Wsparcie dla Ukrainy

Akademia czynnie włącza się we wspieranie naukowców, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia swojego kraju.

Pomagamy wraz z partnerami zagranicznymi badaczom, którzy zdecydowali się pozostać na terenach objętych działaniami wojennymi. Od wybuchu wojny w Ukrainie Polska Akademia Nauk aktywnie działa na rzecz naukowców. Zorganizowała dotychczas pobyty ok. 355 badaczy w sieci instytutów PAN przy wsparciu środków własnych oraz od partnerów zagranicznych, m.in. Amerykańskiej Akademii Nauk.

Na dotychczasowe i przyszłe wsparcie naukowców z Ukrainy zostanie przekazane łącznie około 40 mln zł.

Kontakt

Raport nt. działań Polskiej Akademii Nauk na rzecz Ukrainy (PDF)

Efekty podjętych przez PAN działań

355 naukowców z Ukrainy objętych pomocą indywidualną,
88 naukowców z Ukrainy finansowanych w ramach 18 projektów długoterminowego programu wsparcia LTP Ukraina (LTP) o łącznym budżecie ponad 8 mln USD, pozyskanych od partnerów zagranicznych, w tym Narodowej Akademii Nauk Stanów Zjednoczonych (NAS),
około 40 mln PLN przeznaczonych łącznie na rzecz naukowców z Ukrainy, w większości pozyskanych od ponad 40 zagranicznych sponsorów,
15 wydarzeń naukowych i popularno-naukowych zorganizowanych lub współorganizowanych na terytorium Ukrainy od początku wojny,
udział ponad 700 naukowców z Ukrainy w szkoleniach stacjonarnych lub online zorganizowanych przez PAN,
28 jednostek naukowych PAN zaangażowanych w doraźne działania pomocowe.

Efekty działań podjętych na rzecz Ukrainy usytuowały Polską Akademię Nauk jako rzetelnego partnera prowadzącego skuteczne transparentne programy i mogącego skutecznie realizować kolejne inicjatywy z obecnymi oraz nowymi partnerami z całego świata.

Główne obszary działania

Wsparcie naukowców:

program pobytów indywidualnych: uruchomiony 1 marca 2022 roku, zapewnia finansowanie kilkumiesięcznych pobytów badawczych naukowców z Ukrainy w Polsce,
długoterminowy program wsparcia LTP: uruchomiony w grudniu 2022 roku, finansuje dwu- lub trzyletnie projekty badawcze realizowane w Polsce i Ukrainie przez ukraińskie zespoły naukowe,
doraźna pomoc humanitarna i organizacyjna dla uchodźców z Ukrainy.

Instytucjonalne wsparcie eksperckie i logistyczne:

plan wsparcia nauki w Ukrainie (10-punktowy plan odbudowy) przyjęty z inicjatywy PAN w czerwcu 2022 roku w Warszawie przez 7 czołowych zagranicznych akademii nauk,
programy i mechanizmy pomocowe opracowane w ramach planu odbudowy nauki w Ukrainie i koordynowane przez PAN,
międzynarodowa sieć sponsorów zainspirowanych przez PAN do przekazywania funduszy na już uruchomione oraz planowane przez Akademię programy wsparcia Ukrainy.

Działania PAN na rzecz Ukrainy

Polska Akademia Nauk szybko i skutecznie odpowiedziała na kryzys związany z napaścią Rosji na Ukrainę i od pierwszych dni wojny czynnie włączyła się we wspieranie środowiska naukowego Ukrainy. Wsparcie przekazywane jest zarówno naukowcom, którzy zmuszeni byli opuścić kraj, jak i tym pozostającym na jego terytorium. Ma ono na celu przede wszystkim zachowanie ciągłości prowadzonych przez naukowców badań naukowych, tak aby na ich bazie odbudowywać Ukrainę po zakończeniu wojny.

Najważniejsze aspekty działań

posępowanie w uzgodnieniu z Narodową Akademią Nauk Ukrainy,
szybkość reakcji, elastyczność działania,
współpraca z jednostkami naukowymi PAN oraz partnerami z zagranicy,
dobre relacje z czołowymi zagranicznymi instytucjami naukowymi,
podwójna afiliacja (ukraińska i polska) finansowanych badań.

Dane liczbowe i kalendarium

Tabela zawierająca informacje o liczbie naukowców z Ukrainy, którzy uzyskali wsparcie finansowe z Polskiej Akademii Nauk w latach 2022–2024, wraz z przeznaczonymi na ten cel kwotami, w podziale na środki z dotacji podmiotowej oraz środki pozabudżetowe.

Dane liczbowe

		2022		2023		2024*
źródło finansowania	program wsparcia	liczba naukowców	kwota PLN	liczba naukowców	kwota PLN	liczba naukowców	kwota PLN
dotacja podmiotowa	pobyty indywidualne naukowców z Ukrainy w jednostkach naukowych PAN	110	3,415,069	83	898,492	42	708,745
środki pozabudżetowe	pobyty indywidualne naukowców z Ukrainy w jednostkach naukowych PAN	115	2,743,497	4	118,820	1	18,280
środki pozabudżetowe	długoterminowy program wsparcia LTP	–	–	83	10,492,925	88	10,881,662
ogółem		225	6,158,566	170	11,510,237	131	11,608,687

* wykonanie zaplanowane do realizacji

Schemat działań Polskiej Akademii Nauk od dnia wybuchu wojny w Ukrainie.

Długoterminowy program wsparcia (LTP)

W 2022 roku rozpoczęto pracę nad uruchomieniem nowego programu wsparcia dla Ukrainy, stanowiącego odpowiedź na uzgodniony w czerwcu tego roku plan odbudowy nauki w Ukrainie. 5 grudnia w Warszawie odbyło się spotkanie „Support for scholars from Ukraine: Summary and new opportunities”, na którym zebrali się przedstawiciele Narodowej Akademii Nauk Stanów Zjednoczonych oraz dyrektorzy jednostek PAN, goszczących ukraińskich badaczy w ramach programów wsparcia uruchomionych tuż po wybuchu wojny w Ukrainie. Podczas spotkania zaprezentowano zasady nowego długoterminowego programu wsparcia finansowego dla ukraińskich zespołów badawczych, do którego nabór
wniosków rozpoczął się 7 grudnia 2022 roku.

Partnerami projektu są: Narodowa Akademia Nauk Stanów Zjednoczonych (US NAS), Królewskie Towarzystwo w Londynie (Royal Society), Elsevier, Niemiecka Akademia Przyrodników Leopoldina, Uniwersytet NCKU z Tajwanu, Królewska Szwedzka Akademia Literatury, Historii i Nauk Antycznych.

Partnerzy programu

Elsevier

Firma zajmująca się analizą i udostępnianiem danych oraz informacji naukowej. Jednocześnie jedno z największych światowych wydawnictw naukowych. Publikuje głównie książki i czasopisma naukowe z dziedziny nauk przyrodniczych, medycznych i ścisłych.

Rocznie Elsevier publikuje 430 tys. artykułów w około 2500 czasopism naukowych. Łącznie pod szyldem tego wydawnictwa ukazało się ponad 13 milionów artykułów i ponad 30 tys. e-książek. Roczna liczba pobrań publikacji sięga 900 milionów.

Przejdź do strony partnera

Królewska Szwedzka Akademia Nauk

Królewska Szwedzka Akademia Nauk jest jedną z królewskich akademii Szwecji. Założona 2 czerwca 1739 r., jest niezależną, pozarządową organizacją naukową, która bierze na siebie szczególną odpowiedzialność za promowanie nauk przyrodniczych i matematyki oraz wzmacnianie ich wpływu na społeczeństwo, jednocześnie starając się promować wymianę pomysłów między różnymi dyscyplinami.

Przejdź do strony partnera

Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina

Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina jest Niemiecką Narodową Akademią Nauk od 2008 roku. Naukowo analizuje i zajmuje się kluczowymi kwestiami o potencjalnym znaczeniu dla społeczeństwa. Akademia działa niezależnie od celów politycznych i gospodarczych. Jej ustalenia są przekazywane zarówno decydentom politycznym, jak i opinii publicznej oraz są promowane na szczeblu krajowym i międzynarodowym.

Przejdź do strony partnera

National Academy of Sciences

National Academy of Sciences (NAS) jest prywatną organizacją non-profit zrzeszającą czołowych naukowców w kraju. NAS rozpoznaje i promuje wybitną naukę poprzez wybory do członkostwa; publikacje w czasopiśmie PNAS; oraz nagrody, programy i działania specjalne. Za pośrednictwem Narodowych Akademii Nauk, Inżynierii i Medycyny NAS zapewnia obiektywne, oparte na nauce doradztwo w kluczowych kwestiach mających wpływ na naród.

Przejdź do strony partnera

National Cheng Kung University

National Cheng Kung University to publiczny uniwersytet badawczy zlokalizowany w Tainan na Tajwanie. Uniwersytet jest najbardziej znany z programów inżynieryjnych, informatycznych, medycznych i projektowych.

NCKU odegrało rolę w tworzeniu Tajwańskiego Cudu, pomagając Tajwanowi przekształcić się ze społeczeństwa opartego na rolnictwie w gospodarkę uprzemysłowioną w latach 60. i 70. XX wieku, a następnie stając się jednym z Czterech Azjatyckich Tygrysów.

Przejdź do strony partnera

The Royal Society

Podstawowym celem Towarzystwa, odzwierciedlonym w jego statutach założycielskich z lat sześćdziesiątych XVI wieku, jest uznawanie, promowanie i wspieranie doskonałości w nauce oraz zachęcanie do rozwoju i wykorzystywania nauki z korzyścią dla ludzkości.

Towarzystwo odegrało rolę w niektórych z najbardziej fundamentalnych, znaczących i zmieniających życie odkryć w historii nauki, a naukowcy Royal Society nadal wnoszą wybitny wkład w naukę w wielu obszarach badawczych.

Przejdź do strony partnera

Kierownicy projektów oraz przedstawiciele partnerów LTP podczas spotkania inaugurującego, które odbyło się w Warszawie 29 czerwca 2023 r.

Program zakłada finansowanie dwu- lub trzyletnich projektów badawczych realizowanych przez maksymalnie 5-osobowe zespoły naukowe, których członkowie (poza Kierownikami Projektów) mogą pozostawać na terenie Ukrainy. Wszyscy członkowie ukraińskich zespołów prowadzą badania z podwójną afiliacją.

Finansowanie w projekcie obejmuje m.in.:

wynagrodzenia członków zespołów badawczych,
dopłatę do kosztów zakwaterowania w przypadku przeniesienia się do Polski na czas trwania projektu,
ewentualne koszty związane z udziałem w konferencjach, dostępem do specjalistycznej aparatury badawczej lub zakupem niezbędnego drobnego sprzętu badawczego.

Do programu zgłosiły się 174 ukraińskie zespoły badawcze. Ostatecznie w programie LTP – po dwustopniowej ocenie merytorycznej koordynowanej przez US NAS – do realizacji wyłonionych zostało 18 dwu- lub trzyletnich projektów badawczych. Budżet programu wynosi 8 391 638 USD.

29 czerwca 2023 roku w Warszawie odbyło się spotkanie inaugurujące (kick-off meeting) zwycięskich projektów LTP. W wydarzeniu uczestniczyli Marcia McNutt – Prezes Narodowej Akademii Nauk USA, Anatoly Zagorodny – Prezydent Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, Marek Konarzewski – Prezes PAN oraz Ian Wiggins reprezentujący Royal Society, David Neal reprezentujący firmę Elsevier i Meifen Chen reprezentująca NCKU. Gościem specjalnym wydarzenia był Mark Brzezinski – Ambasador Stanów Zjednoczonych w Polsce.

Marek Konarzewski – Prezes PAN i Marcia McNutt – Prezes Narodowej Akademii Nauk USA w trakcie podpisania porozumienia o finansowaniu programu LTP

We wrześniu i październiku 2023 roku rozpoczęła się realizacja ukraińskich projektów badawczych, które uzyskały finansowanie w ramach konkursu LTP. Koszt jednego trzyletniego projektu to średnio ok. 1,84 mln PLN.

Zespoły badawcze goszczone są przez:

Centrum Astronomiczne Mikołaja Kopernika PAN
Centrum Badań Kosmicznych PAN (2 projekty)
Instytut Agrofizyki PAN
Instytut Biochemii i Biofizyki PAN
Instytut Chemii Bioorganicznej PAN
Instytut Chemii Fizycznej PAN
Instytut Chemii Organicznej PAN
Instytut Farmakologii PAN
Instytut Fizyki PAN
Instytut Geofizyki PAN
Instytut Matematyczny PAN
Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN
Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN
Instytut Psychologii PAN
Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN
Instytut Wysokich Ciśnień PAN (2 projekty).

17 kwietnia 2024 roku w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie odbyło się spotkanie kierowników ukraińskich projektów badawczych realizowanych w ramach programu długoterminowego wsparcia LTP. Obecni na spotkaniu kierownicy projektów przedstawili dotychczasowy przebieg prac badawczych. Wśród wyników są już pierwsze prace opublikowane w najlepszych międzynarodowych czasopismach, np. A.A. Marchenko, O.L. Kapitanchuk, Y.Yu. Lopatina, K.G. Nazarenko, A.I. Senenko, N. Katsonis, V.G. Nazarenko, and O.D. Lavrentovich, Polar Self-Organization of Ferroelectric Nematic-Liquid-Crystal Molecules on Atomically Flat Au (111) Surface (aps.org), Phys. Rev. Lett. 2024, 132, 098101, DOI:
10.1103/PhysRevLett.132.098101.

Program LTP spotkał się z powszechnym uznaniem. Strona ukraińska zgłasza silny postulat jego kontynuacji. Obecnie w PAN trwają działania na rzecz pozyskania środków na drugą edycję programu LTP. Tym razem nabór wniosków planowany jest w obszarze nauk medycznych ze szczególnym uwzględnieniem badań w szeroko pojętym obszarze Post Traumatic Stress Disorder (PTSD). W porozumieniu z Narodową Akademią Nauk Medycznych Ukrainy zidentyfikowano już ośrodki w Ukrainie i Polsce, które mogłyby
współpracować w tym zakresie.