Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Jump to content
Wikipedia
Buska

Matemátika

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E skirbimentu matemátiko mas bieu konosí, e Papiro Rhind, for di sivilisashon klásiko di Egipto.

Matemátika ta unsiensia formal ku, entre otro, ta analisá number, patronchi, i strukturanan abstrakto. Matemátika a originá for diaritmétika i geometria, pero ta enserá muchu mas.

Strukturanan matemátiko ta wòrdu konstruí usando rasonamentu lógiko estrikto. Deklarashon matemátiko di kua e eksaktitut ta probá, ta wòrdu yamáposishon (hulandes:stelling); nan ta dikta tokante ophetonan definí i ta establesé ferbant entre nan. E argumento formal ku ta demostrá ku un posishon ta bèrdat, ta wòrdu yamá unprueba matemátiko. Ora ta kompilá un prueba, ta asumí un kantidat (chikí) di prinsipio (aksioma) i definishonnan.

Matemátika no ta wòrdu studia independientemente; e konosementu atkerí ta apliká tambe den tur tipo di situashon diario i otro siensia. Esaki ta wòrdu yamámatemátika apliká, kontrali namatemátika puru. Sinembargo, e frontera entre e dosnan no ta semper kla, i loke originalmente tabata parse matemátika puru despues ta resultá di tin aplikashonnan regular.

Den aplikashon, kalkulashonnan ta basá riba posishonnan probá kaba. Esaki por ta simpel, manera e teoria di Pitágoras den geometria pa kalkulá un distansia. Pero tin biaha e problema den bida diario ta asina ekstenso ku un (super)kòmpiuter ta nesesario pa haña un solushon denter di un tempu rasonabel. Un ehèmpel di esaki ta pronóstiko diwer den meteorologia: e atmósfera ta wòrdu modelá matemátikamente usando ekuashonnan diferensial (hulandes:differentiaalvergelijkingen). Balornan midí, tumá for di puntonan di midimentu rònt mundu na diferente altura, ta yuda determiná e kondishon inisial, despues di kua preshon, bientu, i humedat den futuro ta wòrdu kalkulá. Kalkulá e ekuashonnan diferensial ku ta sigui for di e datonan di midimentu aki ta tuma un kantidat enorme di tempu di kòmpiuter.

Etimologia

[editá |editá fuente]

Den mayoria idioma, e palabra pa matemátika ta derivá for di e palabragriegoμάθημα (máthèma), ku ta nifiká "siensia", "konosementu" òf "siñamentu". Algun ehèmpel taingles:mathematics,aleman:mathematik, ifranses:mathématiques. E palabrahulandes,wiskunde, a wòrdu introdusí pa Simon Stevin den siglo 17 komowisconst (e "arte di konsenshi” òf "sigurá").

Matemátika apliká i puru

[editá |editá fuente]
Análisis matemátiko (Matemátika apliká) di un simulashon di aksidente di outo.
Egrupo di Kubo di Rubik ta un aplikashon konkreto diteoria di grupo[1]

Hopi materia di estudio den matemátika tin nan orígen den otro siensianan eksakto, manera fisika i astronomia. E forma di matemátika aki ta wòrdu yamámatemátika apliká. Matemátika ta funshoná komo un instrumento denter di e siensianan aki.

Un parti importante di matemátika apliká ta e desaroyo di métodonan pa kalkulashon di kòmpiuter. Por ehèmpel, e supkampo dianálisis matemátiko ta enfoká kompletamente riba investigá i optimalisá kalkulashonnan.

Ademas di matemátika apliká, matemátikonan tambe ta hasi investigashon fundamental den e struktura i propiedatnan di number i otro strukturanan matemátiko, maneraespasio,funshon igrupo. E investigashon aki por tin un perspektiva puramente teóriko òf ta dirigí na haña solushonnan general pa asuntunan den vários área.

E ramo aki di matemátika, ku ta enfoká eksklusivamente riba e teoria di struktura i relashonnan matemátiko, ta wòrdu yamámatemátika puru.

Referensia
  1. Joyner, D. (2008).Adventures in group theory : Rubik’s cube, Merlin’s machine, and other mathematical toys (2nd ed., Updated and rev. ed). Johns Hopkins University Press.
For di "https://pap.wikipedia.org/w/index.php?title=Matemátika&oldid=145953"
Kategoria:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp