 Formacja łyżwiarska (Team Amber) | |||
| Główna organizacja | |||
|---|---|---|---|
| Charakterystyka | |||
| Rodzaj sportu | |||
| |||
Łyżwiarstwo synchroniczne –zimowa dyscyplina sportu będąca nieolimpijskądyscypliną łyżwiarską w której występują tzw. formacje łyżwiarskie liczące od 8 do 20 łyżwiarzy. W kategorii seniorów, juniorów i advanced novice rywalizują formacje 16-osobowe. We wszystkich kategoriach wiekowych zespoły wykonują program dowolny, zaś w kategorii seniorów i juniorów również program krótki[1]. Formacje wykonują wspólnie elementy łyżwiarskie z zachowaniem synchroniczności ruchów. Dyscyplina szczególnie popularna w Rosji, Kanadzie, Finlandii i USA, których drużyny zajmują wysokie miejsca w światowym rankingu[2].
W 1996 roku łyżwiarstwo precyzyjne zostało objęte patronatemMiędzynarodowej Unii Łyżwiarskiej (ISU), a w 1998 roku zmieniono jego nazwę na „łyżwiarstwo synchroniczne”[3].
Pierwsze wzmianki o tzw. „kombinacyjnym łyżwiarstwie figurowym” pochodzą z 1838 roku z Oxford Skating Society wAnglii. Jednak obecna forma łyżwiarstwa synchronicznego została utworzona w 1956 roku wAnn Arbor, przezAmerykaninaRicharda Portera jako „łyżwiarstwo precyzyjne” ze względu na skomplikowane układy choreograficzne grupy[3]. Stworzona przez niego drużyna zabawiała publiczność podczas przerw w lokalnych rozgrywkach hokejowych. W latach 60. XX w. zaczęto tworzyć kolejne formacje w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, a głównymi ośrodkami tej dyscypliny zostały amerykańskie stanyIllinois,Wisconsin,Indiana,Ohio oraz kanadyjskie prowincjeOntario iQuebec[4]. Pierwsze mistrzostwa krajowe w łyżwiarstwie synchronicznym odbyły się w 1983 roku wKanadzie[5]. Rok później Amerykański Związek Łyżwiarstwa Figurowego rozegrał mistrzostwa Stanów Zjednoczonych[6]. Do 1987 roku w zawodach łyżwiarstwa precyzyjnego zaczęły brać udział pierwsze państwa spozaAmeryki Północnej –Japonia iAustralia[3].
Łyżwiarstwo precyzyjne zostało przedstawione oficjelomMiędzynarodowej Unii Łyżwiarskiej (ISU) jako dyscyplina łyżwiarstwa figurowego w 1994 roku. ISU zaczęło organizować zawody międzynarodowe, a pierwszymi oficjalnymi zawodami był World Challenge Cup w łyżwiarstwie precyzyjnym (ang.ISU World Precision Challenge Cup) wBostonie[3].
Od 2002 roku trwają prace nad włączeniem łyżwiarstwa synchronicznego do programuZimowych Igrzysk Olimpijskich. W czasieigrzysk w Salt Lake City oficjele martwili się małą liczbą drużyn, wTurynie nie było wystarczająco dużo miejsca. Przy organizacjiigrzysk w Vancouver nie zgodził się Kanadyjski Komitet Olimpijski, wSoczi zrezygnowano z zawodów na rzecz nowej formuły zawodów drużynowych. WPjongaczangu, podobnie jak w Turynie, nie było potrzebnego miejsca[7]. Potwierdzono, że łyżwiarstwo synchroniczne na pewno nie zostanie włączone też do programu igrzysk w2022 roku[8].
W kategorii seniorów, juniorów i advanced novice formacja musi składać się z 16 zawodników (do tego maks. 4 rezerwowych)[9]. Wszystkie kategorie wiekowe prezentują program dowolny, zaś seniorzy i juniorzy dodatkowo wykonują program krótki, jako pierwszy segment zawodów[10]. Każdy zawodnik musi ukończyć odpowiedni rok życia przed 1 czerwca danego sezonu:
Programy łyżwiarskie tj. program krótki i dowolny są oceniane osobno, zaś wynikiem końcowym jest nota łączna decydująca o końcowej lokacie w klasyfikacji zawodów. Program formacji synchronicznej składa się różnych elementów łyżwiarskich o zróżnicowanej skali trudności. Każdy z elementów jest wyceniony poprzez stałą wartość bazową (ang.Base Value, BV) wynikającą z regulaminu ISU, poziom trudności (odBase do 5, w zależności od stopnia trudności, skomplikowania elementu) i jest oceniany przez sędziów w skali od -5 do +5, podobnie jak w przypadku pozostałych dyscyplin łyżwiarstwa figurowego tj. GOE±5 (zob.Międzynarodowy System Sędziowania ISU). Ocena elementów łyżwiarskich stanowi wartość techniczną programu (ang.Technical Element Score). Drugą składową oceny każdego z segmentów łyżwiarskich jest ocena komponentów (ang.Program Component Score), czyli oceny prezentacji programu. Każdy komponent jest oceniany w skali od 0,25 do 10 pkt ze wzrostem co 0,25 pkt. Dodatkowo ocena komponentów jest mnożona przez 0,8 i 1,6 odpowiednio dla programu krótkiego i dowolnego[12]. Do komponentów należą[13]:
Przed każdym sezonemMiędzynarodowa Unia Łyżwiarska (ISU) publikuje elementy łyżwiarskie obligatoryjne dla programu krótkiego i dowolnego w kategorii seniorów i juniorów. Elementy są wybierane z listy elementów opublikowanej dla dyscypliny łyżwiarstwa synchronicznego: po 6 dla programu krótkiego w kategorii seniorów i juniorów oraz po 11 dla programu dowolnego seniorów i po 10 dla programu dowolnego juniorów[14].
Do elementów łyżwiarskich w dyscyplinie łyżwiarstwa synchronicznego należą[15]:
Dla przykładu, w sezonie 2020/2021 w programie krótkim dla kategorii seniorów wymagana jest: intersekcjaAngled (dwie linie mijające się pod kątem), element ruchowy (jeden konkretny wykonywany przez całą drużynę), element bez trzymania (sekwencja kroków),pivoting (w ustawieniu bloku z min. trzech linii) i element przesuwany (koło). W programie dowolnym zawodnicy będą wykonywać element kreatywny (podnoszenie), podnoszenie grupowe z rotacją, dwie różne intersekcje, element ruchowy (maks. 4 różne), element bez trzymania, element parowy,twizzle i element artystyczny (koło lubwheel)[16].
W polskiej nomenklaturze łyżwiarskiej przyjęto, aby nazwą „koło” określać element nazywany po angielskuCircle, czyli okrąg, który formują łyżwiarze. Z koleiWheel to nazwa elementu używana w polskiej terminologii bez tłumaczenia na język polski i polega na ustawieniu trzech lub czterech linii łyżwiarzy obracających się równocześnie względem wspólnego, centralnego punktu[16]. W opracowaniach Wheel bywa nazywane „młynem”[17].
Międzynarodowa Unia Łyżwiarska (ISU) organizuje następujące zawody międzynarodowe w łyżwiarstwie synchronicznym:
Pierwsze oficjalnemistrzostwa świata w łyżwiarstwie synchronicznym w kategorii seniorów odbyły się w 2000 roku wMinneapolis w Stanach Zjednoczonych[21]. Wzięło w nim udział 21 formacji łyżwiarskich z 17 państw. Do 2020 roku najbardziej utytułowaną drużyną pozostawał utworzony Team Surprise zeSzwecji (działający w latach 1984–2018[22]), który zdobył aż 6 złotych medali[3].
W latach 2001–2012 rozgrywano nieoficjalne mistrzostwa świata juniorów w ramach zawodówWorld Junior Challenge Cup w łyżwiarstwie synchronicznym. W 2013 roku rozegrały się pierwsze oficjalnemistrzostwa świata juniorów w łyżwiarstwie synchronicznym. W latach 2014–2017 oba wydarzenia rozgrywały się za zmianę. Wraz zmistrzostwami świata juniorów w 2017 roku zrezygnowano zWorld Junior Challenge Cup na rzecz oficjalnych mistrzostw[23].
W 2007 roku łyżwiarstwo synchroniczne zostało wprowadzone do programuzimowej uniwersjady i rozgrywane jako jedna z konkurencji łyżwiarstwa figurowego odZimowej Uniwersjady 2007 wTurynie.
Od 2008 roku rozgrywane sąMistrzostwa Polski w łyżwiarstwie synchronicznym. Z kolei od 2017 roku wGdańsku zaczęto organizować międzynarodowe zawodyHevelius Cup, które w sezonie 2020/2021 weszły w cykl zawodówChallenger Series w łyżwiarstwie synchronicznym[24][25].
Najbardziej utytułowanymi formacjami łyżwiarstwa synchronicznego są drużyny pochodzące ze Szwecji, Finlandii, Rosji, Kanady i Stanów Zjednoczonych. Są to m.in.:
Marigold Ice Unity (mistrzostwo świata 2006, 2014 i 2018)
Haydenettes (wieloktroni medaliści mistrzostw świata)
NEXXICE (mistrzostwo świata 2009, 2014)
Paradise (mistrzostwo świata 2016, 2017, 2019)Pierwszą grupą w Polsce była formacja juniorska Amber Dance zGdańska. Grupa została założona w 2001 roku przez byłą łyżwiarkę figurowąTeresę Weynę. Formacja jako pierwsza polska drużyna startowała w międzynarodowych zawodach oraz nieoficjalnych mistrzostwach świata (Junior World Challenge Cup) w latach 2002–2006[26]. W 2018 roku, jakopierwsza polska formacja, Ice Fire zadebiutowało w oficjalnychMistrzostwach świata juniorów w łyżwiarstwie synchronicznym wZagrzebiu zajmując 20. miejsce, a w 2020 roku zdobywając 9. miejsce, wywalczyła możliwość startu dla dwóch grup reprezentujących Polskę na mistrzostwach w 2021 roku[27].
W sezonie 2021/2022 w Polsce trenowało ponad 20 formacji, w poszczególnych kategoriach[28]:
| Informacje w projektach siostrzanych |
 Multimedia wWikimedia Commons |
 Definicje słownikowe wWikisłowniku |
