Rafaèl, pintre italian de la NautaRenaissença, èra lo filh del pintreGiovanni Santi, pintre e poèta oficial de la cort deFrederic III de Montefeltro, un dels princes pus celèbres e protector de las arts de laRenaissença enItàlia.Urbin èra d'aquel temps un fogal artistic reputat a l’alba del sègle XVI. Rafaèl poguèt recebre, pel primièr còp, l'influéncia deMelozzo da Forlì, que se pòt véser dins sas òbras. Dins la vida de Rafaèl se pòt destriar tres periòdes.
Lo periòde que va de sa naissença a son despart perFlorença en1504, es lo periòde de formacion, aUrbin ont nasquèt en1483, puèi aPerosa ont trabalhèt dins lo talhièr del pintre pus celèbre de l'epòca, Pietro Vannucci, mai conegut comaPerugino.
Son paire,Giovanni Santi, pintre amb una consideracion a la cort del duc d’Urbin,Frederic III de Montefeltro, foguèt son primièr mèstre, mas defuntèt en1494, tres ans aprèp la seuna femna. Rafaèl, qu'aviá solament onze ans, venguèt orfanèl. Aprèp l'ensenhament de mai d'un pintre, daissèt sa vila e foguèt estudiar aPerosa enÓmbria amb loPerugino. Aquel venguèron a s'imitar l'un a l'autre. Los dos s'endevenguèron fòrça plan e LoPerugino demorèt un grand amic de Rafaèl .
Dès1500, a detz-e-sèt ans, comencèt de s’afirmar comamagister. Èra pas mai disciple d’un autre mèstre, mas mèstre el meteis. Aquò li donèt drech d'aver un talhièr, d'assistents e de disciples. Pintèt lo retaule « lo coronament del benuròs Nicolau de Tolentino » per la glèisa de Sant'Agostino deCittà di Castello, un quadre qu'executèt amb l'ajuda d'Evangelista da Pian di Meleto, ancian assistent de son paire.
Son primièr cap d'òbra pòt èsser datat de l'an1504 —La Nòça de la Verge — un quadre que faguèt abans de daissarPerosa, quand èra pas encara dins lo talhièr delPerugino, en pintant lo meteis subjècte que son mèstre, per que se comparèsson sos meritis.
La Republica Florentina rampelètMiquèl Àngel (1475-1564) eLeonardo da Vinci (1452-1519). Rafaèl gausiguèt de l’influéncia d'aqueles dos grands mèstres, qu'acabèron sa formacion. Leonardo da Vinci lo recebèt dins son talhièr. Descobriguèt los caps d'òbra de la Renaissença florentina. Faguèt una tièra de Verges e de Madònas : laVerge dins la prada (1506), laVerge del cardinat (1507), laBèla Jardinièra (1507) e tanbenLa Dama de l'Unicòrn.
Lo periòde florentin de Rafaèl , que durèt quatre ans, es lo segond de sa vida. Atal coma pintre independent, contunhèt d’estudiar los metòdes d’autres grands mèstres, comaLeonardo da Vinci,Miquèl Àngel oFra Bartolomeo.
Quitèt Florença en1508 perRoma jos l'apèl dePapaJuli II. Atal començèt la tresena partida de sa vida, lo periòde roman.
AVatican, foguèt encargat de la decoracion de las salas del palais deJuli II.
I encontrèt l'amor de sa vida, La Fornarina, escaissada atal perque èra la filha d’un fornièr; demorèron amants durant tota sas vidas. Femna fòrça bèla, foguèt fòrça cortejada, çò qu'inquietèt Rafaèl, perque gelós, interrompèt mai d'un còp son trabalh per la retrobar.
En1513 defuntèt lo papa. Jos son successorLeon X — un Medici — Rafaèl vegèt aumentar sas responsabilitats e son influéncia. En1514, lo papa li confisèt lo talhièr de construccion de labasilica de Sant Pèire aprèp la mòrt deBramante e los escavaments dels antics a Roma. Aquel darrièr periòde de sa vida se caracterizèt per una activitat intensa, qu'amb lamalària e mai d'una crisi de fèbre, aguèt rason de sa santat ja fragila. Aital es que se defuntèt a Roma en1520 a l'atge de trenta sèt ans solament, après aver acabar son cap d'òbra absolut,La Transfiguracion (1517-1520), resumit de tota son òbra.
En son onor, s'organizèt de funeralhas fastuosas. Rafaèl jai alPanteon de Roma.
Rafaèl, longtemps considerat coma lo pus grand pintre que jamai existiguèt, es uèi encara considerat coma l'artista per lo qual la pintura trobèt una expression acabada. Aquel mite de Rafaèl nasquèt de son vivent, e sa mòrt aboriva, ponch final d'una activitat caracterizada per la precocitat, li balhèt una amplor singulara.
«Se vegèt clarament dins la persona, tan excellenta coma graciosa, de Rafèl a tal ponch que lo Cèl qualques còps se pòt mostrar generós e benvolent, en metent – o per dire melhor– en depausant e amontairant en un sol individú las riquesas infinidas o los tresaurs de sas gràcias innombrablas, que son de dons rars qu'el distribuís ça que la qualques còps, e pasmens a de personas diferentas.»
Son art fach de mesura, de gràcia e d'armonia influencièt prigondament la pintura occidentala fins al sègle XIX.
Casanova diguèt que « pas cap de pintre superèt Rafaèl dins la belesa de las caras. »Delacroix afirmèt que lo simple nom de Rafaèl « remembra a l'esperit tot çò qu'i a de pus naut dins la pintura ». Atal comaIngres que vodèt un culte vertadièr per Rafaèl, tan dins son estil dominat par un grafisme prèp del mèstre de la Renaissença coma d'omenatges recurrents dins son òbra.
Aprèp tres sègles, la glòria de Rafaèl s'estompèt amb la dintrada en scèna de tendéncias criticas e artisticas novèlas, representadas en particular per losimpressionistas e losfauves.
Santa Catarina d’Alexàndria, c.1507 Òli sus fusta, 72,2 × 55,7 cm National Gallery, Londres
L'estil de Rafaèl se caracteriza per una utilizacion pro egala del dessenh e de la color, car contràriament a fòrça pintres, daissèt pas un dominar l'autre: foguèt tan precís dins lo trach coma dins la reparticion de las tintas. Aquò es lo resultat de son biais de trabalhar: imitar los artistas de son epòca e de sos davancièrs en causissent çò que li poiriá èsser util.
Tornèt prendre atal la doçor dels modèls de son mèstre loPerugino e innovèt en i apondent un modelat dels còrs pus prèp d'aquel deMiquèl Àngel.Rafaèl utilizèt de vegadas l'esfumat, inventat perLeonardo da Vinci (tecnica qu'estompa los contorns) e gaireben exclusivament dins las telas de son periòde florentin (entre 1504 e 1508).
Sant Jòrdi esternissent lo dragonL'Escòla d'Atenas (1510-1511) Fresca, Palais del VaticanRetrait de Francesco Maria della Rovere (1514), Musèu de Czartoryski aCracovia
Alba Madonna (vèrs 1510), diamètre : 94,5 cm, National Gallery of Art,Washington D.C.
L'Escòla d'Atenas (1510-1511), fresca d'environ 10,55 m de largor, Palazzo Vaticano, Roma.
La Madòna de Sant Sixt (vèrs 1513), 265 x 196 cm, Staatliche Museen, Drèsda. Dins la partida inferiora d'aquelretaule, son los celèbres angelòts somiaires (putti).
Bindo Altoviti (vèrs 1515), 60 x 44 cm, National Gallery of Art, Washington D.C.
Donna Velata (vèrs 1514-1515), 85 x 64 cm, Galleria Palatina, Florença. Retrait d'una femna velada que son agach e son actitud retipan aLa Gioconda[2].
La Transfiguracion (1518-1520), 405 x 278 cm, Musèus del Vatican, Roma. Darrièra òbra de Rafaèl , foguèt acabada qualques jorns abans sa mòrt.
Retrait deLaurenç de Medici, duc d'Urbin de tres quarts en pè, tenent una boita d'aur, (1492-1519), òli sus tela, 97 x 79 cm. Apartenguèt a la colleccion del segond Lord Northwick (1770-1859) e expausada a Thirlestaine House aCheltenham. Es un dels cinc retraits sus tela, de preferéncia a los sus panèls, pintats per Rafaèl . De 1908 a 1971, aquel quadre foguèt atribuit aSebastiano del Piombo (Venècia 1485 - Roma 1547).
Helene Bouquet,Raphaël, l'homme de génie, Edition Benevent, 2008.
Raphaël etBaldassare Castiglione,La Lettre à Léon X, édition établie par F.P. Di Teodoro, avant-propos de F. Choay, traduit de l’italien parFrançoise Choay etMichel Paoli, Paris et Besançon, Les Éditions de l’Imprimeur, 2005.
Daniel Arasse, Christophe Castandet et Stéphane Guégan,Les Visions de Raphaël, Éditions Liana Levi, Paris, 2004.
Dominique Cordelier et Bernadette Py,Raphaël, son atelier, ses copistes, en collaboration avec le Musée du Louvre et le département des arts graphiques du Musée d'Orsay, Éditions Réunion des musées nationaux, Paris, 1992.
Henri Focillon,Raphaël, Éditions Presses Pocket, préface de Pierre Rosenberg, Paris, 1990.
Paul Joannides,Raphaël et son temps, aux Éditions Réunion des musées nationaux, 2002.
Konrad Oberhubuer,Raphaël, Éditions du Regard, Paris, 1999.
Giorgio Vasari,Les Vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes, volume 5, Raphaël, Léonard et Giorgione, Édition Berger-Levrault, Paris, 1983.
↑Entre las variantas de son nom, i a tanben «Raffaello Santi», «Raffaello da Urbino» o «Rafael Sanzio da Urbino». En occitan, se pòt traduir comaRafaèl,Rafèl oRafeu. Lo sobrenomSanzio deriva de la latinizacion de l'italian,Santi oSantius.
↑Las datas de naissença e de mòrt de Rafèl son indicadas dins lo calendièr gregorian. Equivaléncia de las datas dins lo calendièr julian, en usatge fins a 1582 enItàlia: lo 28 de març de 1483 e lo 27 de març de 1520.
_%25E2%2580%2593_Galleria_degli_Uffizi%2c_Florence.jpg)
