Movatterモバイル変換

Vejatz lo contengut

Velocitat

Modificar los ligams

Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.

Aqueste article es redigit en lengadocian.

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Fotografia que mòstra lo desplaçament de veïculs durant la durada necessària a l'impression de l'imatge. Aquò es una representacion frequenta de la nocion de velocitat.

Lavelocitat (var.abrivada,aviadesa,corsa,rapiditat^[1]) es, enfisica, unagrandor que mesura lo repòrt d'una evolucion dins lotemps (velocitat desedimentacion, velocitat d'unareaccion quimica, etc). Encinematica, la velocitat es unagrandor vectoriala que mesura, per unmovement, lo repòrt de la distància percorrida dins lotemps.

Istòria del concèpte de velocitat

[modificar |modificar lo còdi]

Retrach dePierre Varignon, autor de la premiera definicion modèrna de la velocitat.

Una definicion formala longtemps manquèt a la nocion de velocitat, perque losmatematicians s'enebiguèron de far lo quocient de doas grandors non omogenèas. De devesir una distància per untemps lor apareguèt doncas tan fals coma nos poiriá semblar uèi de far lasoma d'aquela doasgrandors. Es atal que per saber s'un còrs èra pus velòç qu'un autre,Galileo Galilei (1564-1642) comparava lo repòrt de las distàncias $s_{1},\,s_{2}$ percorridas per aqueles còrs amb lo repòrt dels temps correspondents $t_{1},\,t_{2}$ . Aplicava per aquò l'equivaléncia seguenta:

{\frac {s_{1}}{s_{2}}}\leq {\frac {t_{1}}{t_{2}}}\Leftrightarrow {\frac {s_{1}}{t_{1}}}\leq {\frac {s_{2}}{t_{2}}}

La nocion de velocitat instantanèa es definida formalament pel primièr còp perPierre Varignon (1654-1722) lo 5 de julhet de1698, coma lo repòrt d'una longor infinidament pichona $\mathrm {d} x$ sul temps infinidament pichon $\mathrm {d} t$ mes per percorrir aquela longor. Utilizèt per aquò lo formalisme delcalcul diferencial mes al punt catòrze ans pus lèu perLeibniz (1646-1716).

Lo concèpte de velocitat

[modificar |modificar lo còdi]

Cal distinguir dos tipes de velocitat :

lavelocitat mejana, que respond fòrt precisament a la definicion elementària. Se calcula en devesissent la distància percorrida peltemps de correguda ; a un sens sus un periòde donat ;
lavelocitat instantanèa, que s'obten pel passatge allimit de la definicion de la velocitat. Se definís en un instant precís, via la nocion dederivacion $v={\tfrac {\mathrm {d} r}{\mathrm {d} t}}$ . Per exemple dins los calculs decinematica, la velocitat es unvector obtengut en derivant lascoordenadas cartesianas de la posicion a respièch deltemps :

{\vec {v}}={\frac {\mathrm {d} {\vec {r}}}{\mathrm {d} t}}={\begin{pmatrix}{\frac {\mathrm {d} x}{\mathrm {d} t}}\\{\frac {\mathrm {d} y}{\mathrm {d} t}}\\{\frac {\mathrm {d} z}{\mathrm {d} t}}\end{pmatrix}}

Lo vector velocitat

[modificar |modificar lo còdi]

Representacion de lamassam, de la posicionr, de la velocitatv e de l'acceleraciona enmecanica newtoniana.

Lo vector velocitat instantanèa ${\vec {v}}$ d'un objècte que sa posicion al temps $t {\displaystyle t}$ es donada per ${\vec {x}}(t)$ es calculat coma laderivada de ${\vec {x}}(t)$ a respièch deltemps :

{\vec {v}}={\frac {\mathrm {d} {\vec {x}}}{\mathrm {d} t}}

L'acceleracion es laderivada de la velocitat a respièch del temps. L'acceleracion es lo taus de cambiament de la velocitat d'un objècte sus un periòde detemps donat. L'acceleracion mejana $a {\displaystyle a}$ d'un objècte que sa velocitat passa de $v_{i}$ a $v_{f}$ pendent un periòde $t {\displaystyle t}$ es donada per :

a={\frac {v_{f}-v_{i}}{t}}

Lo vector d'acceleracion instantanèa ${\vec {a}}$ d'un objècte que sa posicion altemps $t {\displaystyle t}$ es donada per ${\vec {x}}(t)$ es :

{\vec {a}}={\frac {\mathrm {d} {\vec {v}}}{\mathrm {d} t}}={\frac {\mathrm {d} ^{2}{\vec {x}}}{\mathrm {d} t^{2}}}

La velocitat finala $v_{f}$ d'un objècte aviant amb la velocitat $v_{i}$ puèi d'acceleracion constanta $a {\displaystyle a}$ pendent un temps $t {\displaystyle t}$ es:

v_{f}=v_{i}+at\,

La velocitat mejana d'un objècte subissent una acceleracion constanta es ${\scriptstyle {\frac {1}{2}}}(v_{i}+v_{f})$ . Per trobar lo desplaçament $d {\displaystyle d}$ d'un tal objècte accelerant pendent lo periòde $t {\displaystyle t}$ , remplaçar aquela expression dins la primièra formula per obtenir :

d={\frac {v_{i}+v_{f}}{2}}t

Quand solament la velocitat iniciala de l'objècte es coneguda, se pòt utilizar l'expression :

d=v_{i}t+{\frac {1}{2}}at^{2}

Aquelas equacions de basa per la velocitat finala e desplaçament se pòdon combinar per formar una equacion qu'es independenta del temps :

v_{f}^{2}=v_{i}^{2}+2ad

Aquelas equacions son validas per lamecanica classica mas pas per larelativitat restrencha. En particular enmecanica classica, totes seràn d'acòrdi sus la valor de $t {\displaystyle t}$ e las règlas de transformacion per la posicion creant una situacion ont totes los observators qu'acceleran pas descrivon l'acceleracion d'un objècte amb las meteissas valors. Ni l'un ni l'autre son pas vertadièrs per larelativitat restrencha.

L'energia cinetica d'un objècte se desplaçant entranslacion es proporcionala a samassa e al carrat de sa velocitat :

E_{c}={\tfrac {1}{2}}mv^{2}

L'energia cinetica es una quantitatescalara.

Lo cas particular dels coordenadas polaras

[modificar |modificar lo còdi]

Representacion de la velocitatv, de la velocitat radialav_r e de la velocitat tengencialav_t enmecanica classica.

Encoordenadas polaras, la velocitat dins lo plan se pòt descompausar en velocitat radiala, $\mathrm {d} r/\mathrm {d} t$ , s'alunhant o anant cap a l'origina e la velocitat ortoradiala, dins la direccion perpendiculara (que cal pas confondre amb la compausanta tangenciala), egala a $r{\tfrac {\mathrm {d} \theta }{\mathrm {d} t}}$ (vejatzvelocitat angulara).

Lomoment angular dins lo plan es :

{\vec {L}}=m\ {\vec {r}}\wedge {\vec {V}}=m\;r^{2}\;{\frac {\mathrm {d} \theta }{\mathrm {d} t}}{\vec {k}}

.

Se reconeis dins

{\frac {1}{2}}r^{2}{\frac {\mathrm {d} \theta }{\mathrm {d} t}}={\frac {\mathrm {d} A(t)}{\mathrm {d} t}}

la velocitat areolara.

Se lafòrça es centrala (vejatzmovement de fòrça centrala), alara la velocitat areolara es constanta segon la segondalei de Kepler).

La velocitat en cinematica

[modificar |modificar lo còdi]

Se distinguís :

Lavelocitat curvilinèa, qu'es la distància $d {\displaystyle d}$ percorrida sus una unitat detemps $t {\displaystyle t}$ . Es una grandorescalara.

v={\frac {d}{t}}

Lovector velocitat o lavelocitat dins l'espaci, qu'es lovector

{\vec {v}}={\frac {\mathrm {d} {\vec {r}}}{\mathrm {d} t}}

ont lanòrma val la velocitat e ont lo sens e la direccion son aqueles delmovement de l'objècte considerat. Formalament, lo vector velocitat es laderivada de la posicion de l'objècte a respièch deltemps. Quant aquò pòrta pas de confusions, se parla simplament de « velocitat ». E aquí es unagrandor vectoriala.

L'unitat internacionala de la velocitat es lomètre persegonda (m.s^-1); pels veïculs coma lasautomobilas o losavions, s'utiliza subretot lo quilomètre per ora (km/h). Lo sistèma anglosaxon utiliza lamila per ora (mile per hour, mph). Dins la marina, s'utiliza lonos, que val unamila marina per ora, o 0,5144 m.s^-1^[2]. Enaviacion, se pòt utilizar lomach, mach 1 essent la velocitat delson (que vària en foncion de latemperatura e de lapression)^[3].

Annèxas

[modificar |modificar lo còdi]

Ligams intèrnes

[modificar |modificar lo còdi]

Acceleracion.
Acceleracion mejana.
Cinematica.
Derivada.
Dinamica.
Energia cinetica.
Fisica.
Mecanica classica.
Velocitat de la lutz.
Velocitat del son.
Velocitat de fasa.
Velocitat de grope.
Velocitat relativa.
Vector.
Torsador cinematic.
Trajectòria.
Batements per minuta (BPM) : unitat de mesura de la « velocitat » d'un tròç demusica.

Bibliografia

[modificar |modificar lo còdi]

(fr) Michel Blay,Critique de l’histoire des sciences, CNRS, 2017.
(fr) Maximilien Marie,Histoire des sciences mathématiques et physiques, Gautier-Villars, 1883.
(de) Ueli Niederer, « Galileo Galilei und die Entwicklung der Physik », dinsVierteljahrsschrift der Naturforschenden Gesellschaft in Zürich, t. 127, n° 3, 1982, pp. 205–229.
(en) Robert Resnick e Jearl Walker,Fundamentals of Physics, Wiley, 2004.
(es) Paul A. Tipler,Física para la ciencia y la tecnología, Reverté, 2000.

Nòtas e referéncias

[modificar |modificar lo còdi]

↑Lo Congrès Permanent de la Lenga Occitana,Dicod'Òc, cèrca « vitesse », consultat lo 19 de julhet de 2022,[1].
↑Lo nos es pas plus reconegut per loBIPM despuei la reforma dauSistèma Internacional d'Unitats de2019 (BIPM,Le Système international d'unités (SI), BIPM, 2019, 9^a edicion).
↑(de) Jakob Ackeret, « Der Luftwiderstand bei sehr grossen Geschwindigkeiten »,Schweizerische Bauzeitung, t. 94, n° 15, 1929, pp. 179-183.

Portal de la fisica

Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Velocitat&oldid=2467549 »

Categorias de la pagina :

Categorias amagadas :

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp