Losabon (del latinsaponem) es una substància solida que s'emplega per lavar e netejar las causas embrutadas. Es generalament un sal desòdi o depotassi d'unacid carboxilic alifatic de cadena longa.
Foguèt inventat lo sabon enSiria fa aperaquí 3000 annadas, a partir d'òli d'oliva e desoda vegetala. Aqueste sabon èra plan famós per encausa de sas proprietats desinfectantas, degudas essencialament a l'emplec de cendres delaurièr dins sa fabricacion. Conegut enEuròpa dempuèi l'epòca galesa, se fabricava en aquel temps amb de cendres (alcalinas) e desèu, mas servissiá mai que mai deshampong.
Foguèt aGallipoli, una vila portuària de la mar Ioniana, dins lo Sud de la Peninsula italiana, que aparentament se seriá creat per primièr còp lo sabon que se sona arasabon de Marselha. Gràcias a sas nombrosas olivedas e a son grand nombre de premsas sosterranas (frantoi ipogei), la region de Salento comercializava dins tota Euròpa un òli de granda qualitat que se destinava subretot als lums de las vilas e de las fabricas textilas, mas tanben per un emplec alimentari. L'idèa d'apondre de soda a las remasilhas de las olivas qu'èran estadas tot bèl just quichadas un primièr còp permetèt als abitants de Gallipoli de fabricar de sabons blancs e de diversificar d'un biais durable sas activitats.
Dempuèi losègle XX, lo sabon es en concurréncia amb lostensioactius sintetics que son emplegats dins losdetergents, los gels de docha e los «sabons sens sabon».
Lo sabon es resulta d'unareaccion quimica dicha desaponificacion, una transformacion quimica que los còsses grasses (graissas oòlis) son idrolizats dins un mitan alcalin per une basa, generalament depotassa (KOH) o desoda (NaOH)), a unatemperatura compresa entre 80 e 100°C. L'idrolisi dels còsses grasse produsís degliceròl e una barreja de carboxilats (de sòdi o de potassi) que constituisson lo sabon. Los sabons fabricats a partir desoda son durs. Los sabons que se fabrican amb depotassa son mòls.
valent a dire: còs gras + NaOH (o KOH) --> gliceròl + sabon
que R es una cadena d'atòms de carbòni e d'idrogèn. On peut avoir par exemple R=(CH2)14 - CH3
Nombroses sabons son detensioactius. Per encausa de son estructura, la molecula del sabon a una tèsta idrofilaionizadaa negativament e una coa idrofòba. Las moleculas del sabon son doncas capablas d'emulsionar las substàncias grassas e de consentir son alunhament amb d'aiga.
Las coas de las moleculas de sabon se dissòlvon dins la massa de la substància grassa, qu'es enrodada en formar unamicella. Vist que totas las tèstas de las moleculas de sabon tenon una carga negativa, la repulsionelectrostatica empacha las micelas de se reagregar e las manten ensuspension dins l'aiga.
Lo sabon deu èsserneutre e deu pas èssere onch o d'odor marrida. Cal que lo sabon siá pastós mas pas dur, pas friable e un còp secat deu gardar sa forma.Lo sabon deu far d'escuma: en agitar 3 g de sabon dins 10 ml d'aiga dins un recipient pendent 10 segondas cal que se forme una escuma nauta de 2 cm e persistenta pendent almens 5 segondas.
Las sals sodicas dels acids carboxilics de cadena longa son pas los solets compausats existents que s'empleguen coma sabons. Existisson a mai los dichessabons acids - per las pèls que son ipersensiblas als sabons normals - que consistisson de miscele detensioactiusalquil-solfonics oestèrs organics de l'acid sulfuric. Aqueles sabons an unpH de 5,5, semblant a lo de la pèl, resultan en consequéncia mens agressius per aquesta.
Lo sabonet tradicional es fach a partir de sals sodicas dels acids carboxilics de cadena longa; los sabons liquids en botelheta son apareguts amb la difusion dels materials plastics pendent la pòstguèrra.Lo sabon tradicional se compausa desèu bovin (80%) e d'òli decòco o d'oliva (20%). Un sabon deuriá aver en primièra posicion dins sos ingredients los acids grasses saponificats de còco, de palma e d'oliva.
Nei frantoi de temps passat e dins qualques produccions actualas èra prodotto amb lassanse, ovvero la spremitura de las olivas che restava dins las macine delfrantoio dopo la primièta spremitura (que dona l'òli extraverge). Spesso si tratta di olio di segonda o tresena sansa d'una qualitat marrida, di cui la lei enebís la comercializazion coma òli de cosina. Nel dopoguerra las segondas e tresenas spremiture d'òli, mens presadas e costosas, èran encara utilizadas anche a scopo alimentari.
Vari frantoi industrials utilizzano le sanse per produrre saponi e compensare la scarsa resa de las olivas raccolte in termini di olio da cucina; talora si arriba a macinare las olivas soltanto per far de sabons ja qu'èran mai profittevoli de l'òli en botelha(30% di resa de las olivas per òli extraverge a 10 èuros/litre; contra 100% delle sanse da cui si ricava analoga quantitat de sabons, sens scarti, venduts al prètz de 1.5-2 èuros per ecto de sabonet).
Los sabons liquids que an unpH de 5,5 rischiano di essere, per il loro elevat contengut d'aiga (feblament acida), un ambient adapat a la proliferacion defunghi e debacterias; d'unes sabons aital son addizionali con compausats disinfectants e fongicids.
Mèfi: l'idroxid de sòdi es caustic e corrosiu. Cal evitar lo contacte dirècte amb la pèl e los uèlhs.
Per la sintèsi del sabon son utilizats 10 g d'òli d'oliva meses dins unbecker que i s'ajustan 5 g d'idroxid de sòdi dins 40 ml d'una solucion aiga-alcoòl al 50% (20 ml d'aiga e 20 ml d'alcoòl). S' escalda lo tot pendent 45 minutas en tot agitar de contunh. A part se prepara una autra solucion aiga-alcoòl que cal apondre de quand en quand. Aprèp un brieu s'apond tot a l'encòp a una solucion de 150 ml d'aiga e declorur de sòdi freja. Aquesta servís a aumentar lafòrça ionica e a afavorir laprecipitacion del sabon. Se filtra lo precipitat que s'eissuga dins l'estofadoira..
