En parallèl de seis activitatsscientificas, Marie Curie foguèt fòrça activa dins la defensa de la causapolonesa qu'aviá perdut sonindependéncia en1795. Participèt ansin a l'universitat clandestina dePolonha e sostenguèt lei comitats propolonés enFrança. Viatjèt tanben mai d'un còp enPolonha per ajudar a la creacion d'institucions scientificas e transmetèt lalenga e la cultura polonesa a sei doas filhas[1].
L'enfança de Maria Skłodowska foguèt prefondament marcada per lamòrt de sa sòrre Zofia, tuada per lotifus en genier de1876, e de sa maire, victima de latuberculòsi en mai de1878[3]. D'efiech, fòrça tocada per aqueleis eveniments tragics, se refugièt dins leis estudis onte brilhèt rapidament dins totei lei matèrias gràcias a l'ajuda de son paire[4]. En1883, obtenguèt ansin son diplòma de fin d'estudis segondaris amb un medalha d'aur. Jonhèt alora l'Universitat volanta que particapava a l'educacion clandestina de la populacion polonesa.
Pasmens, Maria Skłodowska desirava tanben realizar d'estudis superiors. En1890, quand sa sòrre partiguèt estudiar aParís, chausiguèt donc de venir governanta per espanhar lei sòus necessaris per la rejónher. En parallèl, gràcias a un cosinquimista,Józef Boguski (1853-1933)[5], intrèt dins un laboratòri deVarsòvia.
Maria Skłodowska arribèt aParís a la fin de1891 per seguir lei cors de laFacultat dei sciéncias. Obtenguèt unalicéncia de sciéncias fisicas en1893 en essent premiera de sa promocion e, un an pus tard, una licéncia dematematicas en essent segonda. Puei, après aver esitat de s'entornar enPolonha, acceptèt d'intrar dins lo laboratòri deGabriel Lippmann (1845-1921). Foguèt cargada d'estudiar lei proprietats magneticas d'aciers especiaus.
Aqueu subjècte de recèrca favorizèt son rescòntre ambPierre Curie (1859-1906) qu'èra un especialista reconegut dei proprietatsmagneticas dei materiaus (lèi de Curie). Li trobèt de la plaça dins lo sieu laboratòri onte Maria Skłodowska poguèt menar sei recèrcas. Desvolopèron rapidament una relacion sentimentala ePierre Curie la demandèt en maridatge. Maria Skłodowska refusèt per s'entornar enPolonha onte voliá intrar a l'Universitat Jagellon. Pasmens, en causa dauconservatisme de l'elèit polonés, obtenguèt ges de pòste dins son país.
Sus una sugestion dePierre Curie, decidèt alora de tornar venir enFrança per i passar undoctorat. Aqueu còp, acceptèt la demanda en maridatge e lo pareu se maridèt aSceaux lo 26 de julhet de1895. Aguèron doas filhas dichasIrène (1897-1956) eÈve (1904-2007). D'autra part, d'ara endavant, Maria Skłodowska foguèt coneguda sota lo nom de Marie Skłodowska Curie ò, pus simplament, de Marie Curie[6].
Sei resultats permetèron de demostrar que lapechblenda e lacalcolita avián una activitat respectivament quatre e dos còps pus importanta d'aquela de l'urani. Puei, mostrèt qu'aquela activitat èra pas dependenta de l'estat dau materiau mai de sa concentracion d'urani. Ne'n deduguèt que lei rais de Becquerel èran una proprietat de l'atòm e non una proprietatquimica. Aquelei descubèrtas foguèron presentadas tre lo 12 d'abriu de1898[8] perGabriel Lippmann a l'Académia dei Sciéncias. En parallèl, Marie Curie ganhèt loprèmi Gegner per son trabalh sus lei proprietats magneticas deisaciers[9].
Lo 10 de decembre de1903,Pierre e Marie Curie recebèron loPrèmi Nobel de Fisica« en reconóissença dei servicis renduts, per sa recèrca comuna sus lo fenomèn dei radiacions descubèrts per lo prefessor Henri Becquerel ». Inicialament, l'Académia Nobel voliá unicament recompensar Pierre Curie mai una indiscrecion d'un academiciansuedés permetèt d'apondre Marie Curie ai recipiendaris dau Prèmi[15]. La meteissa annada, recebèron tanben lamedalha Davy, destinada a guierdonar de trabalhs excepcionaus dins lo domeni de laquimia.
Lo pareu venguèt rapidament famós e laradioactivitat interessèt largament lo rèsta de la comunautat scientifica e lo public. En octòbre de1904,Pierre Curie foguèt ansin nomat professor titular d'una novèla cadiera defisica a laFacultat dei sciéncias. Obtenguèt tanben la construccion d'un laboratòri vertadier per perseguir sei trabalhs. De son caire, Marie Curie obtenguèt lo pòste de cap de trabalhs de la cadiera de son marit. Aquelei posicions permetèron ai Curie de melhorar sa situacion financiera.
De sa nominacion coma professora a la Premiera Guèrra Mondiala
Lo 19 d'abriu de1906,Pierre Curie moriguèt dins un accident de circulacion, reversat per una veitura ipomobila. Durament tocada per aquela tragèdia, Marie Curie foguèt sostenguda per son bèupaire,Eugène Curie (1827-1910), e per son bèufraire. De mai, en remplaçament de son marit, obtenguèt un pòste de directritz d'un laboratòri universitari. Aprofichant aquela posicion per luchar còntra loconservatisme e losexisme dau periòde, aculhiguèt 45 femnas scientificas entre1906 e1934[16]. Venguèt tanben professora ala Sorbona lo 1èr de mai de1906 e foguèt nomada titulària de la cadiera ocupada per Pierre Curie lo 16 de novembre de1908.
Marie Curie venguèt ansin un simbòl de la luchafeminista dei premiereis annadas dau sègle XX. Per exemple, son premier cors ala Sorbona foguèt seguit per una importanta fòga de jornalistas, d'artistas e de personalitats politicas. Dins aquò, Marie Curie s'engatjèt pas dubertament amb lo movement feminista. En revènge, foguèt pas lo cas de sa filha Irène qu'intrèt brèvament dins logovèrn dauFrònt Popular en1936 per defendre la causa femenina.
En novembre de1911, après loCongrès Solvay, foguèt revelada una liason extraconjugala entre Marie Cubie e lofisicianPaul Langevin (1872-1946). Comencèt alora una lònga campanha jornalistica menada per lapremsanacionalista,misogina exenofòba. Pasmens, lo 8 de novembre, en despiech d'aquel escàndol, Marie Curie recebèt loPrèmi Nobel de Quimia1911« en reconóissença de sei servicis per l'avançament de la quimia amb la descubèrta dau radi e dau polòni, amb l'isolament dau radi e amb l'estudi de la natura e dei compausats d'aquel element ». Venguèt ansin la premiera persona de recebre dos còps aquela recompensa[17].
Aqueu segond prèmi decidèt logovèrnfrancés de sostenir lei projèctes de Marie Curie de construrre un centre de recèrca dedicat a l'estudi dauradi e de seis aplicacions. Refusèt donc divèrsei proposicions de l'elèit intellectuaupolonés de venir s'installar enPolonha[18]. Pasmens, i realizèt un viatge en1913. En parallèl, deguèt sonhar una malautiárenala que l'alunchèt de l'actualitat scientifica.
La dubertura de l'Institut dau Radi foguèt complicada per de conflictes entreÉmile Roux, director de l'Institut Pasteur, e Marie Curie. D'efiech, lo premier assaièt de marginalizar la segonda en plaçant sei protegits a de pòstes estrategics de l'organizacion. Ajudada per son prestigi personau, Marie Curie capitèt de gardar lo contraròtle de l'Institut que durbiguèt oficialament en julhet de1914, quauqueisetmanas avant lo començament de laPremiera Guèrra Mondiala (1914-1918).
Loconflicte entraïnèt lo barrament provisòri de l'establiment. La màger part dau personau se mobilizèt en favor de l'esfòrç deguèrra e Marie Curie participèt ambAntoine Béclère (1856-1939), director dau serviciradiologic deisarmadas, a la concepcion d'ambulàncias radiologicas permetent de realizar de radiografias dins la zòna dei combats, çò que permetiá de limitar lo desplaçament dei soudats bleçats. De mai, transformèt l'Institut dau Radi en escòla de radiologia per formar d'assistents radiologistas. Enfin, participèt a la concepcion de pòstes deradiologia fixs[19].
Après la guèrra, Marie Curie tornèt prendre sa posicion a la tèsta de l'Institut dau Radi. Durant quauqueisannadas, l'organizacion deguèt faciar de dificultats financieras grèvas. De mai, l'Institut aviá perdut la màger part de sei resèrvas deradi qu'èran estadas utilizadas per la fabricacion de pòstesradiologics. Marie Curie deguèt donc realizar un viatge aisEstats Units per trobar lei sòus necessaris a la crompa d'ungrama deradi. I foguèt fòrtament sostenguda per la jornalistaMarie Mattingly Meloney (1878-1943) qu'organizèt una campanha de collècta de fons auprès deifemnasestatsunidencas[20]. En parallèl, Marie Curie participèt tanben a la defensa de la causapolonesa enFrança.
En mai de1921, poguèt crompar ungrama deradi a unausina dePittsburgh qu'aviá industrializat sei procès d'extraccion. Aquò permetèt au doctorClaudius Regaud (1870-1940), cap de la seccionmedicala de l'Institut, de desvolopar divèrsei tractaments còntra locancèr. Una fondacion Curie foguèt creada per finançar leis activitats de l'Institut e Marie Curie realizèt plusors viatges durant leis annadas 1920 per trobar de fons. En1970, aquela fondacion e l'Institut dau Radi fusionèron per formar l'Institut Curie qu'es un centre major de la recèrca mondiala encancerologia.
Lanocivitat deis elementsradioactius comencèt d'èsser sospichada per Marie Curie a partir de1920[21]. D'efiech, aviá de problemas de santat mau explicats, especialament aisuelhs e aisaurelhas. Pauc a pauc, foguèt victima d'unaleucemia entraïnada per lei raionaments radioactius. Pasmens, contunièt de dirigir la seccion defisica e dequimia de l'Institut dau Radi. Fin finala, lo 29 de junh de1934, deguèt anar au sanatorium deSancellemoz onte moriguèt lo 4 de julhet seguent.
A la fin dau sègle XIX, la natura de laradioactivitat èra desconeguda. A partir de mesuras realizadas sus divèrsei substànciasradioactivas, Marie Curie capitèt de mostrar un liame entre l'intensitat dau raionament radioactiu e la concentracion d'urani. Puei, demostrèt que lo raionamentradioactiu èra pas dependenta de l'estat de l'urani. Aquò permetèt d'establir la naturafisica de laradioactivitat.
Marie Curie e son marit participèron a la descubèrta de doselements de laclassificacion periodica. Lo premier foguèt lopolòni qu'a pauc d'aplicacions. Es utilizat coma fònt decalor en causa de l'intensitat de son raionamentradioactiu, coma fònt departiculas α e coma fònt deneutrons. Lo segond element descubèrt per lei Curie foguèt loradi que foguèt utilizat fins ais ans 1950 e la descubèrta de la nocivitat de laradioactivitat per fabricar d'objèctes luminescents. A tanben d'aplicacions importantas, totjorn utilizadas a l'ora d'ara, encancerologia ont es a la basa de tractaments antitumoraus dau tiperadioterapia òcurieterapia.
Après sa descubèrta dauradi, Marie Curie capitèt de'n establir la massa atomica. Per aquò, realizèt la dissolucion d'unamassa declorur de radi coneguda dins d'aiga. Puei, i apondiguèt denitrat d'argent per obtenir la precipitacion deisions clorur. La determinacion de la massa declorur d'argent format li permetèt de determinar la massa declòr presenta dins la mòstra declorur de radi e de calcular la massa atomica dauradi.
Reconegut d'interès public en1921, l'Institut dau Radi, vengutInstitut Curie en1970, es un centre de recèrca major dins la lucha còntra locancèr. Organizat per Marie Curie après laPremiera Guèrra Mondiala, sei trabalhs son organizats a l'entorn de la recèrca, dei suenhs aimalauts e de la conservacion e la transmission dei sabers. De mai, assaia de donar un accès privilegiat ai tecnicasmedicalas pus sofiscadas en raprochant lei cercaires e lei pacients. Aqueu modèl permetèt a l'Institut d'obtenir dosPrèmis Nobel (Quimia 1935 eFisica1991). Inspirèt tanben lei centres anticancèrsfrancés organizats au començament dau sègle XXI.
Lo nom de Curie foguèt donada a una unitat de mesura de laradioactivitat, a un element quimic (locuri), a un cratèrlunari, a un cratèrmarcian e a unasteroïde ((7000) Curie). Lo nom de Sklodowska foguèt tanben donat a un cratèrlunari e a un cratèrmarcian. Enmineralogia, divèrseiminerausradioactius pòrtan un nom eissit de Curie ò de Sklodowska[26]. Enfin, plusors escòlas e institucions scientificas foguèron dichs Marie Curie, especialament enFrança e enPolonha[27].
↑Inicialamentcatolica, Maria Skłodowska venguètagnostica après aquelei decès.
↑Accusat de sostenir lonacionalismepolonés – çò qu'èra verai –Władysław Skłodowski perdiguèt son emplec de professor. Pasmens, recuperèt lo materiau de son laboratòri e l'utilizèt per ensenhar leisciéncias a seis enfants.
↑A la fin dau sègle XIX e au començament dau sègle XX, lo ritme rapid dei descubèrtasscientificas necessitava una publicacion rapida de sei resultats. Per exemple,Henri Becquerel presentèt la descubèrta dei rais uranics l'endeman de sa descubèrta. L'objectiu per lei sabents èra d'aquistar la paternitat de sei descubèrtas e d'obtenir de finançaments.
↑Fondat en1871 après un legat deJean-Louis Gegner, aqueu prèmi èra destinat a sostenir financiarament un sabent paure aguent realizat de « trabalhs seriós ». Marie Curie o ganhèt tornarmai en1900 e en1902. Lo montant dau prèmi èra de 4 000francs, çò que representava una sòma un pauc superiora au salari anuau d'un professor de licèu (3 000 francs).
↑(fr) P. Curie, M. Curie,"Sur une substance nouvelle radio-active, contenue dans la pechblende",Comptes Rendus, 1898,127 : 175–178.
↑(fr) P. Curie, M. Curie, M. G. Bémont,"Sur une nouvelle substance fortement redio-active, contenue dans la pechblende",Comptes Rendus de l'Académie des Sciences, 1898,127 : 1215–1217.
↑(en) K. Kabzinska,"Chemical and Polish Aspects of Polonium and Radium Discovery",Przemysł chemiczny K tal Mark, 1998,77: 104–107.
↑(fr) Natalie Pigeard-Micault,"The Curie's Lab and its Women (1906–1934), Le laboratoire Curie et ses Femmes (1906–1934)",Annals of Science, 2013,70.1 : 71-100.
↑(en) Ann M. Lewicki,"Marie Sklodowska Curie in America, 1921",Radiology,223 (2) : 299–303.
↑Irène Joliot-Curie conoguèt un destin similar. Lei premierei mesuras de proteccion vertadieras dins lei laboratòris estudiant la radioactivitat foguèron introduchas perMarguerite Perey (1909-1975), victima d'un cancèr deis òs, qu'èra estada assistenta d'Irène.
↑Consequéncia de son trabalh sus laradioactivitat, foguèt plaçada dins una caissa contenent un jaç de 2,5 mm deplomb.
