Pels articles omonims, vejatzZolos. |
Lozolo (isiZulu en zolo) es unalenga apartenent al gropnguni (que comprend tanben loxhosa e lo ndebele) de laslengas bantoas. Es una de laslengas comptant mai de locutors enAfrica australa.
Lenga mairala de mai de 9 milions de personas (que 95 % abitan l'Africa del Sud), lo zolo es la lenga dominanta dins la província deKwaZulu-Natal e la lenga mai espandida dins las províncias deMpumalanga eGauteng. Lo zolo es mai la lenga mai parlada d'Africa del Sud. Es vengut l'una de las 11 lengas oficialas d'aqueste país après la fin de l'Apartheid.
La patria d'origina delsZolos sembla se situar dins la region de laTanzania modèrna. Lor preséncia en Africa del Sud ven delsègle XIV. Tot coma losXhosas que se son installats en Africa del Sud pendet d'èrças migratòrias bantoas precedentas, ls Zolos assimilèron fòrça sons de las lengassan e khoï, aquelas dels primièr abitants de la contrada. Alara, lo zolo e lo xhosa gardèron fòrça consonentas amb clics (sons que s'encontra pas qu'en Africa del Sud), malgrat l'atudament de nombrosas lengas san e khoï.
Lo zolo, coma totas las lengas indigènas d'Africa del Sud,èra una lenga orala fins a la venguda de missionaris europèus, que lo transcriguèron en utilisant l'alfabet latin. Lo primièr document redigit en zolo foguèt una traduccion de la Bíbla, pareguda en1883. En1901,John Dube, un zolo deNatal, crèat l'Ohlange Institut, lo primièr establiment d'ensenhament indigèn d'Africa del Sud.
John Dube es tanben l'autor deInsila kaChaka (1933), lo primièr roman escrich en zolo. Un autre escrivan davancièr del zolo escrich foguètReginald Dhlomo, autor de romans istorics suls caps de la nacion zoloa alsègle XIX:U-Dingane (1936),U-Shaka (1937),U-Mpande (1938),U-Cetshwayo (1952) eU-Dinizulu (1968).Benedict Wallet Vilakazi, mai recentament,Oswald Mbuyiseni Mtshali, portèron tanben una contribucion significativa a la literatura zoloa.
Sul plan musicalJohnny Clegg eSipho Mchunu, un trabalhador blanc e un estudiant zolo, cambièron la fàcia de la musica sudafricana a l'epòca de l'apartheid, enregistrant, de1979 a1985, una seriá d'albums ont se mescla musica occidentala e musica zoloa.
Una de las particularitats foneticas del zolo, delxhosa, e delsotho, una lenga vesina, es l'utilizacion declics. Los tres clics de basa en zolo son:
- [ǀ] clic dental, notatc
- [ǃ] clic postalveolari, notatq
- [ǁ] clic alveolari lateral, notatx
Cada clic de basa es susceptible d'èsser modificat, per exemple per l'aspiracion o la sonorizacion; atal, lo nombre de clics distinctes se multiplica.
La morfologia del zolo esaglutinanta.
Lo Conselh linguistic del zolo (Zulu Language Board) deKwaZulu-Natal èra encargat de fixar lo zolo escrich, foguèt remplaçat pel Comitat linguistic pansudafricain (Pan South African Language Board) en 1995.
| Mot | Traduccion | Prononciation standard |
|---|
| tèrra | umhlaba |
| cèl | izulu |
| aiga | amanzi |
| fuòc | umlilo |
| òme | umuntu |
| femna | umfazi |
| manjar | -dla |
| veure | paza |
| grand | -khulu |
| pichon | -ncane |
| nuèch | ubusuku |
| jorn | usuku |
| comunautat | ubuntu |
Çò que srguís es una lista d'expressions que se pòt emplegar en visitant una region ont la lenga primària es zolo.
- Sawubona (Bonjorn, a una persona)
- Sanibonani (Bonjorn, a un grop de personas)
- Unjani? (Cossí anatz?)
- Ngiyabonga (Mercés)
- Ngubani igama lakho (Qual es vòtre nom?)
- Igama lami ngu... (Mon nom es…)
- Isikhathi sithini? (Cossí es lo temps?)
- Ngingakusiza? (Vos pòdi ajudar?)
- Uhlala kuphi? (Ont demoratz?)
- Uphumaphi? (Ont siatz?)
- Yebo (Òc)
- Cha (Non)
- Angazi (Sai pas)
- Ukhuluma isiNgisi na? (Parlatz anglés?)
- Ngisaqala ukufunda isiZulu (Acabi de començar a aprende lo zolo)
- (en) G.R. Dent et C.L.S. Nyembezi (dir.),Scholar's Zulu dictionary : English-Zulu, Zulu-English, Shuter and Shooter, Pietermaritzburg, 1995 (3e éd.), 519 p.
- (en) Derek F. Gowlett,Zulu newspaper reader, Dunwoody Press, Springfield, VA, 2004, 513 p.ISBN: 978-1-931546-01-0
- (en) Audrey N. Mbeje,Zulu learners' reference grammar, NALRC Press, Madison, Wis., 2005, 313 p.ISBN: 1-597-03000-7
- Irène Roussat,Le zoulou de poche, Assimil, Chennevières-sur-Marne, 2008, 213 p.ISBN: 978-2-7005-0384-5
- (en) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia enanglés intitolat « Zulu language ».
