Laozi (老子, enpinyinLǎozǐ) foguèt un filosòf e un poèta deChina antica. Fondèt lotaoïsme. Demòra ambConfuci lo pensador mai renomenat e celebrat deChina.Es tanben considerat coma l'autor del libre fondamental del taoïsme: loDaodejing.Es considerat coma una figura legendària e sa realitat istorica es subjècta a fòrça discussions, amb de recercaires que dobtan de sa quita realitat istorica[1].
Lo nom de naissença deLaozi esLi Er (李耳,pinyinLǐ Ěr). Lo nom Laozi es un nom onorific: 老 (enpinyinLǎo) significa 'vièlh' e 子(enpinyinzǐ) significa 'mèstre'. Es tanben venerat pelstaoïstas jol nom de 太上老君 ( enpinyin:Tàishàng Lǎojūn) çò que significa 'lo suprèm vièlh senhor'. Es tanben nomenatDaode Tianzun (道德天尊), 'Lo Grand Pur'.
La question de l'istoricitat de Laozi es pausada dempuèi la segonda mitat del sègle XX, almens al sen delsistorians occidentals. Dos ensems d'elements noirisson aqueles dobtes. Lo primièr es l'imprecision de las fònts istoricas. Laozi es mencionat pel primièr còp dins un obratge delfilosòfHan Fei Zi (†233 abC), siá dos o tres sègles après samòrt. La primièra biografia complèta de savida foguèt escricha per l'istorianSima Qian (145-86 abC). Son autor i exprimís mai d'un còp sos dobtes sus las informacions a sa disposicion[2].
Lo segond element de dobte es liat a la redaccion delTao Te Ching. En1983, la descobèrta delsescrichs de Guodian permetèt de trobar una version primitiva, datant delsègle IV abC, d'aquela òbra. Sos passatges correspondon mai o mens a un tèrç del tèxte actual. Son mesclats amb de passatges desconeguts, probablament de partidas suprimidas de las versions ulterioras. A l'épòca, lo contengut delTao Te Ching èra adonc probablament pas estabilizat[3]. Aquò sembla confirmat per la descobèrta de versions similaras al tèxte actual dins unatomba de la primièra mitat delsègle II abC[4]. LoTao Te Ching seriá adonc una compilacion de tèxtes acabada tres o quatre sègles après la mòrt de Laozi.
La conclusion de tirar d'aquelas contradiccions amb la biografia tradicionala de Laozi es mens clara. D'istorians contèstan dirèctament l'existéncia de Laozi que seriá unicament un personatgelegendari inventat a posteriòri per donar un autor prestigiós alTao Te Ching[5]. Pasmens, se lo besonh de crear un autor mitic per donar mai de prestigi al tèxte es pas contestat, d'autres istorians supausan possibla que lo Laozi actual siá un personatge composit inspirat per la vida d'un nombre indeterminat de filosòfs e mèstrestaoïstas[6]. Las informacions actualament disponiblas permèton pas de reglar la question.
Los racontes mai corrents de la vida de Laozi ne fan un personatge extraordinari. Segon la tradicion, foguèt concebut miraculosament pel passatge d'una cometa o per l'ingestion d'una pruna magica per sa maire. Sa naissença aguèt luòc pendent lo VI o lo sègle V abC dins lo vilatge de Quren, al sud de l'Estat de Chu. Venguèt un letrut en carga de la gestion delsarchius de la cort reiala de ladinastia Zhu. Segon la legenda, aquò li permetèt de legir las òbras de l'Emperaire Jaune, los classics del periòde e d'escriure un libre de doas partidas abans de partir cap a l'oèst.
Segon una autralegenda, Laozi èra un contemporanèu deConfuci (551-479 abC) e escriguèt un libre de 15 partidas. Dins aquel tèxte, Laozi conta l'istòria delgeneral Zong lo Guèrrier. Lo raconte es destinat a mostrar, un còp de mai, la fòrça de sa saviesa. En efièch, venceire d'una importantabatalha, Zong aviá decidit de daissar los cadavres dels vencuts sul camp de batalha per permetre alscòrbs de los devorar. Laozi reconeguèt lo general coma un de sos filhs perduts. Li explica alara l'interès de tractar plan los vencuts. Dins lo cas contrari, sas accions noiriràn un desir de revenge e laguèrra reprendrà. Convencut, Zong ordena de realizar defuneralhas pels soldats dels dos camps, çò que permet d'establir unapatz duradissa.
Una tresena legenda perseguís lo viatge cap a l'oèst de Laozi. Alsègle IV abC, Lao Dan, l'astrològ de la cort reiala de Qin e lo futur Laozi, s'inquietava del declin moral dels abitants del reialme[7]. Partiguèt alara cap a l'oèst per viure en ermita. Pasmens, a la frontièra, un garda ordenèt al vièlh òme d'escriure sa saviesa pel ben del païs abans d'èsser autorizat a quitar lo territòri chinés. Lo tèxt atal produch seriá la primièra version delTao Te Ching. Dins de versions ulterioras d'aquela istòria, la destinacion del viatge èraÍndia ont Laozi recebèt los ensenhaments deSiddartha Gautama. De còps, i es presentat coma loBoda[8].
Laozi obriguèt pas jamai d'escòla. Pasmens, atirèt de discípols e encontrèt d'autres pensaires importants de la China Anciana. Lo rencontre mai celèbre foguèt ambConfuci que l'auriá reconegut coma un mèstre extraordinari. Enfin, segon mai d'una legenda, Laozi morís pas, mas se reïncarna per contunhar a transmetre loTao a l'umanitat[9].
Manuscrit delTao Te Ching datant del sègle II abC.
LoDaodejing oTao Te Ching, que son títol significaLibre de la Via e de la Vertut enoccitan, es tradiconalament atribuït a Laozi. Es un tèxte fondamental deltaoïsme e es tanben considerat coma un tèxte importantas per d'autres correntsfilosofics oreligiós. Los istorians modèrnes pensan que foguèt en realitat escrich per mai d'un autor diferent entre la fin delsègle IV abC e la primièra mitat delsègle II abC. Pasmens, segon la legenda de Laozi, foguèt redigit vèrs 600 abC e transmés oralament abans sa mesa a l'escrich definitiva.
LoDaodejing es compausat d'a pauc près 5 500 caractèrs e de consideracionsnumerologicas aguèron benlèu un ròtle durant sa compilacion que de versions intermediàrias de 4 999 caractèrs existisson[10]. L'òbra es divida en doas partidas principalas : loTao (lavia) e loTö (lavertut). La version usuala es compausada de 81 capitols corts. Pasmens, dins las versions mai ancianas, los capitols son pas presents e las doas partidas principalas son de còps intervertidas.
Lo tèxte es escrich enchinés classicliterari amb defrasas generalament ritmadas e, de còps, rimadas. Aquela lenga èra ben mestrejada per l'elèit intellectual de la China Anciana, mas es fòrça diferenta del chinés actual. De mai, al delà de dels jòcs frequents d'alternanças e d'oposicions de tèrmes, los mots causits son sovent fòrça polisemics e son eissits de categoriasgramaticalas rarament determinadas. Segon l'estructura retenguda pel lector, las interpretacions pòdon donc variar considerablament.
La diversitat de las interpretacions possiblas complica l'interpretacion del tèxte. D'autors i veson un recuèlh d'aforismes d'originas divèrsas e compilats sens coëréncia vertadièra. Aquela vision es sostenguda per la preséncia de propocisions contradictòrias. Al contrari, d'autres autors i veson un tèxte amagant una coëréncia prigonda amb un estil volontàriament allusiu e elliptic. Es aquela segonda vision qu'a engendrat los nombroses comentaris etraduccions de l'òbra. Pasmens, se tusta a las dificultats de comprenença del tèxte. Aital, tre loperiòde Yuan, de letruts chinés avián notat las diferéncias d'interpretacion delDaodejing en foncion dels besonhs de cada dinastia.
Çaquelà, es possible de distinguir quatre tipes d'interpretacion diferentas :
una dominantamitologica se concentra suls tèmas del caòs, de la divessa maire e dels cultesanimistas tradicionals.
una dominantafilosofica emetafisica onte las causas e los principis naturals ocupan una plaça centrala per explicar los objèctes e los eveniments[11].
una dominanta individuala que se concentra sul melhorament de l'individú.
Las concepcions de Laozi son en partida originalas, mas mai d'un element provèn de lareligion chinesa tradicionala. Lo Tao (o Dao), un concèpte intangible, permanent e inefable, i es presentat coma l'origina de tots los elements e èssers de l'Univèrs. Es tanben la causa de lavertut. Segon Laozi, los òmes an una volontat e loliure arbitri. Pòdon donc alterar lor natura e agir contra lor natura. Aquò trebola l'equilibri del Tao e donc l'equilibri de lasocietat ela meteissa. Per tornar arribar a l'estat d'equilibri, las valors promogudas son lo « non-agir », la « vida dins lo moment present », la causida de « l'accion espontanèa » e la mesa en arrièr de se, la critica de la fòrça e de l'afirmacion. L'umilitat e la simplicitat vènon aital las vertuts preferidas del taoïsme.
Aquò influencièt largament l'estil de govèrn dels sobeirans chinés. D'efèct, per los taoïstas, lo govèrn perfièch dèu privilegiar lo « non-agir » e considerar son pòble amb destacament (coma lo Cèl considèra la creacion). Del ponch de vista dels subjèctes, lo mantenement de l'armonia pel sobeiran èra vist coma lo pretzfach central del « bòn » govèrn. LoTao Te Ching es tanben a l'origina de la medecina chinesa tradicionala qu'estúdia fòrça los equilibris per identificar e sonhar lasmalautiás. Enfin, inspirèt las arts chinesas gràcias a sas visions naturalistas.
Los commentaris tènon una plaça importanta dins la recepcion delTao Te Ching pels pensaires e governants chinés. D'efèct, an permés de donar un sens a l'obratge. Pasmens, aqueu sens varièt segon las epòcas. I a almens cinc commentaris remarcables qu'aguèron una influéncia sul desvolopament de la pensada taoïsta :
loLaozi zhangju es atribuït aHeshanggong, un personatge legendari qu'es presentat coma undieu o un immortal segon las fonts. Seriá estat escrich durant lo sègle II apC, mas lo primièr exemplari atestat data de 550[12]. Es un commentari sistematic que prepausa una interpretacion utilitària en s'interessant a las questions relativas al manten de lasantat, de l'òrdre politic e de l'armonia sociala. Desvolopa aital d'idèas comunas a l'epòca de ladinastia Han sulying eyang, sulscinc elements e sus l'influéncia de la vertut del sobeiran sul destin del païs.
loLaozi zhigui es atribuït aYan Zun (83-10 abC), un devinaire reclús que foguèt lo mèstre del filosòf epoètaYang Xiong (53 abC - 18 apC). Aqueu tractat parteja las concepcions delLaozi zhangju, mas s'interèssa mai a l'aspècte filosofic. En particular, desvolopa la nocion deziran (la « natura ») e estúdia lo sieu ròtle dins l'Univèrs.
loXiang'er es generalament atribuït aZhang Daoling (34-156 apC) o a son successorZhang Lu (†216 apC)[13]. Es conegut per una còpia incomplèta que data de la fin del sègle V o del començament del sègle VI. Es lo primièr commentari associat a un correntreligiós, aqueu delsMèstres Celèsts. Lo sieu contengut es aital dominat per la devocion alTao, per la divinizacion de Laozi e per la seguida de l'immortalitat a partir de l'enriquiment delqi e de l'observacion de règlasmoralas.
lo commentari deWang Bi (226-249) es a la basa de la màger part de lastraduccions enlenga estrangièra. Es tanben lo commentari mai consultat dempuèi l'epòca delsSong. Al contrari dels estudis precedents, es principalamentlogic e ensaja de desgatjar un sistèma mai coërent e rigorós. Aquò menèt a la formacion d'un nòu correntfilosofic qu'es de còps dich neotaoïsme. Ça que la, aqueu corrent es mai una regeneracion del sistèma social e politic instaurat pelsconfucianistas[14]. Aquela vision èra defenduda per Wang Bi el meteis que consideravaConfuci coma lo savi ideal. Lo sieu sistèma èra fòrça centrat sus la nocion deTao, presentat coma una entitat absoludament transcendenta ligada alWu, lo non-èsser.
lo commentari deFu Yi (555-639) es basat sus un exemplari delTao Te Ching descobèrt dins unatomba datant d'un periòde anterior a ladinastia Han. Fu Yi es aital la figura centrala d'un corrent critic dels commentaris fondats sus las versions mai recentas de l'òbra de Laozi. Lo sieu corrent voliá donc trobar unTao Te Ching mai autentic per l'estudiar. Son trabalh aguèt una influéncia importanta sus lotaoïsme a partir delperiòde Song[12]. Pasmens, cal nòtar una proximitat entre las idèas deWang Bi e deFu Yi.
↑William Boltz, “993. “Lao tzu Tao te ching.” In Early Chinese Texts: A Bibliographical Guide, ed. Michael Loewe. Berkeley: University of California, Institute of East Asian Studies. (1993) p. 270
↑(en) Martin Kern, « The "Masters" in the Shiji »,T'oung Pao, vol. 101, n° 4-5, 2015, pp. 335-362.
↑(en) Edward L. Shaughnessy, « The Guodian Manuscripts and Their Place in Twentieth-Century Historiography on the Laozi »,Harvard Journal of Asiatic Studies, vol. 65, n° 2, Harvard Yenching Institute, 2005, pp. 417-457.
↑(en) Alan Chan, « Laozi », dins Edward N. Zalta, Uri Nodelman et al.,Stanford Encyclopedia of Philosophy, Stanford University Department of Philosophy, 2018.
↑(en) Mark Edward,Writing and Authority in Early China, SUNY series in Chinese Philosophy and Culture, Albany, State University of New York Press, 1999.
↑(en) Angus Graham, « The Origins of the Legend of Lao Tan », dins Livia Kohn e Michael Lafargue,Lao-tzu and the Tao-te-ching, Albany, State University of New York Press, 1986.
↑(en) Jeaneane Fowler,An Introduction to the Philosophy and Religion of Taoism: Pathways to Immortality, Brighton, Sussex Academic Press, 2005.
↑(en) Diane Morgan,The Best Guide to Eastern Philosophy and Religion, Nòva York, St. Martin's Griffin, 2001.
↑(en) Alan K. L. Chan « The Dao De Ching and its Tradition » inDaoism Handbook, Brill, pp. 1-29.
↑(fr) François Houang e Pierre Leyris,Lao-Tzeu, La Voie et sa vertu, Tao-tê-king, Le Seuil, coll. Points-Sagesses n° 16, 1979.
↑12,0 et12,1(en) Rudolf G. Wagner,A Chinese reading of the Daodejing: Wang Bi's commentary on the Laozi with Critical Text and Translation, 2003, SUNY Press, pp. 2-8.
.png)
