Malta, oficialament laRepublica de Malta (enmaltés:Reppublika ta' Malta; enanglés:Republic of Malta), es unestat sobeiran insular de lamar Mediterranèa, mai petit estat de l'Union Europèa. Se compausa d'una archipèla que se tròba a 80 km al sud deSicília (Itàlia), 284 km a l'èst deTunisia,[2] e 333 km al nòrd deLibia. La capitala n'esLa Valeta, lo gentilici esmaltés,maltesa, las lengas oficialas son lomaltés e l'anglés.
Lo sieu nom ancian foguètMelita (dalgrèc ancian Μελίτη) derivat demèl. Foguèt una colòniafenícia qu'amb lo temps demorèt dins l'orbita deCartage.
A laPrimièra Guèrra Punica èra en mans dels cartagineses e foguèt atacada per la flòta romana dirigida per Atilius Regulus, lo257 aJC, mas foguèt pas ocupada.
A laSegonda Guèrra Punica la garnison cartaginesa èra comandada per Amilcar, filh de Gisgó, que se rendèt davant la flòta deTibèri Semproni çò218 aJC e dempuèi apertenguèt alavetz a Roma e incorporada dins la província deSicília.
Après una brèva dominacionbizantina en533 e un probable atac delsvandals, Malta foguèt conquistada en870 pelsarabis, que la siá influéncia pòt èsser trobada dins lalenga maltesa modèrna, una lenga fòrtament romanizada qu'a l'origina deriva de l'arabi vernacular.
En1530 losCavalièrs de Sant Joan s'establiguèron en Malta. Consideravan l'illa coma la pòrta delcristianisme de cogant e l'adornèron amb fòrça temples e fortalesas.
Malta es unarepublicaparlamentària. L'actual president de la Republica de Malta es George William Vella dempuèi lo2 d'abril de2019, es elegit per 5 ans president de Malta per la Cambra dels representants e entre en foncion lo4 d'abril.
L'archipèla de Malta es compausada de l'illa de Malta, las illas de Gozzo (67,1 km²) e Kemmuna o Comino (2,8 km²) e doas illas desèrtas (Cominotto e Filforta). Se situa a mai o mens 90 km al S de Sicília e mai o mens 290 al N de Libia.
L'illa de Malta es un blòccalcari tabular de bassa altitud (lo maximum es de 258 m, al Sud), qu'emergís de la dorsala que separa la Mediterranèa orientala e occidentala. Es una granda plana desprovesida de cors d'aiga, ont, en consequéncia de la natura dels materials que la compausan, se produson dels fenomèns carstics.
Lo climat es tipicament mediterranèu: las temperaturas mejanas annalas de 18,2°C e dels ivèrns plan doces (11,8°C en mejana en genièr).
La populacion rejonhiá 518 536 abitants en2021; la densitat èra de 1640.93 abitants/km², la mai nauta de l'Union Europèa,[5] una de las nautas del mond. Los malteses representan 95% de la populacion, la rèsta es compausada de descendents de ciutadans britanics principalament.
Lomaltés es la primièra lenga oficiala e nacionala de Malta amb l'anglés coma segonda lenga oficiala.[6] L'administracion, los tribunals emplegan normalament lo maltés, mas pòdon emplegar l'anglés s'o jutjan necessari. Lo maltés es una varietat de l'arab sicilian comprenent egalament un lexic italian e espanhòl amb un nombre de locutors nativi de 430 000.[7] L'anglés ensenhat a Malta seguís las recomandacions normativas de l'anglés britanic. Los locutors de l'anglés de lenga mairala son al nombre de 6 200. Los malteses son pasmens capables de parlar corrèctament l'italian (mai de 59% de la populacion), que foguèt lenga oficiala fins en 1934. A partir de las annadas seissanta, la television italiana es recebuda a Malta, la quala permet una renaissença de la lenga principalament en çò dels joves. Segon un sondatge Eurobaromètre en 2012, environ 94 % de la populacion a Malta parlan anglés coma lenga segonda, mas 59 % parlan tanben italian e 9 % franceses.
.jpg)
