Święci Kościoła prawosławnego ogłaszani są przez Święty Sobór Biskupów lokalnego Kościoła (w Polsce –Święty Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego) poprzezkanonizację, a następnie decyzją władz pozostałych Kościołów prawosławnych włączani są do grona świętych, czczonych w tychże Kościołach.
Zgodnie z postanowieniamiVII Soboru Powszechnego w Nicei (rok 787) prawosławni oddają cześć (gr. προσκύνηση – pokłon, w odróżnieniu odgr. λατρεία – czci przynależnej jedynie Bogu) świętym, przede wszystkim ichrelikwiom, jako przebóstwionym ciałom świętych, oraz przedstawiającym ichikonom.
Do ustanowieniaŚwiętego Synodu, który przejął na wyłączność prawo do kanonizacji; synody lokalne w latach 1547–1721 wyniosły na ołtarze jako świętych 180 postaci[1].
Wspomnienia świętych przypisane są do każdego dniaroku liturgicznego (od kilku do kilkudziesięciu pozycji na dzień), funkcjonują w tekstach liturgicznychJutrzni,Nieszporów orazBoskiej Liturgii (poetyckie strofy tzw.stichery,tropariony czykondakiony), w których opowiada się o rodzaju ich świętości i wydarzeniach z życia. Dniem szczególnego wspomnienia świętych jest sobota, co wiąże się z uwydatnieniem hymnografii świętych, przypadających na ten dzień. Prawosławni obchodzą również dzieńWszystkich Świętych, kiedy w sposób symboliczny wspominani są kanonizowani w historiiKościoła prawosławnego. Jest to święto ruchome, które wypada w pierwszą niedzielę po święcie Zstąpienia Ducha Świętego na apostołów (Pięćdziesiątnicy).Kult świętych prawosławnych jest rozpowszechniony na cały światprawosławny (tych kanonizowanych w wieku XX ma charakter raczej lokalny).
Cerkiew prawosławna wyróżnia następujące kategorie świętych (oraz tytuły odnoszące się tylko do jednej kategorii)[2]:
Niektórzy święci mogą być zaliczani do dwóch lub nawet trzech kategorii, np.prorok ikról izraelski Dawid; mnich imęczennikAtanazy Brzeski, wielka księżna, mniszka i męczennica Elżbieta, mnich i wyznawca Izaakiusz Dalmatycki; mnich i błogosławiony Józef Zaonikijowski;biskup Kition i sprawiedliwy Łazarz, książęczernihowski; męczennik i wyznawca Michał, metropolitakijowski i męczennik Włodzimierz itd.
Poza tym whagiografiiprawosławnej występują uniwersalne tytuły, tj. nadawane świętym niezależnie od kategorii. Najczęściej występujące z nich to:
1.Równi apostołom/równe apostołom – tytuł nadawany świętym niebędącym bezpośrednimi, najbliższymi uczniami Jezusa Chrystusa, którzy na podobieństwo apostołów krzewili wśródpogan (i innowierców) wiarę Chrystusową i głosili Królestwo Boże na ziemi, osiągając w swej pracy wielkie rezultaty. Tytuł ten przysługuje świętym różnych kategorii, np.: władcom (np.cesarz Konstantyn, cesarzowaHelena, król bułgarskiBorys, wielki książęWłodzimierz, wielka księżnaOlga, książę wielkomorawskiRościsław), hierarchom (np. arcybiskup Moraw i PanoniiMetody, arcybiskup japoński Mikołaj), mnichom (np.Cyryl, Nahum z Ochrydy), męczennikom (np. Tekla), świętym bez kategorii (np.Maria Magdalena,Nina).
2.Wielcy – tytuł nadawany bardzo zasłużonym świętym, stający się integralną częścią ich imienia (np. arcybiskup aleksandryjskiAtanazy, arcybiskup Cezarei Kapadockiej Bazyli,cesarz Konstantyn, mnichMakary Egipski, mnichOnufry, mnichPachomiusz).
3.Teolodzy – tytuł nadawany największym teologom, stający się integralną częścią ich imienia (posiadają go wyłącznie: apostoł i ewangelistaJan,Symeon Nowy, arcybiskup konstantynopolitański Grzegorz).
4.Wyznawcy – tytuł nadawany świętym, którzy za wiarę w Jezusa Chrystusa byli poddawani torturom, lecz zmarli w pokoju w wyniku doznanych cierpień, niekiedy stający się integralną częścią ich imienia (np. biskup paryjski Bazyli, metropolita Mytileny, mnich Maksym, arcybiskup suroski Stefan).
5.Miłościwi – tytuł nadawany świętym, którzy położyli największe zasługi na polu dobroczynności, często stający się integralna częścią ich imienia (np. biskup florencki Bonifacy, sprawiedliwy Filaret, patriarcha aleksandryjskiJan, biskup Noli Paulin).
6.Napiętnowani – tytuł nadawany Wyznawcom, którym podczas zadawanych tortur wypalano i rysowano na twarzy oraz ciele piętna (np. mnich Teofan Wyznawca Sigriański, mnich konstantynopolitański Teodor).
7.Uzdrowiciele – tytuł nadawany świętym, którzy położyli wielkie zasługi w (nieodpłatnym) leczeniu ludzi (np.Panteleon).
8.Cudotwórcy – tytuł świętych, którzy otrzymali od Boga dar czynienia cudów, polegający głównie na uzdrawianiu chorych, wyganianiu złych mocy itp.
9.Prawowierni – tytuł nadawany świętym, wyróżniającym się prawością niesienia swej posługi (np.cesarz Justynian).
10.Nauczyciele Słowian – tytuł przysługujący wyłączenie świętymCyrylowi i Metodemu, jako prowadzącym apostolską pracę wśród Słowian.
11.Oświeciciele – tytuł nadawany świętym, którzy jako pierwsi głosili Słowo Boże w danym kraju lub narodzie (Grzegorz w Armenii,Nina w Gruzji,Innocenty naSyberii i wAmeryce,Mikołaj Kasatkin w Japonii).
Inne bardziej znane tytuły nadawane świętym związane są głównie z ich zawodem lub zajęciem, np.:Pisarz Ikon (Andrzej Rublow),Pieśniarz (Roman),Ogrodnik (Fokas, Konon),Logoteta (Szymon Metafrasta),Hymnograf (Józef),Kronikarz (Nestor) itp., lub wiekiem:Dzieciątko (Artemiusz Wierkolski,Gabriel Zabłudowski).
A –B –C –D –E –F –G –H –I –J –K –L –Ł –M –N –O –P –R –S –Ś –T –U –W –Z –Ż –Zobacz też
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Święci prawosławni |
