L'occitan (Escotarⓘ), o lalenga d'òc (Escotarⓘ), es unalenga romanica parlada enOccitània e pels occitans emigrats de pel mond. Es una lenga fòrça similara alcatalan que d'unes an pogut considerar aquel coma un dialècte[11].
L'occitan coneguèt son epòca daurada entre los sègles XI e XIII gràcias a sa literatura e subretot las composicions delstrobadors que coneguèron de succès per totaEuròpa.
Sens estat per encoratjar la transmission e ne far la valorizacion, patís la politica lingüicida de l'Estat francés, mas tanben la passivitat deMónegue e de l'Estat italian. Sonque lo Principat deCatalonha, dins l'Estat espanhòl, reconeis l’occitan coma lenga oficiala, e pròpria de laVal d'Aran, que l'ensenhament public l'i generaliza.
Amb aquò, la lenga es grèvament menaçada. Se pensa uòi que mens de 700 000 adultes en França l'an plan apresa al près de lors parents e mens de 200 000 la parlan de longa e aital la transmeton a la generacion que seguís[12].
Nom
Los sols sinonims que s’emplegan correntament, uèi, sonoccitan (lo pus frequent) elenga d’òc (un pauc mens frequent). Aquestes dos noms, apareguts a la fin del sègle XIII, venon de l’advèrbi afirmatiuòc: a l’Edat Mejana serviguèt per distinguir lalenga d’òc ooccitan, lalenga de sì oitalian e lalenga d’oïl ofrancés (en essentoïl la forma anciana peroui enfrancés modèrne).
Lo motprovençal (var.provençau)[13] a pogut designar l'« occitan » dins sa totalitat, sustot alsègle XIII e tanben alssègles XIX eXX (mai que mai en filologia e dins qualques cases es encara servat aital uèi). Aquel sens es vengut rar dempuèi los ans1960. Lo tèrmeprovençal designa ara, subretot, lo dialècte occitan que se parla enProvença.
D’autres sinonims d’« occitan », ara desapareguts de l’usatge, foguèronlemosin[14] al sègle XIII,gascon als sègles XVI, XVII e XVIII[15],lengadocian als sègles XVIII e XIX. Uèilemosin designa sonque lo dialècte occitan del nòrd-oèst;gascon designa sonque lo dialècte del sud-oèst;lengadocian designa sonque lo dialècte del centre-sud.
L’occitan es o èra parlat dins cinc estats europèus:
dins l’estat francés, dins tot o part de 39 departaments
dins l’estat italian, dins las valadas del Piemont occidental, mas tanben en Calàbria
dins l’estat espanhòl, dins la val d’Aran e tanben al Passatge (fins a la mitat del s. XX)
dins l’estat moneguièr
dins l’estat alemand (se parlava encara dins 4 colonias valdesas a la mitat del s. XX)
Es tanben parlat otramar:
dins la ciutat de Colonia Valdense, en Uruguai
dins la ciutat de Valdese, als Estats Units
Situacion sociala
Substitucion e renaissentisme
Manifestacion de 20 000 personas per l'occitan a Besièrs en 2007.
Ara s'estima que sus una populacion de 16 o 17 milions d'occitans, son entre 110 000 e 580 000 los que son capables de parlar l'occitan correntament, mas las ocasions de lo parlar dins la societat son raras. Aquela reculada, sensibla dempuèi lo començament del sègle XX, es causada per unadiglossia al profièch delfrancés, de l'italian e de l'espanhòl; e mai per una politica clara de repression lingüistica dins l'estat francés (vejatz la partida istorica, çai sota).
Los esfòrces de l'occitanisme pòdon pas encara inversar la substitucion lingüistica, pasmens i a agut d'avançadas importantas que contribuisson a melhorar l'imatge de la lenga:
La creacion literària e musicala en occitan modèrne fa flòri e se renòva sens relambi dempuèi lo sègle XIX.
L'occitan es reconegut coma lenga oficiala enAran dempuèi1999 e coma lenga protegida dins lasValadas Occitanas e aLa Gàrdia dempuèi1999. I a pas de reconeissença oficiala en França e a Mónegue, pasmens existís un ensenhament opcional en França (public o associatiu).
Losmèdias e las edicions en occitan an un impacte modèst mas son divèrses e dinamics, amb un mercat vertadièr.
Existís una capacitat de mobilizacion sociala en favor de l'occitan: o an demostrat las grandasmanifestacions nacionalas de Carcassona en2005 amb 11 000 personas, de Besièrs en2007 amb 20 000 personas, Carcassona2009 amb 25 000, Tolosa en2012 amb 30 000 e Montpelhièr en2015 amb 15 000.
Estatuts
L'occitan en Euròpa, sègles XX e XXI.Senhalizacion oficiala en occitan a Bossòst, Val d'Aran.
L'occitan conois d'estatuts diferents segon los estats.
EnEspanha, es reconegut comalenga oficiala dins tota la region deCatalonha gràcias a de leis de la region autonòma deCatalonha e gràcias a l'estatut d'autonomia locala d'Aran dempuèi1990 e2006[16]. Aital l'occitan benefícia d'un ensenhament sistematic e obligatòri a l'escòla e d'un usatge regular dins l'administracion. Ça que la, l'occitan escooficial amb locatalan (lenga oficiala de la region) e amb l'espanhòl (lenga oficiala de l'estat). Malgrat aquela oficialitat, l'occitan subís encara a Aran unadiglossia al profièch de l'espanhòl que rèsta la lenga mai poderosa.
EnItàlia, l'occitan es reconegut comalenga protegida, pas verament coma "lenga oficiala", gràcias a la lei 482 de1999. Aquela permet l'us de l'occitan dins l'ensenhament e la vida publica, mas solament dins las comunas que o desiran, sens caractèr obligatòri ni sistematic. Ladiglossia al profièch de l'italian rèsta fòrta.
EnFrança e aMónegue, l'occitan a pas lo mendre estatut oficial. La possibilitat d'ensenhar l'occitan dins l'escòla publica francesa existís, coma opcion, e i a doas tres emissions pichonetas en occitan a la television publica (France 3) mas aquò equival pas a un estatut oficial. Ladiglossia al profièch del francés es constanta.
L'occitan, son nom li ven de l'advèrbi afirmatiuòc (dellatinhoc) que li es pròpri.
Lolatin venguèt sul territòri actual occitan amb las armadas romanas dins lo periòde entre118 e52 abC. Se sap pas quora la latinizacion foguèt acabada mas sembla que i aguèt de diferéncias regionalas plan grandas: cèrtas regions occitanas perifericas (dins losPirenèus) aurián poscut èsser latinizadas, o mai romanizadas, alssègle VIII eIX apC., mentre queProvença e lo BasLengadòc o foguèron al sègle I apC.
Certans lingüistas, dins una concepcion teleologica dels territòris politics actuals (mite de l'apertenéncia exclusiva algalloromanic, vejatz çai subre), se son particularament interessats a la biparticion lingüistica de lasGàllias entre occitan e francés. Per explicar lo fach qu'existisson doas lengas plan diferentas, s'es avançat mantun argument:
La celtizacion mendre dels territòris occitans e lo pes dels pòbles preceltics (teoria del substrat).
La germanizacion mendre dels territòris occitans (teoria de l'adstrat).
Una difusion de varietats diferentas dellatin tardiu al sud e al nòrd de las Gàllias.
L'occitan es nascut a partir dellatin vèrs lo sègle VIII apC e foguèt la lenga majoritària de la populacion fins al començament del sègle XX. L'occitan laissèt de traças importantas dins los documents en latin tre lo sègle IX e los primièrs documents escriches tot en occitan apareguèron a la fin del sègle X. Entre los sègles X e XV, l'occitan foguèt la lenga dominanta dins la cultura, l'administracion e las sciéncias e sol lolatin li faguèt un pauc concurréncia. Lo periòde delstrobadors, als sègles XII e XIII, enaucèt fòrça lo prestigi de l'occitan dins Euròpa tota.
A partir de la fin del sègle XV (e tre lo sègle XIII dins loCreissent), lofrancés penetrèt en Occitània coma lenga del poder politic e del prestigi cultural al detriment de l'occitan. Ansin comencèt ladiglossia o subordinacion lingüistica. Aquò s'accentuèt al sègle XVI amb l'imposicion delfrancés e de l'italian coma solas lengas oficialas dins los territòris occitans someses al reialme de França o al ducat italianizat deSavòia.
Aficha per la manifestacion de Besièrs de 2007.
Pasmens l'occitan demorèt la sola lenga de las classas popularas, se parlava parcialament dins las classas nautas (malgrat la dominacion del francés e de l'italian) e contunhèt de beneficiar d'una literatura productiva. EnBearn l'occitan foguèt oficialament emplegat dins los actes juridics e parlamentaris fins a laRevolucion.
La literatura occitana del sègle XIX foguèt marcada per una renaissença de las letras d'òc preparada entre d'autres per l'escrivanagenésJansemin e puèi perFrederic Mistral e los autres escrivans delFelibritge.
Aital l'occitan beneficièt d'una renaissença culturala e d'un movement de revendicacion qu'òm pòt sonaroccitanisme al sens larg. Pasmens, l'occitan a reculat dins l'usatge a partir dels ans 1920-1950: dempuèi a cessat d'èsser la lenga majoritària. Coneis un perilh grèu desubstitucion lingüistica e cedís lo terren davant lofrancés en Occitània Granda e aMónegue, davant l'italian dins lasValadas Occitanas e davant l'espanhòl enAran.
Al costat d'aquò, lo movementoccitanista contunha de revendicar una plaça digna per l'occitan e assaja de ne far tornarmai una lenga de comunicacion, amb qualques avançadas parcialas (vejatz çai subre "Situacion sociala").
Classificacion
Manifestacion per l'occitan en 2005.
La sola classificacion incontestada es aquela: l'occitan fa partida de laslengas romanicas (eissidas dellatin), que son una branca de laslengas italicas (latin e divèrsas lengas anticas d'Itàlia), que son a lor torn una branca de laslengas indoeuropèas.
Segon lo lingüistaJoseph Greenberg, es possible d'integrar l'indoeuropèu dins una superfamilha encara pus larga e pus anciana, la de laslengas eurasiaticas, mas aquela concepcion es pas acceptada per totes los lingüistas.
Dintre laslengas romanicas, las classificacions an pogut variar segon los autors. Mas dempuèi lo lingüistaPèire Bèc[18], los especialistas son consents per dire que l'occitan amb locatalan, sa lenga bessona, constituisson un grop pròpri, l'occitanoromanic, que fa una transicion entre dos autres grops pus periferics: logalloromanic e l'iberoromanic. Es tanben prepausat que l'aragonés, fòrça mai similar al catalan e al gascon a l'Edat Mejana qu'auèi, es tanben una lenga occitanoromanica.
Se pòt pensar qu'en mai dels arguments scientifics, de presupausats ideologics son a la basa de la causida de certanas classificacions ancianas. Una vièlha classificacion, ara perimida, metiá l'occitan exclusivament dins logalloromanic e lo catalan exclusivament dins l'iberoromanic. Aquela vision vièlha a pas pus la mendre justificacion scientifica car nega la coesion tras que fòrta qu'unís l'occitan e lo catalan dins undiasistèma comun: occitan e catalan son pus pròches entre eles que o son de tota autra lenga.
Caracteristicas estructuralas
Per mai de detalhs, se pòt consultar las presentacions deJuli Ronjat[19] ePèire Bèc[20]. Las afinitats de l'occitan existisson bèl primièr amb locatalan en general.
L'accent tonic a una mobilitat limitada: pòt tombar sonque
sus la darrièra sillaba (mots oxitòns o aguts)
l'avantdarrièra sillaba (mots paroxitòns o plans).
Pasmens, enniçard, e pus rarament encisaupenc (Valadas Occitanas), l'accent tonic pòt tombar tanben sus l'antepenultima (mots proparoxitòns o esdrúchols).
U passa al son [y] (regionalament [œ]). Es un ponch comun amb lo dialèctecatalancapcinés ([œ]), lofrancés ([y]), lofrancoprovençal ([y]), lonòrd-italian ([y]) e una partida delretoromanic ([y]). Es una diferéncia amb la majoritat de las lengas romanicas ontu se pronóncia [u].
Las vocalas completament nasalizadas son inexistentas o pauc desvolopadas dins la majoritat dels parlars. Es un ponch comun amb la majoritat de las lengas romanicas e una diferéncia amb lofrancés, lofrancoprovençal e loportugués.
Las vocalas romanicasè, ò (tonicas e dobèrtas) an evolucionat vèrs de diftongs davant un iòd [j] o davant un oau [w]:è es vengutiè (ie) eò es vengutuò (uè, ue) :vèlh > vièlh,nòch (nòit) > nuèch (nuèit/nuòch).
La vocala romanica [o] barrada a evolucionat vèrs lo son [u]:flor [ˈflur]. Es un ponch comun amb certans dialèctes vesinsnòrd-italians ecatalans mas es una diferéncia amb la majoritat de las lengas romanicas.
La vocala [a] tonica se manten fòrça ben: latinpratu > occitanprat. Certans parlars occitans pauc estenduts pòdon conéisser una palatalizacion leugièra de [a] vèrs [æ] o [ɛ], mas aquò es un fenomèn superficial que borrola pas l'equilibri general de la fonologia. Aquel conservatisme de [a] en occitan es comun amb la majoritat de las lengas romanicas. Es una diferéncia amb las evolucions radicalas delfrancés e delfrancoprovençal que palatizan e diftongan [a] de manièra sistematica vèrs [ɛ, jɛ] dins certans entorns fonetics.
Las vocalas pòstonicas son solidas e variadas:-a (prononciada [ɔ, a, ə] segon las regions);-e;-i;-o (prononciada [u]); e tanben enniçard-u (prononciada [y]). Es un ponch comun amb un grand nombre de lengas romanicas mas es una diferéncia amb lofrancés qu'elimina totas las vocalas pòstonicas (o ben que las neutraliza en [ə]) e que tend a pèrdre l'accent tonic. Per ex. occitanpòrta [ˈpɔrtɔ],astre [ˈastre],òli [ˈɔli],cigarro [siˈɣarru] (e en niçardaquelu [aˈkely]), de comparar amb lo francésporte [pɔʁt],astre [astʁ],huile [ɥil],cigare [sigaʁ].
Las vocalas pretonicas son solidas en general e se sèrvan ben, coma dins la majoritat de las lengas romanicas e a la diferéncia delfrancés: occitanpetita [peˈtitɔ], francéspetite [ptit].
Los proparoxitòns (mots accentuats sus l'avant-avantdarrièra sillaba) an desparegut dins la granda majoritat dels dialèctes occitans, exceptat enniçard e encisalpenc:arma, pagina (niçard e cisalpenc:ànima, pàgina). La desparicion dels proparoxitòns es un ponch comun amb locatalanrosselhonés, l'aragonés, lofrancoprovençal e lofrancés; e es una diferéncia amb la majoritat delcatalan e amb las autras lengas romanicas.
La vocalao atòna es vengua [u], coma dins una part delcatalan, delnòrd-italian e delportugués (e dins certans mots delfrancés):portar [purˈta],cigarro [siˈɣarru].
Morfologia
Las terminasons verbalas rèstan pro diferenciadas, gràcias a l'eiretatge del latin, e fan que lospronoms personals subjèctes son pas necessaris (levat dins una franja estrecha tot al nòrd del domeni occitan). Es un ponch comun amb la majoritat de las lengas romanicas, mas una diferéncia amb lofrancés, lofrancoprovençal, lonòrd-italian e loretoromanic. Ex. occitanparli, francésje parle.
Lo preterit de l'indicatiu e l'imperfach del subjontiu s'utilizan sistematicament, coma dins la majoritat de las lengas romanicas, mas a la diferéncia delfrancés (lonòrd-italian, l'italian e loromanés tendon a abandonar lo preterit dins de mesuras variadas).
S'utiliza lo subjontiu dins las interdiccions (imperatiu negatiu), mentre que s'es perdut enfrancés, enfrancoprovençal e enitalian:parles pas.
Lo lexic occitan presenta d'afinitats amb totas las lengas romanicas vesinas:catalan subretot, mas tanbenaragonés,nòrd-italian,francoprovençal efrancés. Tanben ten certanas racinas comunas amb lobasco qu'es pas una lenga romanica.
L'occitan larg, nommat tanbenoccitan estandard ooccitan referencial (var.-au) es una varietat estandard de la lengaoccitana. Se desvolopa dins l'encastre de lanòrma classica dempuèi los ans 1970 e sa fixacion es pro avançada uèi. Se basa sus la convergéncia de totes los dialèctes de l'occitan, reconeis la plaça centrala del dialècte lengadocian mas prevei tanben d'adaptacions regionalas (segon los grands dialèctes) que rèstan convergentas entre elas : aqueles "estandards regionals" son en via de fixacion mai o mens avançada segon las regions.
Grafia
A l'Edat Mejana l'occitan s'escriviá d'un biais pro unificat e autoctòn que se sonagrafia classica.
Amb la pèrda progressiva de prestigi de la lenga e de tot estatut oficial, aquela tradicion grafica autoctòna se perdèt dins un periòde entre1460 e1530 segon las regions (mas tre la segonda mitat delsègle XIII dins loCreissent; enBearn per contra la tradicion de la grafia classica s'esperlonguèt fins en1789). L'occitan, ça que la, contunhèt de s'escriure de longa durant los sègles XVI a XVIII mas segon un fais de principis diferents d'autor a autor: èran de grafias afrancesadas (o italianizadas alPaís Niçard).
En1803,Fabre d'Olivet foguèt lo primièr a prepausar de restaurar lagrafia classica, çò es: un sistèma grafic inspirat del de l'edat mejana. D'autres autors tanben prepausèron la restauracion mai o mens completa de la grafia classica, coma lo provençalSimon Juda Onorat en1846.
Mas los primièrs felibres a l'entorn deFrederic Mistral,Josèp Romanilha eTeodòr Aubanèu ne causiguèron un autre, amb la fondacion delFelibritge en1854: lor sistèma es apelatgrafia mistralenca e pus precisamentnòrma mistralenca perque Mistral ne foguèt lo promotor mai celèbre (mas Romanilha l'aviá concebut tre1853). Aquel sistèma, basat sus la correspondéncia son/grafia del francés amb d'adaptacions e de manlèus al sistèma grafic de l'edat mejana, aguèt un grand resson. Es la grafia utilizada dins d'òbras de Mistral comaMirèlha <Mirèio> e dinsLo Tresaur dau Felibritge <Lou Tresor dóu Felibrige>. Concebut per la fonologia del parlar rodanenc emplegat pels primièrs felibres, lo sistèma grafic mistralenc èra plan mens adaptat pels autres dialèctes. Amb la difusion delFelibritge fòra de Provença, lo sistèma foguèt donc adaptat o abandonat per d'autres. Un exemple d'adaptacion n'es lagrafia febusiana de l'escòla Gaston Febus, pel gascon.
Las idèas de tornar a lagrafia classica contunhèron de trabalhar ça que la de longa lo movement renaissentista. En Lemosin, lo felibreJosep Ros i trabalhèt en1876, seguit pels felibres lengadociansAntonin Perbòsc eProspèr Estieu dins los ans1890. Lo lengadocianLoís Alibèrt, amb saGramatica occitana segon los parlars lengadocians (1935-1937), fixèt mai o mens definitivament los principis d'una grafia englobanta basada sul sistèma grafic autoctòn, dicha desenantgrafia classica oalibertina. Aquel trabalh precís de codificacion d'Alibèrt, a l'escrich coma a l'oral, fonda pus precisament lanòrma classica. Se faguèt una adaptacion de la nòrma classica a l'ensems dels dialèctes occitans durant los ans1950-1970, mai que mai gràcias a las òbras del provençalRobèrt Lafont, del gasconPèire Bèc e de l'Institut d'Estudis Occitans. Dempuèi1996 loConselh de la Lenga Occitana (en collaboracion amb loGidilòc) preseguís la gestion de la nòrma classica.
A l'ora d'ara, lo sistèma grafic pus utilizat es lo d'Alibèrt. Ça que la la grafia mistralenca demòra fòrça utilizada en Provença a costat de la grafia classica.
La grafia es estada, de la fondacion del Felibritge en1854 e fins a l'ora d'ara, un grand subjècte de polemicas particularament dins las annadas seissanta e setanta del sègle XX.
Cante una chata de Provença. Dins leis amors de sa jovença, A travèrs de la Crau, vèrs la mar, dins lei blats, Umble [Umil] escolan dau grand Omèra [Omèr], Ieu la vòle seguir. Coma èra Ren qu'una chata de la tèrra, En fòra de la Crau se n'es gaire parlat.
Mirèio, Cant I (F. Mistral) (tèxt d'origina)
Cante uno chato de Prouvènço. Dins lis amour de sa jouvènço, A travès de la Crau, vers la mar, dins li blad, Umble escoulan dóu grand Oumèro, Iéu la vole segui. Coume èro Rèn qu'uno chato de la terro, En foro de la Crau se n'es gaire parla.
Provençau generau Totei lei personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e li cau (/fau) agir entre elei amb un esperit de fraternitat.
Provençau generau Tóuti li persouno naisson liéuro e egalo en dignita e en dre. Soun doutado de resoun e de counsciènci e li fau agi entre éli em'un esperit de fraternita.
Provençauniçard Toti li personas naisson liuri e egali en dignitat e en drech. Son dotadi de rason e de consciéncia e li cau agir entre eli emb un esperit de fraternitat.
Provençauniçard Touti li persouna naisson liéuri e egali en dignità e en drech. Soun doutadi de rasoun e de counsciènça e li cau agì entre eli em'un esperit de fraternità.
Auvernhat Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en dreit. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas amb un esperit de frairessa.
Auvernhat Ta la proussouna neisson lieura moé parira pà dïnessà mai dret. Son charjada de razou moé de cousiensà mai lhu fau arjî entremeî lha bei n'eime de freiressà. (Touta la persouna naisson lieura e egala en dïnetàt e en dreit. Soun doutada de razou e de cousiensà e lour chau ajî entre ela am en esprî de freiressà.)
Vivaroalpenc Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotaas de rason e de consciéncia e lor chal agir entre elas amb un esperit de fraternitat.
Vivaroalpenc Toutes les persounes naisoun liures e egales en dignità e en drech. Soun douta de razoun e de counsiensio e lour chal agir entre eles amb (/bou) un esperit de fraternitat.
Gascon Totas las (/eras) personas que naishen liuras e egalas en dignitat e en dreit. Que son dotadas de rason e de consciéncia e que'us cau agir entre eras dab un esperit de fraternitat.
Gascon (grafia febusiana) Toutes las (/eras) persounes que nachen libres e egales en dinnitat e en dreyt. Que soun doutades de rasoû e de counscienci e qu'ous cau agì entre eres dap û esperit de fraternitat.
Lemosin Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas emb un esperit de fraternitat.
Lengadocian Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor cal agir entre elas amb un esperit de fraternitat.
Fòra del cas particular delgascon (e encara), la transicion entre los dialèctes es plan rarament brutala e un parlar considerat coma delengadocian o deprovençal pòt tenir un fais de caracteristicas d'un autre dialècte o de caracteristicas pròprias: podèm citar loniçard, lo cevenòl, logavaldanés o lo brageiragués.
Entre los parlars de transicion cap a las lengas vesinas, podèm citar loroiasc e los parlars delCreissent.
Cèrts autors comaPèire Bèc an prepausat un segond tipe d'estructuracion de l'espaci lingüistic occitan. Pèire Bec definís tres grands complèxes supradialectals: l'arvèrnomediterranèu, l'occitan central e l'aquitanopirenenc (vejatz çai sota).
↑Segon l'article 6.5 de l'Estatut d'Autonomia de Catalonha de 2006, l'occitan es la lenga pròpria de la Val d'Aran e oficial en Catalonha.[3] Lo caractèr oficial de la lenga occitana es confirmat per la Lei de l'occitan, aranés en Aran[4][5][6] aital coma per las disposicions presas al Senat Espanhòl.[7][8]
↑Moral Ajado, Xavier. «La protecció legal de l'occità aranès». Institut d'Estudis Catalans. «La llengua occitana, denominada aranès a l’Aran, és la llengua pròpia d’aquest territori i és oficial a Catalunya, d’acord amb el que estableixen aquest Estatut i les lleis de normalització lingüística»
↑Étude sur la limite géographique de la langue d'oc et de la langue d'oïl, Charles de Tourtoulon et Octavien Bringuier, page 6 : « ... en Espagne, sur les confins de la Catalogne et de l'Aragon, le catalan, qui peut-être considéré comme un dialecte de la langue d'oc, faisait place brusquement à l'aragonais, dialecte de la langue espagnole. », Paris, 1876
↑Ancianament se podiá escriureproensal, proensales, que cal legirproençal, proençalés.
↑Ancianament se podiá escriurelemosi, lemozi, que cal legirlemosin. Lo motlemosin a pogut designar tanben locatalan alssègles XVIII e XIX, en rason de sa filiacion amb l'occitan medieval.
↑BOYER Henri, & GARDY Philippe (2001) (dir.)Dix siècles d’usages et d’images de l’occitan: des troubadours à l’Internet, coll. Sociolinguistique, París: L’Harmattan
↑SUMIEN Domergue (2006)La standardisation pluricentrique de l'occitan: nouvel enjeu sociolinguistique, développement du lexique et de la morphologie, coll. Publications de l'Association Internationale d'Études Occitanes, Turnhout: Brepols
.svg%26amp%3blang%3doc)
.svg)
.svg)
