonych w tychże Kościołach.
Wprotestantyzmie określenie „święty” ogólnie mówiąc odnosi się do każdego, kto jestchrześcijaninem. W ujęciu protestanckim tak miał rozumieć to określeniePaweł z Tarsu wNowym Testamencie. W tym sensie każdy, kto jest częścią Ciała Chrystusa, czyli wyznania chrześcijańskiego, jest „święty” ze względu na swój związek zChrystusem. Modlitwy do świętych oraz ich wstawiennictwo są uznane za bezpodstawne i nieskuteczne[3].
Luteranizm ponadto uznaje i szanuje konkretnych świętych, w tym niektórych uznanych przez Kościół katolicki. Są to osoby, które otrzymały wyjątkową łaskę od Boga, były wspierane przez wiarę, a których dokonania były dobre i mogą stanowić wzór dla każdego chrześcijanina. Chociaż modlitwy do świętych i ich wstawiennictwo są odrzucane, to luteranie wierzą, że święci modlą się za Kościół chrześcijański. Kościoły luterańskie posiadająkalendarz liturgiczny, który wymienia dni, upamiętniające różnych świętych. Takie upamiętnienie ma być: podziękowaniem Bogu za Jego miłosierdzie, wzmocnieniem wiary wyznawców i okazją do naśladowania wiary i innych cnót świętych[3].
Anglikanizm tytuł „świętego” odnosi do osoby, która w powszechnej opinii była pobożna i święta. Święci przebywają w niebie i są wzorami do naśladowania, „świadkami wiary”, umacniającymi wiarę wyznawców.
Ogólnie anglikanizm uznaje, że jedynym skutecznym pośrednikiem między wierzącym a Bogiem w zakresie odkupienia i zbawienia, jest Syn Boży, Jezus Chrystus. Jednakanglokatolicyzm i Kościół Wysoki (High Church) stosują oficjalne uznanie i potwierdzenie świętości danej osoby, jak również modlitwy do świętych (praktyka ta jest ogólnie odrzucana w anglikanizmie).Anglikanizm wprowadził rozróżnienie pomiędzy wstawiennictwem świętych (uznawanym za skuteczne i potrzebne) oraz wezwaniem świętych (uznawanym za błędne i niepotrzebne), co oznacza: „proszenie świętych o modlitwę z nimi i w ich imieniu, lecz nie modlenie się do świętych”. W anglikanizmie istniejekalendarz liturgiczny z wykazem dni ku czci świętych (wyznawców imęczenników). Jest wśród nich wielu świętych katolickich (również tych, którzy w 1954 r. zostali usunięci zrzymskokatolickiego kalendarza liturgicznego), a także liczne inne osoby, wyróżniające się heroicznością cnót i wiary[4].
Mormoni rozumieją świętość danej osoby podobnie jak protestanci, z tą różnicą, że za świętych uznają przede wszystkim mormonów, jako wybranych przez Boga odnowicieli Kościoła[7].
Islamsunnicki to religia rygorystyczniemonoteistyczna, zakazująca jakiejkolwiek afiliacji ludzi zAllahem. W związku z tym odrzuca pojęcie świętości. Jednak również w tym odłamie islamu rozwinęła się popularna wiara w świętych ludzi, którzy są uznawani za obdarzonychcharyzmatycznymi mocami (karāmāt), pozwalającymi im np. przemieścić się cudownie z jednego miejsca do drugiego; posiadać władzę nad zwierzętami, roślinami i chmurami, itp. ProrokMahomet zaprzeczał istnieniu świętych, ale popularna religijność mas „kanonizowała” świętych mężów, jeszcze za ich życia. Gdy zmarli, na ich grobach budowanomauzolea, które stały się celem popularnych pielgrzymek, w celu uzyskania pomocy i błogosławieństwa świętego[8].
Wszyizmie istnieje kult świętych z rodziny Mahometa (Ahl al-Bajt), a w szczególności kultAlego, uznawanego za pierwszegoimama. Alemu nadaje się tytuły takie jak:
Kult świętych jest rozpowszechniony również wsufizmie, gdzie wierzy się, iżPrzyjaciele Allaha (Aulijaʾ أولياء) tworzą tajemny rząd świata. Święci ci mogą czynić cuda, dorównujące cudomMahometa. W krajach, gdzie sufizm jest szczególnie rozpowszechniony, na przykład wPakistanie iCzeczenii, odbywają się uroczystości ku czci sufickich świętych, przypominające pod wieloma względamiodpusty katolickie.[10]
W tradycjiżydowskiej istnieją dwa rodzaje świętości:
ḥasidut jest wzniosłym, najwyższym rodzajem świętości, niezwiązanej z Prawem mojżeszowym. Ten typ świętości jest cechą Boga.
ḳedushah jest częścią Prawa mojżeszowego i polega na szczególnym, ponadprzeciętnym jego przestrzeganiu. Ten typ świętości dotyczy ludzi, którzy dodatkowo muszą wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy religijnej. Osiągnąć świętość (czyli najwyższą doskonałość) można przez kolejne etapy, takie jak: studiowanie Prawa, zapał, czystość rytualną, indywidualizm, czystość moralną, skromność, strach przed grzechem, inspirację i moc, aby w końcowym i najwyższym stadium osiągnąć zdolność wskrzeszania zmarłych mocą Bożą[11].
Świętymi w judaizmie są wybitni teologowie i nauczyciele religijni, tacy jak np. Hillel Starszy, Samuel ha-Ḳaṭan (jego uczeń), Juda ben Baba (męczennik) i Juda ben Ilai[11].
Chasydyzm za świętych uznajecadyków, takich jak np.Elimelech z Leżajska. Panuje przekonanie, że również po śmierci mogą oni swoją mocą duchową spełniać prośby i obdarzać łaskami. Stąd pochodzi zwyczaj odwiedzania ich grobów, szczególnie w określone dni lub święta, aby modlitwą lub pisemną prośbą uzyskać ich łaski[12].
Podobną czcią otaczano już w starożytnościpatriarchów narodu żydowskiego takich jakAbraham,Izaak iJakub. Ich imiona wymieniane są w modlitwach do Boga[13], a ich groby do dzisiaj są odwiedzane i zanoszone są tam prośby o łaski od Boga.
Wkonfucjanizmie świętość polega na etycznej doskonałości, która poprzez praktykę ideałów etycznych tworzyła kontakt z niebem. SamKonfucjusz był przykładem człowieka, który został po raz pierwszy uznany za świętego, dla jego głębokiej mądrości i sumiennego przestrzegania nakazów etycznych i był nawet uważany za „więcej niż człowieka.” W czasie panowaniadynastii Han (206 p.n.e.-220 n.e.) Konfucjusz został podniesiony do rangi „idealnego mędrca”, a cesarze składali ofiary w jego świątyni. W 1906 r. Konfucjuszowi nadano tytuł „Pan Nieba”[8].
Taoizm jest zorientowany w stronę świętości, która oznacza pozbawione wszelkich uczuć i emocji osiągnięcie jedności zAbsolutem. Istnieje też pojęciezhenren, czyli „czystych ludzi z dawnych czasów”[8].
Shintō, pierwotna religiajapońska, nie kreuje świętych na podstawie standardów doskonałości etycznej. Według shintō każdy człowiek po śmierci staje siękami, nadprzyrodzoną istotą, która bierze udział w życiu społeczności, narodu i rodziny. Dobrzy ludzie stają się dobrymi i pożytecznymikami, źli ludzie stają siękami szkodliwymi. Shintō posiada sanktuaria, w których czczeni sąmityczni święci, tacy jak np.Ōkuninushi ikarzełSukunabikona, uważani za odkrywców i patronów medycyny, magii i sztuki gotowaniaryżu[8].
BuddyzmTheravada uznaje za świętych (arhatów) tych mnichów buddyjskich, którzy osiągnęlinirwanę. Budda jest uznawany za pierwszego buddyjskiego świętego. Po nim za świętych zostali uznani jego liczni uczniowie (mężczyźni i kobiety)[8].
BuddyzmMahajana, odrzucił naukę Theravady, że tylko mnisi mogą osiągnąć wyzwolenie zsansary. Mahajana uznaje siebie za drogę do wyzwolenia wszystkich ludzi, niezależnie od ich pozycji społecznej. Święci mają przebywać w nieziemskim raju jako buddowie niebiańscy (którzy osiągnęli nirwanę w przeszłych światach) ibodhisattwowie (buddowie przyszłości). Obie te kategorie świętych mają możliwość udzielania ze współczucia łask innym istotom, tak że wyzwolenie nie zależy wyłącznie od surowych zakonnych praktyk buddyjskich, ale od wiary i ufności w łaskę świętych[8].
BuddyzmWadżrajana, oparty głównie o system magicznych i ezoterycznych praktyktantrycznych, czci niezliczonych świętych, nie tylko zmarłych, lecz również żyjących (którzy są uważani za inkarnacje (tulku) świętych uczonych z przeszłości, za bóstwa lubdemony). Do tej ostatniej kategorii świętych należyDalajlama, uważany za inkarnację bodhisattwy miłosierdziaAwalokiteśwary[8].
Dżinizm czci 24tirthankarów (proroków lub głosicieli wyzwolenia zsansary), którzy są czczeni jako święci w świątyniach, zawierających ich wizerunki. Kult świętego ma oczyszczać wyznawcę moralnie[8].
Mahatma Gandhi jest uznawany przez niektórych hindusów za świętego
Whinduizmie nie istnieje formalny proces kanonizacyjny. Dlatego co do niektórych świętych nie ma wśród hinduistów zgodności, czy są świętymi. Za świętych hinduiści ogólnie uważają osoby pobożne, które odznaczają się zaletami, czynią dobro i najczęściej sąjoginami i dokonują cudów. Imiona, pod jakimi święci są znani, poprzedzane są często tytułemŚri, rzadziej teżŚrila, a takżeParamahamsa czyMahatma (co oznaczawielka dusza). Do ich imion dodaje się także czasem określenieBaba (co oznaczaczcigodny ojciec) lubBabadźi (jako wyraz szacunku) czy teżMaharadż czyMaharadżi.
Hinduscyasceci zawsze byli obiektem powszechnej czci, tak samo jaksadhu („święci” lub „dobrzy”) orazjogini, a pojęcieavatara (idea wcielenia boskiej istoty w człowieka) służy jako wyjaśnienie istnienia tych świętych. Za pomocą tej koncepcji hinduizm uznaje żyjących i zmarłych świętych za wcielenia bóstwa; w ten sposób włącza też świętych z innych religii do panteonu wiary hinduistycznej. Budda, na przykład, jest uważany przez niektórych hinduistów za avatara bogaWisznu, aRamakryszna Paramahansa jest uważany za avatara bogaŚiwy[8].
↑Święci, [w:]Watch Tower Bible and Tract Society ofW.T.B.T.S.PennsylvaniaWatch Tower Bible and Tract Society ofW.T.B.T.S.,Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, 2001, s. 353.
↑Watch Tower Bible and Tract Society ofW.T.B.T.S.PennsylvaniaWatch Tower Bible and Tract Society ofW.T.B.T.S.,Czy modlić się do świętych? [online], jw.org [dostęp 2019-12-21].
↑M. RussellM.R.BallardM. RussellM.R.,Faith, Family, Facts, and Fruits [online], The Church of Jesus Christ of Latter-Days Saints, październik 2007 [dostęp 2017-01-03](ang.).
↑Pnina Werbner: Embodying Charisma: Modernity, Locality, and Performance of Emotion in Sufi Cults. Routledge, 1998, s. 3.ISBN 978-0415150996.Sprawdź autora:1.
↑abJoseph Jacobs, Judah David Eisenstein: SAINT AND SAINTLINESS. Jewish Encyclopedia. [dostęp 2017-01-03]. (ang.).
