Na początku 11 tygodnia ciąży, czyli dziewięć tygodni po zapłodnieniu, długość ciemieniowo-siedzeniowa wynosi ok. 45 mm (wymiar CRL), a płód może ważyć już nawet 7 gramów. Długość ciemieniowo-siedzeniowa (CRL) jest to wymiar mierzony od szczytu czaszki do najniżej położonej części miednicy – ponieważ dziecko ma podkurczone nóżki, nie jest możliwe zmierzenie wymiaru odpowiadającego całej długości ciała – stąd przyjęło się w ginekologii podawać ten wymiar, znany też jako CRL.

1. Jakie zmiany w organizmie zachodzą w 11 tygodniu ciąży?

Tabela. Szacowane, średnie wymiary płodu w 11 tygodniu. Objaśnienia skrótów przedstawionych w tabeli znajdziesz w artykuleBiometryczne wymiary płodu.

W ciągu najbliższego tygodnia dziecko, rozwijając się nieustannie, osiągnie długość ciemieniowo-siedzeniową około 5 cm i wagę 8 gramów. W obrazieUSG dominuje główka dziecka, która jest prawie tak duża jak reszta jego ciała.

U dziecka jedenasty tydzień ciąży upływa w rytmie gwałtownie powstających neuronów w mózgu, powstaje ich nawet piętnaście milionów w ciągu godziny. Wytwarzają się m.in. tkanki mózgu odpowiedzialne za obsługiwanie równolegle rozwijających sięnarządów zmysłów.

Dla dziecka skończył się okres zarodkowy i zaczął sięokres płodowy. Wszystkie narządy i układy są już wstępnie wytworzone, a teraz następuje ich dalszy rozwój.Dziecko zaczyna aktywnie się poruszać, choć ze względu na jego niewielki rozmiar nie jesteśmy w stanie tych ruchów jeszcze wyczuć.

Niektóre kobiety twierdzą, że na tym etapie są w stanie czuć ruchy dziecka, ale jest to związane raczej ze zmieniającym się układem narządów w jamie brzusznej, który dostarcza kobiecie innych, nieznanych wcześniej wrażeń, szczególnie jeśli jest topierwsza ciąża.

Wątroba, która obecnie zajmuje większość jamy brzusznej, podjęła swoją niezmiernie ważną czynność, czyliprodukcję krwi płodu. W późniejszym czasie funkcję tę przejmieszpik kostny i będzie produkował krew aż do końca życia człowieka.

Światło jelit pokrywa się błoną śluzową. Trzustka rozpoczyna swoją funkcję wewnątrzwydzielniczą, czyliwydzielanie insuliny do krwi. Serce na tym etapie przypomina już serce noworodka i jest w pełni sprawne.

W połowie tego tygodnia w zamknięciu dłoni zaczyna brać udział kciuk, który właśnie odseparował się od pozostałych palców.

W jedenastym tygodniu ciąży kształtują się też struny głosowe, tworzą się podstawowe receptory powonieniowe. Co ciekawe, całe ciało za wyjątkiem języka jest już wrażliwe na dotyk.Dziecko potrafi już połykać oraz wystawiać i chować język.

Zaobserwować można również wstępnie uformowane małżowiny uszne. W jedenastym tygodniu dochodzi dozamknięcia powiek, które nie otworzą się aż do około dwudziestego siódmego tygodnia, kiedy nastąpi pełen rozwój gałek ocznych.

W okresie tym następuje również pierwsze zwapnienie chrząstek do kości – proces ten będzie trwał aż do zakończenia dorastania po okresie dojrzewania młodego człowieka. Wytwarzają się również zaczątki wszystkich dwudziestuzębów mlecznych, które będą służyć dziecku w pierwszych kilku latach życia.

Okres jedenastego tygodnia ciąży to moment rozpoczynający proces kształtowania się zewnętrznych narządów płciowych. U chłopców jądra rozpoczynająprodukcję testosteronu, który ma pewien wpływ na dalszy rozwój płodu.

W późniejszym czasie, gdy narządy płciowe staną się większe i zróżnicują się pomiędzy płciami w większym stopniu, będzie można określić płeć dziecka podczas badania USG.

2. Dolegliwości w 11 tygodniu ciąży

Kolejnym objawem ciąży pojawiającym się czy zwiększającym swe natężenie w okolicach 11 tygodnia jestczęste oddawanie moczu. Powiększona macica będzie uciskaćpęcherz moczowy, powodując uczucie parcia na pęcherz.

Nie należy pod żadnym pozorem ograniczać spożywania płynów, wręcz przeciwnie, szczególnie jeśli temperatura jest wysoka - wtedy może bowiem dojść doodwodnienia organizmu. Zamiast tego należy unikać napojów zawierających kofeinę i jej pochodne, jakkawa czy herbata, które przyczyniają się do zwiększonej produkcji moczu.

Zmiany hormonalne mogą również powodować wrażenie zwiększonej ciepłoty ciała. Skóra będzie nie tylko cieplejsza, ale pod wpływemhormonów stresowych może zmienić się jej struktura, może być bardziej sucha lub nawilżona niż zwykle, piekąca, swędząca, etc.

W jedenastym tygodniu pojawić się może także tzw. „linea negra” – kresa czarna,ciemna linia biegnąca wzdłuż brzucha, która jest charakterystyczna dla ciąży. Jest ona związana z większą pigmentacją w tym okresie.

Podobnie mogą powiększyć się i ściemnieć brodawki sutkowe, pieprzyki na ciele i inne miejsca koncentracji melaniny. Nie przejmuj się, wszystkie te zmiany znikną w kilka tygodni-miesięcy po rozwiązaniu.

Na skutek zwiększonego poziomuhormonu beta-hCG, niektóre kobiety skarżą się na zwiększone wydzielanie śliny, które może prowadzić dodyskomfortu czy nawet nieprzyjemnego zapachu z ust.

Można zalecić częstsze mycie zębów, choć z uwagi na delikatne, tkliwe i krwawiące dziąsła – myj zęby krótko i zaopatrz się wszczoteczkę z możliwie miękkim włosiem.

Na tym etapie ciąży możesz już zauważyć zwiększone tempo, w jakim rosną twojepaznokcie i włosy.Włosy w ciąży nie tylko rosną szybciej, ale i nie wypadają.

W efekcie za kilkanaście tygodni będą one gęstsze niż kiedykolwiek – niestety, po rozwiązaniu wszystkie te włosy wypadną prawie jednocześnie, co z pewnością przyprawi cię o spory ból głowy.

Na skutek powiększającego się systemu krążenia oraz ewentualnych wymiotów i osłabienia apetytu może dochodzić do silnychzawrotów głowy czy nawetomdleń. Omdlenia są bardzo niebezpieczne, mogą bowiem doprowadzić do upadków i związanych z nimi poważnych obrażeń głowy.

Należy mieć to na uwadze i w chwili pojawienia się pierwszych symptomówzłego samopoczucia odpocząć, najlepiej położyć się wygodnie i zrelaksować.

Ważne jest teżregularne spożywanie niedużych posiłków, co pomoże utrzymaćpoziom cukru na stałym poziomie i polepszy samopoczucie. Taki nawyk regularnego jedzenia małych porcji warto zachować do końca ciąży, gdyż zredukuje on ryzyko pojawienia sięcukrzycy ciążowej. Stały, dobry poziom cukru we krwi zapewnia również optymalne warunki rozwoju dla dziecka.

Nadal będziesz doświadczać charakterystycznych dla pierwszego trymestru ciążymigrenowych bólów głowy, szczególnie jeśli miałaśepizody migrenowe w przeszłości. Dolegliwości te powinny ustać w ciągu kilku najbliższych tygodni.

W 11 tygodniu brzuch ciężarnej może być wzdęty, może pojawiać się uczucie pełnego brzucha, również jego obwód czasem nieco się powiększa, szczególnie u kobiet, które już rodziły. Choć sam dzidziuś jest jeszcze bardzo malutki i swoją wielkością nie wpływa na te zmiany, tołożysko może być już wielkości okazałego jabłka czy nawet grejpfruta.

W większej części są one spowodowane jednak ogólnymrozluźnieniem jelit i powłok brzusznych, mającym podłoże hormonalne, a którego celem jest przygotowanie miejsca na dalszy rozwój płodu. Ponadtoprogesteron będzie powodowałspowolnienie trawienia i zaleganie treści pokarmowej, co może prowadzić do wzdęć.

Kolejnym częstym objawem ciąży na tym etapie jestpowiększenie piersi, które robią się bardzo czułe, wręcz bolesne. Sytuacja ta może prowadzić donapięcia w związku. Należy ostrzec męża, że piersi są wprawdzie większe i mogą mu się podobać bardziej niż zwykle, ale niekoniecznie mają „ochotę” na zwiększoną dawkę pieszczot, które są po prostu bolesne.

Niektóre kobiety skarżą się na całkowity spadeklibido na tym etapie ciąży, spowodowany właśnie obolałymi piersiami oraznudnościami.

3. Rozwój dziecka w 11 tygodniu ciąży

Na tym etapie ciąży powinnaś udać się doginekologa, aby wykonać pierwsze badanie ultrasonograficzne płodu, jeśli jeszcze tego nie zrobiłaś. Ważne jest, aby pierwsze badanieUSG kobiety w zdrowej,fizjologicznej ciąży odbyło się między ukończonym 11. a 13. tygodniem (dokładnie 13 tygodni + 6 dni), ponieważ ewentualneproblemy rozwojowe mogą być już widoczne.

Wcześniejsze badanieUSG w 11 tygodniu ciąży może mieć znaczenie dla samego jej potwierdzenia oraz wykluczenia ewentualnejciąży ektopowej (pozamacicznej). Jeśli więc nie byłaś jeszcze u lekarza, to najwyższy czas, żeby się umówić na wizytę w możliwie krótkim terminie.

Nie obawiaj się tego badania – jest ono bezbolesne, wbrew obiegowym opiniom nie stwierdzono, by szkodziło ono dziecku.

Tabela. Standardowe badania ultrasonograficzne w fizjologicznej ciąży

| Badanie | Tydzień ciąży | Cel badania || I | 11-14 | dokładne szacowanie wieku ciąży i terminu porodu; ogólna ocena poprawności anatomicznej budowy płodu; kontrola czynności serca płodu (FHR); stwierdzenie ewentualnej ciąży mnogiej lub ektopowej (pozamacicznej) || II | 18-22 | dokładna ocena poprawności anatomicznej płodu; dokonanie pomiarów podstawowych wymiarów biometrycznych płodu; ocena łożyska, pępowiny i ilości płynu owodniowego || III | po 30 | to samo co w drugim badaniu; ponadto ocena stopnia dojrzałości łożyska i ułożenia dziecka w macicy |

W czasie tego pierwszego badania lekarz określa, czy dziecko na tym etapie rozwija się prawidłowo i czy mamy do czynienia zciążą pojedynczą czy zciążą mnogą. Ciążę pojedynczą rozpoznajemy wtedy, gdy w jamie macicy kobiety rozwija się jeden zarodek/płód.Ciąża mnoga – gdy rozwijają się dwa, trzy, a w rzadkich przypadkach nawet więcej zarodków/płodów.

Obecnie obserwuje się wzrost odsetka ciąż mnogich, co spowodowane jest nowymi metodami leczenia niepłodności, np. stymulacjaowulacji czyzapłodnienie in vitro.

Jeśli jednak zaszłaś w ciążę w pełni naturalnie, twoja szansa na bliźniaki nie jest większa niż u twojej mamy czy babci. Za każdym razemciąża mnoga wymaga szczególnej opieki ze strony lekarza i bardziej skrupulatnego monitorowania stanu zdrowia dzieci.

W dalszej ciąży czekają cię jeszcze dwa badania w okolicach20 i po30 tygodniu ciąży. Jeśli jednak lekarz stwierdzi pewne nieprawidłowości, pojawią się z czasem komplikacje lub jesteś w ciąży mnogiej – będziesz zmuszona do częstszego odwiedzania ginekologa.

Lekarz na pierwszej wizycie może zaproponować przeprowadzeniebadań prenatalnych, szczególnie jeśli jesteś w grupieryzyka wystąpienia wad genetycznych dziecka. Pamiętaj, że jest to tylko propozycja i nie musisz ich wykonywać. Przedyskutuj z lekarzem ryzyko i konsekwencje ewentualnego wykonania takich badań oraz podejrzewaną przez niego chorobę.

Pamiętaj, że w razie potwierdzenia wystąpienia niektórych wad jedyną zaproponowaną ci drogą będzieusunięcie ciąży, podczas gdy w innych przypadkach wczesne rozpoznanie może zwiększyć szansę dziecka na przeżycie lub względnie normalne życie.