 Łuk widziany od stronySanta Venera | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||
| Typ budynku | Ozdobnyłuk | ||
| Styl architektoniczny | |||
| Architekt | |||
| Rozpoczęcie budowy | 1610 | ||
| Ukończenie budowy | 1615 | ||
| Zniszczono | 1943–1944 | ||
| Odbudowano | 2015 | ||
Położenie na mapie Malty  | |||
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |||
 35°53′24,0″N 14°28′22,5″E/35,890000 14,472917 | |||
| |||
Łuk Wignacourta znany jako Brama Fleur-De-Lys (malt. L-Arkata ta' Wignacourt magħrufa bħala l-Bieb ta' Fleur-De-Lys,ang. The Wignacourt Arch known as the Fleur-De-Lys Gate) – ozdobna brama w formiełuku, stojąca na granicy pomiędzyFleur-de-Lys (przedmieścieBirkirkary) iSanta Venera naMalcie. Łuk oryginalnie zbudowano w latach 1610-1615 jako częśćakweduktu Wignacourta. Pomiędzy kwietniem 1943 roku a lutym 1944 roku, łuk uległ zniszczeniu, a następnie przeprowadzono jego rozbiórkę. W 2015 roku łuk zostałzrekonstruowany, zaś odsłonięcie budowli miało miejsce 28 kwietnia 2016 roku.
Akwedukt Wignacourta zbudowany został pomiędzy 1610 a 1615 rokiem, aby dostarczać wodę ze źródeł wDingli iRabacie do maltańskiej stolicyValletty. Nazwany został na cześćAlofa de Wignacourta,Wielkiego MistrzaZakonu św. Jana, który częściowo sfinansował jego budowę[1].
Wodociąg prowadzony był podziemnymi rurami oraz, w miejscach obniżenia poziomu gruntu, szeregiem kamiennych łuków. Aby upamiętnić budowęakweduktu, w miejscu, gdzie przecinał on drogę prowadzącą zMdiny do Valletty, zbudowano ozdobną bramę.Barokowa[2] brama miała duże przejście w środku, i mniejsze po każdej stronie. Ozdobiona była trzemafleur-de-lis, motywem z herbu Wignacourta, oraz dwoma marmurowymi płytami złacińskimi inskrypcjami. Na płycie od strony Santa Venera czytamy[3][1]:
HAC VALLETTA TENUS FUNCTUM JACUISSE CADAVER
(co znaczy: Do tej pory Valletta leżała jak trup. Dziś duch wody przywrócił jej życie. Pierwotny duch unosił się w wodzie. Teraz dostarczono do niej wodę i duch ten pojawił się ponownie.)[a]
VISA EST NUNC LATICIS SPIRITUS INTUS ALIT
INCUBUIT PRIMUS OLIM CEU SPIRITUS UNDIS
SPIRITUS ENIXA SIC MODO FERTUR ACQUA
Na płycie od strony Birkirkary czytamy[1]:
FRI. ALOPHIO DE WIGNACOURT
(co znaczy:Fra Alof de Wignacourt, Wielki Mistrz. Miasto Valletta i Cytadela, najsłodsze wody ożywiają wieczne zbawienie. Odnowiono w 1739.)
MAGNO MAGISTRO
VALLETTAM URBEM
ET ARCEM DULCISSIMIS AQUIS
VIVIFICANTI AETERNA SALUS
REN. IN 1739
Okolica wokół łuku utrzymała charakter wiejski aż do początków XX wieku. W latach 1905–1929 koło łuku biegła liniatramwajowa[4]. PoII wojnie światowej w okolicy tej powstało przedmieścieFleur-de-Lys, nazwę swą wzięło odheraldycznego symbolu na bramie[3].
18 kwietnia 1943 roku[5] w nocy, ciężarówkaRoyal Air Force, zmierzająca nieoświetloną drogą w kierunku lotniska polowego wTa’ Qali, uderzyła w łuk, poważnie uszkadzając go od strony Santa Venera[6]. Dwa miesiące później, pod nadzorem Public Works Department, centralny łuk został rozebrany przez personel wojskowy. Brama została kompletnie zburzona 12 lutego 1944 roku, kiedy ciężarówkaRoyal Army Service Corps uderzyła w pozostałe części budowli[5]. Kamienne szczątki były przypuszczalnie przechowywane przez Brytyjczyków, ale podobnie jak w przypadku innych zabytków, nigdy nie zostały odzyskane przez Maltańczyków. Do dziś nie wiadomo co się z nimi stało[6]. Udało się jedynie odzyskać obie tablice pamiątkowe z łuku[7].
Na miejscu bramy zbudowane zostało późniejrondo z fontanną[8]. Aby poszerzyć drogę i zrobić miejsce pod rondo zburzonych zostało kilkaprzęsełakweduktu[4].
Zachowane przęsła akweduktu Wignacourta zostały odnowione w latach 2004–2005. PrezesBank of Valletta, którego główna siedziba znajduje się w pobliżu łuku, obiecał zrealizować jego odbudowę, lecz ostatecznie nie zostały podjęte w związku z tym żadne działania[8][6].
W roku 2012 Komitet Administracyjny Fleur-de-Lys oraz BirkirkaraLocal Council obwieściły, że planują odbudowę łuku w oryginalnej wielkości[7]. Pierwotniepolicja sprzeciwiła się projektowi wierząc, że może to stanowić zagrożenie dla ruchu drogowego, lecz porównano sytuację przy innych monumentalnych bramach i łukach na Malcie, jak np.Porte des Bombes[6]. W październiku tego samego roku plany zostały w końcu zatwierdzone przezMalta Environment and Planning Authority[9], lecz zawieszono ich wykonanie z powodu nierozstrzygniętegoprzetargu[10]. W kwietniu 2013 roku projekt został przekazany do wykonania firmie Vaults Ltd, zamiast V&C Contractors, która pierwotnie wygrała przetarg[11]. Koszty odbudowy łuku wyniosły w sumie 280 000euro, z czego 100 000 euro zostało przekazane przez Bank of Valletta 40 000 euro zostało wzięte z Good Causes Fund, zaś pozostałe 140 000 euro zapłacił Birkirkara Local Council[12].
Kiedy zakończono przygotowania do odbudowy łuku, pomiędzy lokalną radą w Birkirkara a taką samą w Santa Venera wywiązała się dyskusja, jak nazwać budowlę. Propozycją pierwszej była nazwaFleur-de-Lys Gate (Brama Fleur-de-Lys), kiedy ta ostatnia sugerowała użycie nazwyWignacourt Arch (Łuk Wignacourta). We wrześniu roku 2013 rada z Santa Venera pozwała radę z Birkirkara do sądu i oskarżyła ją o powodowanie „historycznej szkody” przez nazywanie bramy niewłaściwą nazwą[13]. W sierpniu 2014 roku obie rady zgodziły się na używanie nazwyThe Wignacourt Arch known as the Fleur-de-Lys Gate (Łuk Wignacourta znany jako Brama Fleur-de-Lys)[14].
Prace budowlane rozpoczęto 1 sierpnia 2014 roku[11], lecz wkrótce wstrzymano je w związku z odkopaniem części oryginalnych fundamentów łuku[14].Rekonstrukcję wznowiono w styczniu 2015 roku[12], a zakończono je przed końcem listopada tego roku[15]. Kilka ostatecznych prac wykonano w lutym 2016 roku, m.in. umieszczono dwie marmurowe tablice pamiątkowe. Odsłonięcie łuku przezpremieraJosepha Muscata oraz burmistrza Birkirkary Joanne Debono Grech nastąpiło 28 kwietnia 2016 roku[16].
Aby upamiętnić rekonstrukcję łuku zainstalowano na nim herb Birkirkary oraz tablicę z poniższąinskrypcją:
IL-KUNSILL LOKALI
(co znaczy: Samorząd Lokalny Birkirkara. Premier Joseph Muscat, razem z burmistrzem, Panią Joanne Debono Grech, zainaugurował Łuk Wignacourta znany jako Brama Fleur-De-Lys, dzisiaj 28 kwietnia 2016)
TA' BIRKIRKARA
IL-PRIM MINISTRU
JOSEPH MUSCAT,
FLIMKIEN MAS-SINDKU, IS-SINJURA
JOANNE DEBONO GRECH,
INAWGURAW DIN L-ARKATA TA'
WIGNACOURT MAGĦRUFA
BĦALA L-BIEB TA' FLEUR DE LYS
ILLUM 28 TA' APRIL 2016
W roku 2015, aby upamiętnić 400-lecie akweduktu Wignacourta,Central Bank of Malta wyemitował srebrną monetę o wartości 10 euro, aMaltaPost wydała serię dwóch znaczków. Łuk Wignacourta przedstawiony jest na monecie oraz na jednym ze znaczków[17][18].
