Aquò entraïnèt la descubèrta de plusors fenomènseconomics fondamentaus (valor,maivalença...) mai permetèt subretot d'identificar leis inegalitats prefondas de la societatcapitalista. En particular, Marx eEngels descurbiguèron l'existéncia de classas socialas diferentas opausadas per d'interès antagonistas. Lei doas pus importantas foguèron laborgesiá, proprietària deis otís de produccion pus importants, e loproletariat qu'aviá ges de ressorsas franc de sa fòrça de trabalh. L'analisi marxista mostrèt l'esplecha dei segonds per lei premiers. Identifiquèt tanben leis otís permetent de mantenir aquela alienacion (lareligion, l'Estat, laproprietat privada...). Per luchar còntra ela, prepausèt donc un programa politic de presa dau poder per loproletariat per bastir una societat novèla qu'auriá destruch totei lei formas d'alienacion. Aqueu projècte venguèt la basa de la pensada dei partitscomunistas e une referéncia dau movement obrier en generau. Inspirèt pereu leis idèas dei partits de senèstra moderada e participèt largament a la definicion de lasociaudemocracia.
Au nivèuscientific, leis otís desvolopats per Marx eEngels permetèron de mesclarmetòde scientific efilosofia car la màger part de sei prediccions sus la societatcapitalista pòdon èsser validas (ò invalidadas) d'un biaisempiric. Lei dos òmes participèron ansin a l'emergéncia d'unasciéncia novèla – lasociologia – que s'interessa a l'estudi de la societat.
Karl Marx anèt au licèu deTrevèri a partir de1830 avans d'intrar a l'Universitat deBonn per i estudiar lodrech. Sièis ans pus tard, contunièt seis estudis a l'Universitat deBerlin e i comencèt, en1839, una tèsi dedoctorat sus leifilosofiasepicuriana,estoïciana e sceptica. Aquò li permetèt de recebre lo títol de doctor de l'Universitat d'Iena lo 15 d'abriu de1841.
En1843, Marx esposètJenny von Westphalen (1814-1881), filha d'unaristocrataprussian[3], e s'installèt aParís. Lo pareu aguèt sièisenfants mai solament tres subrevisquèron (Jenny,Laura eEleanor[4]). La meteissa annada, redigiguèt sa critica de lafilosofia hegeliana daudrech dins son« Manuscrit de 1843 ». I mostrèt que l'Estat es lo resultat d'un rapòrt de fòrças e non una realizacion de la rason. Son raliment auproletariat, classa oprimida per l'Estat, sembla datar d'aqueu trabalh.
Un an pus tard, publiquèt laQuestion judieva ont exprimiguèt la necessitat d'una lucha politica per suprimir l'Estat e lamoneda afin d'assegurar l'emancipacion de l'umanitat. En parallèl, comencèt de s'interessar a l'economia amb la lectura dei pensaires principaus dau periòde (Smith,Ricardo,Mill,Say eSismondi). Aquel interès apareguèt dins leiManuscrits de 1844 ont exprimiguèt una vision novèla de l'alienacion coma consequéncia de l'existéncia de la proprietat privada e element fondamentau de la vida dau trabalhaire. Aquò èra una diferéncia fòrça importanta amb la vision desvolopada perHegel que definissiá l'alienacion a partir de l'analisi dei condicions d'existéncia concrètas d'un individú.
En parallèl, Marx aguèt una activitatpolitica intensa amb de contactes amb d'organizacions e de personalitats importantas dau movement obrier comaProudhon (1809-1865) òBakunin (1814-1876). Pasmens, l'eveniment pus important aguèt luòc en1844 amb lo rescòntre entre Karl Marx eFriedrich Engels (1820-1895). Lei dos òmes venguèron rapidament amics e, tre febrier de1845 amb la publicacion de laSanta Familha, comencèron una collaboracion professionala fòrça fructuosa.
Dau materialisme istoric auManifèst dau Partit Comunista
En febrier de1845, Marx e sa familha deguèron quitarFrança en causa de seis activitatspoliticas. S'installèron aBrussèlas onte lalibertat d'expression èra pus importanta. Dos mes pus tard,Engels leis imitèt. Aquò permetèt ai dos òmes de perseguir sa collaboracion amb leiTèsis sus Feuerbach e l’Ideologia Alemanda. Dirigit còntra losocialisme « borgesòt », aquel obratge desvolopèt per lo premier còp l'idèa, dichamaterialisme istoric, d'unaistòria determinada per de rapòrts de fòrça concrèts presents dins la societat.
Durant aqueleisannadas, Marx viatjèt enAnglatèrra ambEngels e i participèt a l'establiment d'un ret de comitatscomunistas. En1847, venguèt tanben president de la seccionbrussellesa de laLiga dei comunistas. Participèt tanben a la fondacion de la Societat deis obriers alemands de lavila e au segond congrès de la Liga. I tenguèt un ròtle important car foguèt cargat, totjorn ambEngels, de redigir unmanifèst deis idèas comunistas. Publicat en febrier de1848 sota lo nom deManifèst dau Partit Comunista, aqueu tèxte expausèt la concepcion dau mondcomunista, la necessitat de lalucha dei classas e lo ròtle revolucionari devolut auproletariat dins l'aveniment d'una societat novèla. Depintèt egalament tornarmai lo metòde dau materialisme istoric coma otís d'analisi de l'istòria e de la societatcapitalista.
Lei revolucionseuropèas de1848 foguèron un periòde d'activitatpolitica fòrça importanta per Marx que foguèt expulsat mai d'un còp per divèrseisestats. Aquò comencèt en febrier après lo començament de laRevolucion Francesa de Febrier quand leis autoritatsbèlgas l'expulsèron deBrussèlas. Après un brèu sejorn dins lacapitalafrancesa, s'installèt aColonha. De junh de1848 a mai de1849, i foguèt lo cap redactor d'un jornaurenan ont escriguèt plusors articles sus lei luchaspoliticas enAlemanha e enFrança. Pasmens, sa gaseta foguèt enebida quand l'onda revolucionària s'afebliguèt e Marx foguèt tornarmai expulsat per d'articles sus lalibertat de la premsa e sus lo refús de l'impòst. Egalament enseguit per lajustícia, s'installèt enFrança que refusèt de l'aculhir. Ansin, en aost de1849, anèt enAnglatèrra e s'installèt definitivament aLondres.
De1850 a1868, Marx participèt a l'estructuracionpolitica efilosofica dau movement obrier dins de condicions materialas fòrça malaisadas (deutes, misèria...). Foguèt tanben tocat mai d'un còp per de crisis defuronculòsi. Dins aquò, poguèt se fisar de l'ajuda financiera d'Engels. Ansin, au sen de laLiga dei comunistas, s'ocupèt deis emigratsalemands e tornèt venir jornalista per divèrsei jornaus amb d'analisis de la politica estrangierabritanica per loNew-York Tribune ò d'articles politics dins la premsa obrieraanglesa ealemanda.
En1864, foguèt convidat a prendre la direccion de l'Associacion Generala deis Obriers Alemands. Redigiguèt tanben leis estatuts de l'Associacion Internacionala dei Trabalhaires (AIT) fondada aLondres lo 28 de setembre de la meteissa annada. Creada per d'obriersfrancés,britanics,alemands eitalians, aquela organizacion èra destinada a coordenar lo desvolopament dau movement obrier dins lei país europèus. Aguèt un succès important amb un desvolopament rapide enEspanha, enÀustria, dins leiPaís Bas e aisEstats Units. Pasmens, a partir de1869, se devesiguèt entre partisans de Marx, favorables a una gestion centralizada dau movement amb la creacion departits politics, e leisanarquistas gropats a l'entorn deMikhail Bakunin. La desfacha de laComuna de París (1871) precipitèt sa dissolucion en1876.
Dins aquò, l'òbra pus importanta de Marx durant aqueu periòde regarda lo domeni deis idèas. D'efiech, tre leis ans 1850, après la publicacion deLuchas de classas en França, s'interessèt tornarmai a l'economia e comencèt d'imaginar lo plan dauCapitau. Obratge major que depinta lo foncionament de basa daucapitalisme, venguèt l'objècte principau dau trabalh dau Marx. Son libre I foguèt acabat en1867 e editat enAlemanha. Expausa lo mòde de produccioncapitalista e lei rapòrts de produccion e de cambis que lo caracterizan. Marx i presentèt tanben son sistèma conceptuau que permet d'explicar l'aparicion e l'existencia dei formas socialas caracteristicas daucapitalisme. Realizèt pereu plusors descubèrtaseconomicas importantas coma l'accumulacion daucapitau e lamaivalença. Pasmens, redigiguèt eu meteis unicament lo tòme I dauCapitau. Lei tòmes II e III foguèron escrichs e publicats perEngels en1885 e en1894 e lo tòme IV perKarl Kautsky (1854-1938) en1905. Aquelei trabalhs foguèron redigits a partir de nòtas de Marx mai de modificacions i foguèron introduchas[5].
Durant la darriera partida de savida, Marx contunièt de participar a la formacion dausocialismeeuropèu amb una multiplicacion dei contactes enFrança, enAlemanha] e enRussia. Publiquèt laGuèrra Civila en França sus l'experiéncia revolucionàriaparisenca de laComuna e contunièt de trabalhar susLo Capitau (que demorèt inacabat). Pasmens, deguèt tanben realizar plusors curas per luchar còntra una santat marrida. En1881, perdiguèt safemna, victima d'uncancèr daufetge, e sa filha Jenny que moriguèt probablament de latuberculòsi. Egalament tocat per aquelamalautiá, Karl Marx realizèt una cura enArgeria en1882 mai leimètges mau capitèron d'arrestar lei progrès de l'infeccion. Fòrça fatigat, moriguèt lo 14 de març de1883. Foguèt enterrat a proximitat de la tomba de sa femna dins locementèri de Highgate deLondres.
Lo ponch de partença de l'òbrafilosofica de Karl Marx es la critica de lareligion qu'èra estada esboçada perHegel, enonciada perFeuerbach e desvolopada perBauer òStrauss. Marx aprefondiguèt lo subjècte car, en mai de l'esséncia illusòria dei crèires religiós, denoncièt lo fons materiau de lareligion. D'efiech, per eu, lareligion es una estructura sociala qu'evoluciona segon lei besonhs de la societat. Ansin, amb l'aparicion de la societatcapitalista e de l'Estat, seriá venguda un otís permetent de provesir un « bonur illusòri » ai paures e d'escondre lo mond reau. Resumiguèt aquela alienacion dins son expression famosa « d'opiom dau pòble ».
Après sa critica de lareligion, Marx desvolopèt una vision novèla de lafilosofia coma biais de cambiar lo mond. D'efiech, segon eu, lafilosofiahegeliana, especialament lo metòde de pensadadialectica, èra l'acabament ultim de la disciplina. Aguent descubèrt un biais d'emanciar definitivament l'èsser uman gràcias auproletariat, lafilosofia deviá donc arrestar d'assaiar d'interpretar lo mond per ajudar a sa transformacion. Ansin, Marx critiquèt durament leifilosòfs inactius ò contemplatius.
L'estudi dau fonsmateriau de lareligion permetèt a Marx de perpensar a aqueu de la societat umana. Descurbiguèt ansin la dominacion politica de laborgesiá fondada sus la « democracia formala ». D'efiech, segon lei teorias marxistas, l'Estat es una forma sociala destinada a mantenir en plaça la dominacion de l'elèit sus lo rèsta de la societat. Per aquò, en fòra de lavioléncia, utiliza l'illusion d'una egalitat entre lei diferentsciutadans qu'an en realitat pas lo meteis accès au sistèmapolitic. Ansin, per Marx, la destruccion de l'Estat, coma fònt e otís d'alienacion, èra una condicionsine qua non de lalibertat.
Pintura representant de combats de laComuna de París, experiéncia sociala que foguèt depintada coma un esbòç de revolucion proletariana per Marx.
Marx aviá per projècte de bastir una societat novèla, capabla de mestrejar lei conflictes entre leis òmes e entre l'òme e lanatura. Per aquò, èra necessari de suprimir aperavans totei leis alienacions (religion,familha,Estat) qu'empachan « lo retorn de l'òme a son existéncia umana, es a dire sociala ». Prepausèt donc un programa – relativament generau – centrat sus la presa dau poder per loproletariat, es a dire lei trabalhaires explechats, que son objectiu seriá la destruccion de laborgesiá e de son sistèma marchand basat sus laproprietat privada. Ansin, apareisseriá una societat onte lei causas podrián pas existir independentament deis individús e onte l'Estat, vengut inutil, seriá pauc a pauc abolit.
Per Marx, aquela emancipacion deviá èsser un procès « conscient » menat per lei trabalhaires « elei meteissei ». Ansin, l'objectiu dauproletariat èra de conquistar lo poder, d'un biais collectiu e organizat, per establir unadictatura aguent la capacitat de transformar la societatcapitalista en societatcomunista. Marx citèt l'exemple de laComuna de París coma esbòç d'aqueu procès.
Per Marx, la produccioncapitalista es una produccion de marchandisas que prèn un aspècte doble. Premier, una marchandisa es una causa que contenta un besonh ordinari de l'òme. Aquò constituís savalor d'usatge. Pasmens, la marchandisa a tanben unavalor de cambi que correspònd a la possibilitat de la cambiar còntra d'autrei bens. Toteis aquelei marchandisas, de naturas diferentas, que pòdon se cambiar entre elei dins un sistèma determinat de rapòrts sociaus son lei produchs d'un trabalh. Per permetre lo cambi, lei productors crean de produchs variats e lei rendon equivalentas au moment dau cambi. Segon Marx, l'element comun a cada cambi èra donc un trabalh uman. Pasmens, èra pas un trabalh particular mai un trabalh abstrach, dich trabalh socialament necessari.
Aqueu trabalh varia fòrça segon leis epòcas e lei bens, principalament en causa dau progrèstecnologic. Per exemple, avans laRevolucion Industriala, lei vèstits èran produchs d'un biais artesanau e avián una valor relativament importantas car la durada necessària a sa fabricacion èra normalament importanta. Après l'industrializacion e la produccion de massa, aquela durada s'afondrèt e la valor dei vèstits demeniguèt. La quantitat de trabalh socialament necessària a la produccion d'una marchandisa donada permet donc de determinar savalor de cambi. Ansin, totei lei marchandisas vènon una forma cristallizada de trabalh uman que sa valor despend dau rapòrt entre lei temps de trabalh dei diferents productors.
Per Marx, a partir d'un nivèu donat de desvolopament de la produccion de marchandisas, lei sòus se transfòrman encapitau. Aqueu cambiament s'observa dins la rason de venda dei marchandisas. Dins un sistèma pauc desvolopat (noncapitalista), la motivacion d'una venda es l'obtencion de la possibilitat de crompar una autra marchandisa. Dins una societatcapitalista, l'objectiu es de vendre per ganhar de sòus, es a dire per realizar un profiech. Aqueu gasanh es dich maivalença per Marx.
Son origina es liada a l'utilizacion de fòrça de trabalh uman per crear de la valor. D'efiech, lo possessor de sòus pòu crompar de la fòrça de trabalh. Coma aquela fòrça es egalament una marchandisa, a un còst determinat per lo temps sociau necessari a sa reproduccion. Son possessor a donc lodrech de l'utilizar, per exemple durant una jornada d'uechoras. Se, per exemple, sièis oras son sufisentas per crear una valor que cuerb lei despens de sa reproduccion (repaus, alimentacion...) e de seis otís de produccion, lo trabalhaire crea, durant lei doas darriereis oras un produch suplementari non pagat qu'es la maivalença.
Aumentar la maivalença es possible de dos biais diferents : alongar la jornada de trabalh (aumentacion de la maivalença absoluda) ò aumentar la productivitat dau trabalh (aumentacion de la maivalença relativa). Segon l'estudi istoric dei mòdes de produccion realizat per Marx, l'Estat privilegièt la premiera solucion fins au sègle XIX avans de generalizar la segonda en fàcia dau desvolopament dei luchas obrieras.
L'acumulacion dau capitau es una caracteristica importanta dau mòde de produccioncapitalista descubèrta per Marx. Residís dins lo fach que leicapitalistas utilizan la màger part de lamaivalença creada per sei trabalhaires per tornar investir dins la produccion e non per contentar sei besonhs. La maivalença permet donc tornarmai de congrear de mejans de produccion, generalament d'otís pus perfeccionats mai pus costós. Aquò entraïna donc una acumulacion dau capitau constant (maquinas, infrastructuras...) dins l'ensems dau capitau mes en jòc per una produccion. Fenomèn relativament rapid, es un mecanisme que favoriza la susproduccion car un aparelh de produccion costós dèu produrre per èsser rentabilizat. Es un factor d'explicacion de l'existéncia de crisis economicas periodicas dins lei societats de sistèmacapitalista.
Durant son estudi de la reproduccion dau capitau, Marx descurbiguèt un fenomèn important qu'es labaissa tendanciala dau taus de profiech. Encara mau compres a l'ora d'ara, es una consequéncia de l'acumulacion dau capitau depintada dins lei libres II e III dauCapitau. Son origina es liada a la concurréncia entrecapitalistas. Per mantenir sa posicion (ò la melhorar), son obligats d'innovar e d'investir per aumentar sa productivitat, generalament gràcias a la crompa de maquinas pus costosas ò per la demenicion dau nombre de trabalhaire. La partida organica dau capitau tend donc pauc a pauc a aumentar, çò qu'entraïna una demenicion de la valor producha per lo trabalh uman. Òr, coma aqueu trabalh es la fònt de la maivalença, sa baissa a per consequéncia la demenicion de la produccion de maivalença e donc aquela dau taus de profiech.
Segon Marx, se l'intensificacion dau trabalh (rendements, cadéncias...) pòu limitar aqueu fenomèn, es pas sufisent per o blocar totalament car es una consequéncia dau sistèmacapitalista eu meteis. Locapitalisme patiriá ansin d'una contradiccion intèrna que lo condamnariá a la disparicion.
Pasmens, l'observacion daucapitalisme dempuei lamòrt de Marx invita a mai de prudéncia. La demenicion tendanciala dau taus de profiech es un fach ben atestat sus certanei periòdes e lei minimoms dau taus de profiech coïncidisson amb de crisiscapitalistas sovent grèvas. Pasmens, aquelei crisis semblan favorizar la restauracion dau sistèma amb l'eliminacion dei companhiás pauc rendablas. De mai, leicapitalistas luchan activament còntra eu gràcias a l'introduccion detecnicas novèlas permetent d'aumentar lo profiech. Ansin, aquela teoria es encara l'objècte d'un debat e certaneifilosòfs marxistas modèrnes pensan uei qu'es un fenomèn de durada fòrça lònga (plusors sègles).
Lomarxisme aguèt una influéncia prefonda dins lo domeni de lapolitica. D'efiech, au sègle XIX, permetèt l'estructuracion dei premierspartits politics organizats que portèron lei revendicacions dei classas obrieras. Favorizèt tanben la formacion de mai d'unsindicat en despiech de la concurréncia deis idèasanarquistas. Puei, amb la fragmentacion progressiva d'aqueleis organizacions, lo marxisme foguèt a l'origina de totei lei corrents politics de senèstra basats sus l'idèa de melhorar la distribucion dei richessas produchas entre lei diferentei classas que fòrman la societatcapitalista.
Dins aquò, certanei corrents se reclaman pus dirèctament de la pensada de Karl Marx. Lei pus famós son lomarxisme leninisme e lomaoïsme que foguèron a la basa de programasgovernamentaus enURSS e enChina Populara durant lo sègle XX. Lotrotskisme es tanben relativament conegut en causa de la notorietat de sonfondator. La màger part d'aquelei corrents son l'objècte de debats importants en causa de la natura dictatoriala dei regimes que se'n reclaman. D'un caire, certanei pensaires lei condamnan (amb lomarxisme) coma d'ideologiascriminalas en causa deis atrocitats comesas dins aquelei país durant lo periòdecomunista. Pasmens, d'autre caire, d'autrei personas contestan la natura marxista d'aquelei sistèmas.
Partida principala dau trabalh de Karl Marx, la descripcion daucapitalisme demòra una partida totjorn primordiala de lafilosofia e de l'economia modèrnas. D'efiech, se locapitalisme a evolucionat dempuei lo sègle XIX, plusors aspècts majors identificats per Marx ne'n son totjorn de caracteristicas importantas. En particular, es lo cas de lamaivalença, de lalucha dei classas ò de l'acumulacion dau capitau.
Ansin, se lo sistèmamarxista es contestat per lei pensairesliberaus, conoguèt mai d'un perfercionnament de part d'intellectuaus de senèstra. Per exemple, i foguèt apondut una tresena classa – aquela deitecnicians – entre loproletariat e laborgesiá. Autre exemple important,Pierre Bourdieu (1930-2002) estudièt la reparticion dau capitauculturau au sen de la societat en mai daucapitaueconomic.
Amb sa crida a l'union deis obriers de totei lei país còntra locapitalisme, Marx aguèt un ròtle fondamentau dins l'emergéncia de l'internacionalisme obrier. Se revendicant daupacifisme e de la solidaritat entre pòbles, aquela idèa aguèt una importància majora dins l'estructuracion dau movement comunista internacionau durant lei sègles XIX e XX. Conoguèt probable son apogèu durant l'entre doas guèrras e au començament de laGuèrra Freja. En particular, permetèt la formacion deiBregadas Internacionalas que participèron a laGuèrra d'Espanha dins lo camprepublican.
↑Leis autreis enfants foguèron Edgar Marx (1847-1855), Heinrich Guido Marx (1849-1850) e Franziska Marx (1851-1852).
↑L'importància d'aquelei modificacions es l'objècte d'un debat recurrent entre aquelei que consideran que lo sens iniciau foguèt alterat e aquelei que sostènon lo contrari.
.jpg)
