Animacion mostrant la separacion possible en 5, 4, 3 o 1 sol ocean(s)Lo grand ocean planetari, segon laprojeccion de Fuller
Unocean (/useˈa, useˈan/) se definís sovent, engeografia, coma una vasta espandida d'aiga salada. En fach, s'agís puslèu d'un volum, que l'aiga es en permanéncia renovelada pels corrents marins. Aproximativament 71% de la superfícia de laTèrra es cobèrta per l'Ocean mondial, comunament dividit en 5 oceans e plusors desenas demars.
Sus Tèrra, existís una sola espandida d'aiga salada pas interrompuda, encerclant loscontinents e losarchipèlas, que se nomena « l'ocean mondial », « l'ocean planetari » o encora pus simplament « l'Ocean » (amb majuscula)[1]. L'Ocean foguèt dividit a l'origina en tres grands ensembles (Atlantic, Indian e Pacific), en utilisant los limits delscontinents, mas tanben las caracteristicas estructuralas dels oceans, lor composicion e lor circulacion d'aiga.
L'ocean Antartic es sovent considerat coma la partida sud dels tres autres oceans, e sos limits demòran vagues[2], en general al sud del 60en parallèl. S'es en general justificat pels oceanografes e los meteorològs per sas condicions particularas (corrent circumpolar antartic e discontinuitat termica a prèp de 38°-40° sud, los geografs meton en causa sa validitat ; es totjorn pas oficialament adoptat per l'Organizacion Idrografica Internacionala (OHI). A l'opausat, l'ocean Artic foguèt oficialament adoptat per l'OHI, mas sa superfícia flaca li balha de còps lo nom de « mar Glaciala Artica »[3]. Se la separacion foguèt a l'origina pro arbitrària, l'Organizacion Idrografica Internacionala prepausa actualament de limits precises per cadun d'aqueles.
Pel grand public, se parla generalament dels « cinc oceans », per superfícia descreissenta:
l'ocean Pacific (179 700 000 km2, 49,7 % dels oceans) es lo pus grand e lo pus prigond dels oceans perque cuèrp 1/3 de la superfícia de la planeta. Lovolcanisme aerian o sosmarin i es important dins sa partida centrala e occidentala. Es fòrca dubèrt al sud cap a l'ocean Atlantic e gaireben tancat al nòrd pelestrech de Bering.
l'ocean Atlantic (106 400 000 km2, 29,5 %) es lo segond ocean per sa superfícia. S'espandís del nòrd al sud sus una largor de5 000 km en mejana e presenta pauc de volcanisme. Lo fons d'aquel ocean es jove e recep una granda quantitat d'[[aiga doça] amb fòrçaflumes qu'i desbòcan coma loriu d'Amazonas,Còngo,Sant Laurenç, etc.
l'ocean Indian (73 556 000 km2, 20,4 %) se situa al sud d'Asia entre Africa e Austràlia. Es gaireben present solament dins l'emisfèri sud.
l'ocean Antartic (20 327 000 km2, 5,6 %) entorneja lo continent antartic e sos limits son mens nets que los autres oceans.
l'ocean Artic (14 090 000 km2, 3,9 %) se centra sulpòl Nòrd e es de pichona talha e pauc prigond. Es entornejat de fòrça tèrras e cobèrt d'un jaç espés deglaç.
Cada ocean es el meteis separat enmars,golfs, baias,estreches, etc.; lo Pacific et l'Atlantic son tanben dividits en partidas Nòrd e Sud, au nivèl de l'Equator. Existís tanben d'espandidas d'aiga salada que fan pas partida de l'Ocean, coma lamar Caspiana, lamar d'Aral o loGrand Lac Salat. Mas qu'aqueles coma aquestes sián nomenats « mar », s'agís totjorn delacs salats perque comunican pas amb l'Ocean.
Los oceans cuèrbon gaireben 361 milions de quilomètres carrats[4], segon las fonts[5], o 70,8 % de la superfícia del glòbe. Lor volum total atenh 1,37 miliard de quilomètres cubics[6] e lor prigondor mejana es de prèp de 3 700 -3 800 mètres[7]. Prèp de la mitat de las aigas oceanicas passan3 000 m de prigondor; lo punt pus prigond es laFòssa de las Marianas, amb11 020 m de prigondor[8]. Lamassa volumica de l'aiga de mar se situant entre 1 020 e1 035 kg/m3, la massa totala de las aigas oceanicas es de gaireben 1,4×1021 kg, o 0,023 % de la massa totala de la Tèrra[9].
L'oceanografia es la sciéncia qu'estúdia las mars e lo oceans ; debutèt vertadièrament amd las grandas exploracions dels sègles XVIII e XIX. A la crosada de fòrça domenis, se divisa correntament en quatre grandas brancas[10][11]: la geologia marina qu'estúdia los fons marins, l'oceanografia fisica qu'estúdia las caracteristicas fisicas (èrsas,marèas,corrents...), l'oceanografia quimica que s'ocupa de la composicion de l'aiga e de son interaccion amb l'atmosfèra, e la biologia marina qu'estúdia la vida dels oceans. S'apond a vegadas la meteorologia marina e l'engenhariá maritima[12].
Dubertura e tancadura d'un ocean, descrich sus aquelcicle orogenic.Qualques caracteristicas d'un bacin oceanic.
Lageologia marina descriu l'estructura d'un fons dels oceans: per lageologia, un ocean es un sòl oceanic cobèrt amb d'aiga. Lo sòl ocrosta oceanic se distinguís de la crosta continentala, per :
sa composicion : lo sòl oceanic es la fina jaça debasalt volcanic solidificat que cuèrp lomantèl ont i a pas de continents. La crosta oceanica a tanben unalitologia pus basida que la crosta continentala.
son espessor : 5 a7 km en mejana, contra30 km en mejana per la crosta continentala ;
unadensitat pus importanta de 3,24 a 3,27, contra 2,7 a 2,8 per la crosta continentala.
La crosta oceanica es tanben pus jove, perqu'es tancada pels escapaments delava al suc de lasdorsalas oceanicas. Coma aquò, las pus ancianas rocas trobadas venent de la crosta continentala datan de 3700 milions d'annadas, alara que las pus ancianas venent de la crosta oceanica datan de 220 milions d'annadas. La transicion entre crostas oceanica e continentala s'efectua al nivèl delPlan continental, d'un biais gradual (marcha passiva) o d'un biais pus brutal amb una marcha activa (o zòna desubduccion.
La geomorfologia sosmarina distinguís las grandas caracteristicas dels fons. Prèp de lascòstas, se tròba loPlan continental, d'enclinason fòrça flaca e descendent fins a 130 - 150 m. L'enclinason pus accentuada (4 a5 ° en mejana, localament pus fòrta) que li succedís es lotap continental que descend fins a 2 000 -3 000 mètres, amb a son pè loglacís continental ont s'acumulan lossediments. Aqueles ensembles forman lamarcha continentala[13]. La màger part del fons dels oceans se forma deplanas abissalas entre 3 000 e6 500 mètres, d'enclinason fòrça flaca.
Aqueles païsatges sosmarins coneisson d'accidents : los canhons sosmarins, colinas abissalas pauc elevadas[14] e copadas per las longasfòssas sosmarinas a vegadas fòrça prigondas, e lasdorsalas, similaras a las cadenas de montanha sus tèrra. Al mitan de las dorsalas, lorift prigond (1500 a 1800 m) es lo luòc ont la novèla crosta se crèa per escapament delava. Lo volcanisme sosmarin blha tanben d'autres païsatges coma losmonts sosmarins e losvolcans sosmarins, venent d'illas volcanicas quand emergís.
L'aiga dels oceans es pas immobila: es totjorn en movement, tanben quand i a pas de vent e qu'a l'aspècte d'un miralh. Existís tanben de movementsoscillatòris deperiòde flac (èrsas e ondada) ; de movements oscillatòris de pus grand periòde (marèa,oscillacion d'inercia, tsunamis e ondadas de tempèsta); e los movements non oscillatòris, es a dire los corrents marins pas ligats a de fòrças periodicas (corrent geostrofic, corrent d'Ekman). L'oceanografia fisica estúdia los movements e proprietats de las aigas marinas.
Lasèrsas pòdon èsser creadas pel passatge d'un objècte dins l'aiga (coma per latirassièra d'una nau), per l'encontre de corrents (coma pelmascaret creat par la marèa), mas pus sovent son creadas pelvent bufant a la superfícia. Las fluctuacions de pression associadas a la turbuléncia del vent crèan d'ondadas fòrça cortas, mas tanben longas,èrsas. La nautor, lo periòde e la longor de las ondadas va creissent amb la fòrça del vent (mesurada sus l'escala de Beaufort), la distància ont bufa e la durada pendent que bufa.
Lasondadas de tempèsta arriban jos unadepression o unciclon tropical : la baissa depression atmosferica fa localament montar lo nivèl de la mar, que lo vent e lafòrça de Coriolis pòdon agravar. Se la configuracion de las còstas es tala que l'ondada atal creada se desplaça amb la depression, un efècte deresonança amplifica l'ondada fins a de proporcions devastatritz[15].
Lostsunamis son causats per de fenomèns tectonics :seïsme,emboden sosmarin,erupcion sosmarina. Pòdon tanben venir d'una explosion nucleara sosmarina o de l'impacte d'unmeteorit. Creats en prigondor amb una granda longor d'onda (periòde de l'ordre de l'ora), transpòrtan una energia ben pus granda que l'èrsa perque l'ondada percorrís tota l'autor d'aiga. Pauc visibles en nauta mar (lor amplitud despassa gaire un mètre), se desplaçan a granda velocitat (~800 km/h) e se rompon sus las còstas, pòdon despassar los10 mètres d'amplitud.
Lasmarèas son un ensemble d'ondas longas, de periòde de 12 o 24 oras generalament. An per origina l'attraccion gravitacionala (pus precisament lafòrça de marèa) de laLuna e dins una mendre mesura d'aquela delSolelh. Aquela ondada se desplaça a la superfícia dels oceans e es afectada par lafòrça de Coriolis e la configuracion de las tèrras.
Loscorrents marins an d'originas divèrsas. Loscorrents de marèa son en fasa amb la marèa, e son doncas quasiperiodics; pòdon aténher plusorsnoses dins qualques luòcs, subretot a l'entorn dels caps. Los corrents non periodics an per origina las èrsas, lo vent e las diferéncias de densitat.
Lovent e lasèrsas crèan de corrents de superfícia. Aqueles pòdon se descompausar coma un corrent quasipermanent (que vària a l'escala de qualques oras) e un movement de deriva jos l'efèit del movement rapid de las èrsas (a l'escala de qualques segondas)[16]. Lo corrent quasipermanent s'accelèra amb quand las èrsas se rompon, e mens, amb lo fregiment del vent sus la superfícia[17].
Dins lo prigond, los corrents marins son causats par las diferéncias de temperatura e desalinitat entre las massas d'aiga.
Labiologia marina es lasciéncia qu'estúdia lavida marina, e doncas oceanica, jos totas sas formas. Alara que la mar cuèrp 71 % de la superfícia de laTèrra, amb lor prigondor, los oceans an unvolum abitable 300 còps superior a aquel dels abitats terrèstres. Coma aquò la vida oceanica es particulara: las tresdimensions de l'espaci son fòrça pus ocupadas que susTèrra. La prigondor a un ròtle fòrça important dins la reparticion de las espècias.
Lasespècias son en general repartidas en foncion de lors rapòrts amb lo mitan. Una dicotomia es frequentament se realiza entre lo domeni pelagic, poblat per lopélagos, e lo domeni bentic. Lo pelagos es l'ensemble dels organismes ocupant una colomna d'aiga, alara que lo bentos es l'ensemble dels organismes ocupant los fons marins o lor superfícia. Lo pelagos se dividís enplancton enecton, aquel es l'ensemble dels organismes qu'an capacitat de nadar e se desplaçar coma aquò contra los corrents, los organismes del plancton ne son pas capables.
Segon las donadas darrièras[18] sols 4 % de l'ocean mondial seriá esparnhat per las activitats umanas e 40 % seriá fòrça afectat, subretot dins l'emisfèri Nòrd, prèp dels païses industrializats,Marga eMar del Nòrd, mars de China (Meridionala eMeridionala) e lo long dels litorals de l'America del Nòrd coma aquel deSri Lanka[19].
L'exploracion dels fons marins es venguda possibla recentament solament. Lo punt pus prigond dels oceans es l'abís Challenger de lafòssa de las Marianas, dins l'ocean Pacific prèp de lasillas Marianas del Nòrd. Tot explorat en 1951 per la nau britanicaChallenger II, sa prigondor maximala atenh10 923 m. Lo sòl oceanic es gaireben pas explorat e pas cartografiat. Una mapa globala dels fons marins amb una resolucion de10 km, creada en 1995 sus la basa de las anomalias gravitacionalas de la superfícia oceanica, es totjorn en progrès[20], ambl'acumulacion de las mesuras altimetricas.
L'ocean es una ressorsa majora, alieutic subretot, mas que contribuís a la regulacion climatica e que - amb lo fitoplancton - balha e recicla gaireben 80 % de l'oxigèn de l'aire.
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta.Vòstra ajuda es benvenguda !
L'ocean mondial es lo receptacle de nombrosaspollucions balhadas par l'aire, pels rius, pelslittorals o dirèctament dins la mar: foratges petrolièrs e extraccions desablas,algas,descais,sediments e fanga de curatge, municions immergidas, accidents, que lasmarèas negras o verdas.
Uneconferéncia mondiala dels oceans[21] reünida a Madado engatgèt las partidas a aparar melhor l'ocean mondial, e conclusa per unaDeclaracion (Declaracion de Manado[22]). L'Euròpa (la Comission) met en plaça une « estrategia en favor del desvolopament de la region de lamar Baltica »[23], qu'envita e vòl ajudar los estats de la regionbalta a prendre en compte melhor l'environament.
Lo mot d'Ocean s'utiliza dempuèi longtemps pels Òmes. Imaginavan aquel coma un grandflume qu'entorneja la tèrra. Dins lamitologia grèga, Ocean es unTitan, filh d'Oranos (lo Cèl) e deGaia (la Tèrra)[24]. Es sovent representat coma d'un ancian setat sus las èrsas de l'ocean, amb una pica dins la man e un mostre marin al seu costat. Tend una urna e versa d'aiga, simbòl de la mar, dels flumes e de las fonts[25].
La Tèrra es lo sol objècte astronomic conegut amb d'espandidas d'aiga liquidaen superfícia.
Pasmens, d'aiga liquida existís jos la superfícia de plusors satellits, aparada del voide e del fred glacial jos un jaç de glaces de plusors quilomètres; comaEuròpa o probablamentCallisto eGanimèda. IEs possible que d'autres satellits (Triton e d'autres) possedisson d'oceans intèrnes uèi gelats.
Las planetasUranus eNeptun poirián pas possedir d'oceans d'aiga liquida jos lor atmosfèra, perque son de bolas de gas que son nuclèu seriá solide.
L'existéncia d'un ancian ocean sus l'emisfèri nòrd deMart es uèi en debat. De descobèrtas recentas realizadas per la mission "Mars Exploration Rover" indican que Mart possediriá d'aiga al mens un luòc.
Se trobèt queTitan possedís d'idrocarburs liquids a sa superfícia, jos la forma de grands lacs puslèu que de mars. I a pas « d'ocean(s) » global sus la luna giganta de Saturne, amagat(s) jos sos nívols.
↑Son pus nombrosas prèp de las dorsalas, mas pas passan pas qualques centenas de mètres.
↑Vejatzpage de présentation sus las ondadas de tempèsta del Centre Canadian de Prevision d'Auragan.
↑(en)Observation and estimation of Lagrangian, Stokes and Eulerian currents induced by wind and waves at the sea surface, F. Ardhuin, L. Marié, N. Rascle, P. Forget, and A. Roland, 2009: J. Phys. Oceanogr., vol. 39, no. 11, pp. 2820–2838
↑(en)Tangential stress beneath wind-driven air-water interfaces, M. L. Banner and W. L. Peirson, J. Fluid Mech., vol. 364, pp. 115–145,1998
