Łodzia jest jednym z 47 herbów adoptowanych przezbojarówlitewskich na mocyunii horodelskiej z 1413 roku. Przedstawiciel rodu rycerskiegoŁodziów,Mościc ze Stęszewa, adoptował wówczas bojara, Miczusa[5]. Wraz z upływem czasu i rozwojem struktury szlacheckiej, Łodziowie podzielili się na wiele rodzin. Najbardziej znane rody z późniejszych epok, pieczętujące się herbem Łodzia to między innymi:Czarneccy[6] iGórkowie[7].
Najwcześniejszy znany wizerunek pieczętny należy do Wojciecha,wojewody kaliskiego i był odciśnięty w 1313 roku. Najwcześniejszy zapis o herbie pochodzi z 1411 roku[potrzebny przypis].
Najwcześniejsze źródło heraldyczne wymieniające herb to datowane na lata 1464–1480Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae polskiego historykaJana Długosza. Zapisuje on informacje o herbie wśród 71 najstarszych polskich herbów szlacheckich we fragmencie[1]:
(...) ex Polonie proceribus genus ducens. Viri prouidi, in ambicionem proni.
Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae
Pierwsza teoria dotycząca etymologii pochodzi bezpośrednio od nazwy miejscowejŁodzia, dziśŁódź (de Loda 1271), która stanowiła starodawne gniazdo rodu. Druga możliwość to pochodzenie odapelatywułodzia –łódź, łódka (łac. navis), odpowiadającego wizerunkowi przedmiotu przybranego na tarczę herbu, poświadczonego w opisie herbuJana Długosza[3].
Nobilem de armisnavem deferentium, ex quo et cognomen sortibus erat.
Jak widać z przytoczonego cytatu, nazwa znaku herbowego funkcjonowała w świadomości społeczności rycerskiej jako podstawa motywująca nazwę roduŁodzia. Protoplastą rodu prawdopodobnie byłSędziwoj z Łodzi, poświadczony w 1271 roku[3].
Listaherbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnychherbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasielegitymacji szlachectwa przed zaborczymiheroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badaniagenealogiczne.
Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasieII wojny światowej (m.in. w czasiepowstania warszawskiego w1944 spłonęło ponad 90% zasobuArchiwum Głównego wWarszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich). Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi zHerbarza polskiego,Tadeusza Gajla (277 nazwisk)[10]. Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Łodzia. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnejRzeczypospolitej, tj.chłopów,mieszczan,szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniachHerbarza.Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Łodzia[10]:
Ten artykuł dotyczy herbu szlacheckiego. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.
Z tym tematem związana jest kategoria:Łodziowie.
