Representacion allegorica de la nuèit, Gravadura de Hans Sebald Beham (1500-1550), 1548.
Sus laTèrra, la nuèit, al sens tradicional, còbre a tot instant una mitat de la planeta. Atal se que fa nuèit sus una mitat de la planeta fajorn sus l'autra mitat. A causa de la rotacion de la Tèrra a l'entorn de sonais, fa alternativament jorn e nuèit, los dos formant una jornada de 24 oras. Las nuèits son encara pus longas enivèrn e pus cortas enestiu qu'òm se rapròcha dels pòls. A l'entorn delsequinòccis deprima e d'automne, lo jorn e la nuèit son exactament de meteissa durada. Lossolsticis d'estiu e d'ivèrn marcan respectivament la nuèit pus corta e la nuèit pus longa de l'annada.
Mas se se nomenanuèit l'interval durant que l'escuritat es totala, es lo periòde ont l'intensitat de la lutz solara difusada pels nauts jaces de l'atmosfèra es inferiora a la luminositat intrinseca de lasestelas. Aquel interval es separat del falit delSolelh pelcrepuscul e de sa sortida per l'auba.
La nuèit es un luòc e moment de mistèri e de tremor, pels romantics del sègle xix (Quadre de Nils Blommér, 1850).
L'escuritat pòt èsser pas totala o existir gaireben pas a l'entorn del solstici d'estiu quand se rapròcha dels pòls. En efèit la durada de la nuèit vària segon la sason mas tanben segon lo luòc ont sèm. D'ont mai sèm prèp delPòl Nòrd o delPòl Sud, d'ont mai la durada de las nuèits vària. A l'eqüator nuèit e jorn son totjorn egals. En fach, aprèp l'equinòcci, las diferéncias de durada entre lo jorn e la nuèit càmbian pus rapidament als pòls que dins las regions situadas entre lotropic del Càncer e lotropic del Capricòrne. Atal, dins l'emisfèri nòrd,Danemarc a de nuèits pus cortas qu'Índia, en junh par exemple. Dins l'emisfèri sud, l'Antartida a al meteis moment (en junh), de nuèits pus longas queChile. Los dos emisfèris coneisson los meteis modèls de durada de la nuèit en foncion de lorlatitud mas amb de cicles inversats, descalats de sièis meses: un emisfèri a doncas de nuèits longas (ivèrn) pendent que l'autre gausís de nuèits pus cortas (estiu).
Prèp dels pòls, cada an, i a un periòde estival ont existís un sol periòde de jorn, lo Solelh falit pas, e un periòde ivernal ont sola reina la nuèit.
La nuèit a unacolorblau escur, a causa de la disparicion del solelh.
Pendent longtemps, la nuèit foguèt considerada coma un periòde de repaus, l'abséncia de lutz empachant tota activitat. Se sap uèi que losòm es indispensable per la santat e que l'alternança jorn/nuèit regula la produccion demelatonina,ormona essenciala per gaireben totes los organismes animals, que sincroniza en particular lorelòtge biologic dels organismes a la sason. D'espècias animalas dichas «nocturnas» son activas solament la nuèit.
L'uèlh animal, mercé a decellulas en bastonets de laretina, pòt aprèp qualques minutas (10-15 min per l'uèlh uman) s'adaptar a la nuèit. A mai sens lutz artificiala, es possible de viatjar o trabalhar de nuèit amb laLuna (clar de luna prèp o al tresluc).
La nuèit ten una granda importància dins totas lascivilizacions. Unes pòblesanimistas interdison a lors membres de sortir delvilatge la nuèit, salva per de ceremonias especialas, d'iniciacion per exemple. D'unastribús amerindianas, en plenajunglaamazoniana, pareisson pas aver de paurs non rasonada la nuèit. Endacòm mai, es lo reialme delsesperits e delsgènis que cal evitar de lo destorbar.
L'idèa del dangièr ven de que lo negre pòt amagar de dangièrs reals o alimentar la tremor e lo fantasme. Los contes elegendas, losmites puèi loroman e locinèma evòcan sovent la nuèit plena de mistèris o cargada d'angoissa. La nuèit es un quadre apreciat per las istòrias evocant los poders malefics, lamagia, las creaturas fantasticas: gnòms,vampirs, lop garons e d'autres esperits o mostres.
Psicològs epsicanalistas tenon que sonhar las angoissas, cachavièlhas o fòbias nocturnas generalament ligadas amb de traumatismes mai o mens alunhats.
La descobèrta delfuòc, l'utilizacion d'entòrchas, de bogias puèi pus tard de l'electricitat regetèron los limits de l'escuritat. Lalutz artificiala permet als òmes de desvolopar las activitats nocturnas que constituisson uèi una part de las economias de fòrça païses, mas amb de consequéncias per l'environament nocturne. L'illuminacion de las vilas es tala qu'empacha de veire lasestelas e pòt destorbar la natura, l'alternança jorn-nuèit existís gaireben pas pus dins las grandas metropòlis.
