LoReiaume de Kanem (tanben dichReiaume de Kanem-Borno òReiaume de Borno) es un reiaumeafrican centrat sus loLac Chad. Fondat ausègle VIII per una tribü kanembo, conoguèt plusors transformacions que li permetèron de perdurar fins a la fin dau sègle XIX. A partir de1850, intrèt dins una fasa de declin definitiu que veguèt l'ocupacion de son territòri per lei poissançascolonialas de la region. Mantenguèron un Emirat de Borno, un reiaume tradicionau sensa poder vertadier, qu'existís totjorn a l'ora d'ara en lo nòrd-èst deNigèria.
Leis originas dau reiaume son pas ben conegudas. Segon l'ipotèsi pus frequentament acceptada per leisistorians, foguèt fondat per lei Kanembos, un pòble nomada que viviá enSahara. Probablament menaçats per l'assecament deSahara[1] e, benlèu, per la pression militara deis Arabis, migrèron en direccion dauLac Chad. Conquistèron lei ciutats-Estatssaos installadas au nòrd-èst daulac e fondèron un reiaume dirigit per ladinastia Duguwa. Puei, situacion frequenta dins lo cas d'invasions nomadas, lei Kanembos adoptèron rapidament la cultura sao[2][3].
Ladinastia Duguwa gardèt lo poder fins a1086. Durant aqueu periòde, Kanem venguèt una etapa importanta daucomèrci transsaharian. Segon l'istorian arabiAl-Yaqubi (†897), aviá vassalizat sei vesins e gardat un mòde de vida nomada. Militarament, dispausa d'unacavalariá que representava un avantatge important sus lo prat batalhier. Lonorrigatge èra la basa de la societat. Ausègle XI, aqueleis estructuras èran demoradas establas e l'istorianMuhammad al-Idrisi depintèt la capitala,Manan, coma una vila pichona sensa importància particulara. Tre losègle IX, l'islam arribèt dins la region e rescontrèt un certan succès. A la fin dausègle XI, l'islam i èra ansin lareligion majoritària.
De1085 a1846, lo poder foguèt tengut per ladinastia Sefuwa. Lo cambiament de dinastia foguèt l'òbra deHummay (1085-1097). Premier sobeiran clarament musulman de la region, sembla de reversar lo darrier rèi de la dinastia precedenta. Desvolopèt lo comèrci d'esclaus en direccion dei paísmusulmans. Per aquò, establiguèt d'alianças amb plusors reiaumes locaus e organizèt d'incursions regularas còntra lo rèsta. Lo nomadisme demorèt brèvament la basa de la societat mai una capitala foguèt fixada aNjimi avans la fin dausègle XI[4].
Durant lo rèine dei successors deHummay, la poissança de Kanem se renforcèt. SotaDunama Dabbalemi (1221-1259), Kanem establiguèt de relacionsdiplomaticas amb plusors reiaumesmusulmans e estendiguèt son territòri en direccion deFezzan. Au sud, son influéncia agantèt lo nòrd dauNigèria actuau. Aquela expansion militara li permetèt de capturar un nombre important d'esclaus[5]. Enfin, destruguèt de simbòls daupaganisme preislamic. Pasmens, aquò suscitèt de trèbols intèrnes que s'agravèron après samòrt entraïnant la pèrda de la màger part de sei conquistas[6].
Durant losègle XIV, de conflictes intèrnes afebliquèron fòrça lo reiaume de Kanem. De guèrras còntra leiSao veguèron tanben plusors desfachas marcadas per la mòrt de quatre rèis. Quatre autrei sobeirans moriguèron egalament durant de combats còntra leiBilala, un pòble nomada installat a l'entorn dauLac Fitri. Vèrs1385, lei Bilala menacèronNjimi que foguèt abandonada durant lo rèine d'Umar ibn Idris (1394-1398)[7]. Lo centre dau poder foguèt transferit dins la region deBorno, situat au sud-èst dauLac Chad. Dins aquò, l'instabilitat demorèt la nòrma durant la màger part dau sègle XV amb 15 sobeirans recensats entre1400 e1473.
La restauracion de la poissança de Kanem, desenant dich Borno dins plusors tèxtes, foguèt l'òbra d'Ali Gazi (1473-1507). Capitèt d'eliminar totei leis autrei pretendents au tròne e a arrestar lei menaças exterioras. En particular, infligiguèt una desfacha importanta ai Bilala que li permetèt de tornar ocuparNjimi. Pasmens, preferiguèt installar sa capitala aNgazargamu, un site benfortificat situat au centre d'una regionagricòla de la riba oèst dauLac Chad[8]. Durant la segonda mitat dau sègle XVI, lo rèine d'Idrīs Alaoma (1564-1596) marquèt l'apogèu dau periòde de Borno. D'efiech, sota sa direccion, lo reiaume infligiguèt plusors desfachas a seis adversaris tradicionaus (Sao e Bilala) que li permetèron de renforçar sa posicion dins locomèrci transsaharian. En parallèl, inaugurèt un programa de construccions monumentalas d'una amplor novèla que donèt mai de legitimitat a son poder[9]. Mandèt pereu d'ambaissadas enMarròc, aTrípol e aConstantinòble[10][11].
Durant lo sègle XVII, lei successors d'Idrīs Alaoma aguèron de dificultats per mantenir la poissança dau reiaume que declinèt lentament. Durant aquela epòca, Borno venguèt un important centre intellectuau dins la region. Sei sobeirans encoratjèron leis escòlas teologicas e realizèron plusorsromavatges aLa Mèca per renforçar son prestigi[12]. En parallèl, l'economia gardèt un certan dinamisme gràcias au comèrci d'esclaus. Mai au sègle XVIII, plusorsfaminas grèvas afebliguèron lo reiaume[13]. En1808, aquò permetèt ai guerriers fulani d'Osman dan Fodio de prendre e de pilharNgazargamu. Proclamat califa,Osman dan Fodio èra lo cap d'un movement islamic rigorista qu'aviá unificat lei ciutats-Estats haussas au sen dauCalifat de Sokoto.
La resisténcia auCalifat de Sokoto foguèt dirigida perMuhammad al-Amin al-Kanemi, un erudit musulman capable de formar una aliança larga còntra lei Fulani. En1814, creèt una capitala novèla aKukawa, au sud-èst dauLac Chad. Prenguèt lo títol deshehu e reduguèt lei rèis tradicionaus au reng de sobeiran nominau. En1846, lo darrier rèi assaièt de restaurar son poder. Après una brèva guèrra civila, foguèt batut e tuat, çò que marquèt la fin dau periòde Sefuwa[14].
Sobeiran dau reiaume de1837 a1853,Umar Ièr ibn Muhammad al-Amin aguèt de dificultats per tenir lo poder d'un biais eficaç. Laissèt ansin pauc a pauc lo poder a seivisirs. Aquò entraïnèt una desorganizacion progressiva de l'administracion que foguèt minada per lei particularismes dei populacions somesas a son autoritat. A l'èst, l'expansionisme militara dauSultanat de Oaddaï èra tanben una menaça creissenta. En1893, losenhor de guèrra e marchand d'esclausRabih az-Zubayr conquistèt la capitala e tuèt plusorsshehu entre1893 e1894.
Aquela ocupacion entraïnèt una reaccion de part deFrança, dauReiaume Unit e d'Alemanha qu'èran acolonizar la region. Ostilas a l'establiment d'un reiaume indigèn poderós dins la region, lei poissançaseuropèas ataquèronRabih az-Zubayr que foguèt tuat a labatalha de Kousséri lo 22 d'abriu de1900. Lei venceires se partejèron alora lo territòri de Kanem-Borno. Pasmens, en causa de l'importànciaistorica dau reiaume, leiFrancés e leiBritanics creèron de protectorats dirigits per deshehu : l'Emirat de Dikwa per lei Francés e l'Emirat de Borno per lei Britanics. Situats dins lo nòrd-èst dauNigèria actuau, aqueleis Estats foguèron integrats auNigèria modèrne a sonindependéncia en1961. Après 35 ans de separacion, lei dos emirats foguèron unificats e, uei, l'Emirat de Borno es totjorn reconegut coma un reiaume tradicionau per lo poder centrau nigerian. Pasmens, son autoritat es purament simbolica.