Grècia,[1] pus raramentEllada (engrèc modèrne: Ελλάδα =ElládaAFI: [eˈlaða], oficialament laRepublica Ellenica (en grèc modèrne: Ελληνική Δημοκρατία =Ellīnikī Dīmokratía), es un país d'Euròpa Meridionala formant un estat ont l'etnia e la lengagrègas son preeminentas. Lo país cobrís una superficia de131 940 km² per una populacion de 11 244 118 estatjants (2005). Sa capitala esAtenas.
Grècia a de nombrosei minoritats que son pas reconoissudas e que soventei fes sa lenga es menaçada:aromans,arvanitas (albanés),macedonians eturcs son lei mai nombrós.
80% de Grècia ésmontanhós. La major part del país es sèc e rocós,ont sonque 28% del terrenh es cultivable. En Grècia occidentala, i a de lacs e paluns. LosPindos, la cadena centrala, ten una altitud mejana de 2.650 m. Lomont Olimp es el punt mai enauçat de Grècia, a 2.911 m subre lo nivèl de la mar.
Loclima de Grècia es mediterranèu e presenta d'ivèrns suaus e umids, e d'estius cauds e sècs. Las temperaturas i son rarament extrèmas, encara que l'ivèrn la nèu cau dins las montanhas e, ocasionalament, fins a Atenas.
La preséncia umana en Grècia data d'au mens 700 000 ans aquela d’Homo sapiens d'aperaquí 40 000 ans. Pasmens, fins a la fin dau darrierperiòde glaciari, l'ocupacion umana sembla pas continua. Durant loPaleolitic, la preséncia umana demorèt limitada e mai rara dins certaneis endrechs. La transicion vèrs loNeolotic es mau coneguda e se debanèt entre lei millenaris V e III av. JC.
Lei premiers poblaments importants acomencèron a partir de 3 000 av. JC a partir de l'estèpa. L'agricultura e lo comèrci se desvolopèron entre locontinent e lei diferenteisillas, especialament aqueu de l'obsidiana de l'illa deMilo. A partir de 3 000 av. JC, una societat ierarquizada apareguèt (descubèrta d'armas e d'objèctes de prestigi) e una fòrta expansion demografica aguèt luòc entre 2 600 e 1 950 av. JC.
Lo premier poblament important foguèt l'òbra deisAqueus, pòble d'originaindoeuropèa, que s'installèt dins la region a la fin dau millenari III ò au començament dau millenari II av. JC. Divèrsei pòbles, relativament pròches, emergiguèron pauc a pauc durant lo periòde. Lei pus importants foguèron leisAqueus, leisEtolians e leisIonians.
Dins lo corrent dau millenari II av. JC, decivilizacions se formèron enCreta e dins losud de la Grèciacontinentala. La premiera foguèt lacivilizacion minoïca que dominèt laMar Egèa e establiguèt d'itineraris comerciaus fins aSicília,Egipte eSiria. EnCreta, foguèt a l'origina d'un sistèma d'escritura pròpri, depalais utilizats coma centres administratius e d'un art relativament rafinat. Pasmens, foguèt destrucha au sègle XV av. JC, probablament en causa d'una invasion deisAqueus.
La migraciondoriana marquèt l'acomençament d'un periòde mau conegut de l'Istòria de Grècia car l'escritura dispareguèt fins au sègle VII av. JC. Entre lei sègles XII e XI av. JC, se debanèron de cambiaments importants e una crisi demografica entraïnèt la partença ò la disparicion dei tres quarts de la populacion. Pasmens, leiDorians foguèron a l'origina d'innovacions tecnicas coma l'introduccion de lametallurgia daufèrre tre lo sègle XI.
En mai d'aquò, apareguèron de pichonei comunautats que se gropèron, segon un procès desconegut, per formar de ciutats, formadas d'una zòna urbana e d'un airau rurau, prefigurant leiciutats-estats dei periòdes seguents. Au sen d'aqueleis entitats, se formèron unaaristocracia, proprietària dei tèrras e dei tropèus, una classa laboriosa gropant lo rèsta de la populacion (artesans, liberaus, païsans... etc.) e una classa d'esclaus excluchs de la vida politica e militara. Segon la tradicion, lei premiersJòcs Olimpics foguèron organizats en776 av. JC e lo sègle VIII av. JC es generalament retengut coma lo periòde d'aparicion dei premiereiciutats-estats grègas caracterizadas per la primautat dau politic, un partiment mai ò mens egalitari dei poders entre lei ciutadans e un sentiment comun d'unitat.
Colonizacion antica de Mediterranèa per lei Fenicians, lei Grècs e leis Etruscs.
Lo Periòde Arcaïc (sègles VII e VI av. JC) es un tèrme d'originaarqueologica que designa lo periòde d'emergéncia de la vida politica e de l'art grèc classic. Es donc una epòca de mutacions socialas caracterizada per la transformacion dei monarquias ancianas vèrs de regimesoligarchics òdemocratics, una diversificacion de l'economia e una sofisticacion creissenta de lacultura.
Aqueleis evolucions apareguèron premier dins lei ciutats d'Asia Menora onte l'aristocracia capitèt, sovent tre lo sègle VIII av. JC, de desmembrar lo poder reiau e de'n transformar lei prerogativas en magistratura. Dins aquò, de tensions apareguèron pauc a pauc entre l'aristocracia, proprietària dei tèrras, e lei païsans. Dins lo corrent dau sègle VI av. JC, aquò entraïnèt la redaccion dins mai d'una ciutat de còdis delèis permetent d'arbitrar lei conflictes (Dracon,Pittacos). Aquò permetèt pas totjorn d'amaisar la situacion e de revòutas entraïnèron la formacion de regimestiranics per restablir l'equilibri. Pasmens, leitiranias mau resistiguèron ai problemas de succession e èran ansin sovent reversadas après la disparicion de son fondator siá au profiech d'un regimedemocratic siá au profiech d'una novèla forma de regimeoligarchic. Latirania atenenca dePisistrate n'es un exemple caracteristic. Au poder de561 a527 av. JC e fòrça popular, limitèt lo poder de l'oligarchia, promulguèt deilèis mens sevèras e sostenguèt lo desvolopament economic gràcias a de mesuras favorablas ai paures e ai païsans. En revènge, sei successors, mens competents e pus autoritaris, foguèron reversats per una revolucion democratica après solament 17 ans de rèine.
En fòra d'aqueleis evolucions, una autra caracteristica dau periòde foguèt l'important movement decolonizacion qu'entraïnèt la fondacion de ciutats grègas enMar Mediterranèa e enMar Negra. Lei crisis agràrias e socialas ò leis ambicions comercialas foguèron probablament a l'origina d'aquela emigracion. Dins totei lei cas, l'influéncia grèga se desvolopèt rapidament enCrimèa, enCirenaïca, dins lo sud d'Itàlia (dicha « Granda Grècia »), dins lo sud-èst deGàllia e lòng daulitorauespanhòu. Aquò favorizèt l'emergéncia d'una classa marchanda que tenguèt un ròtle important dins lei luchas politicas còntra leis oligarquias grègas.
Après labatalha de Platèa, l'AtenencAristide fondèt una aliança comuna ambé lei ciutats de laMar Egèa. DichaLiga de Delos, son objectiu èra de liberar lei ciutats grègas d'Asia, çò que necessitèt una lònga guèrra que s'acabèt en449 av. JC. Pasmens, l'aliança se transformèt rapidament per venir un empèri maritim dirigit perAtenas. Aquel « imperialisme » inquietèt lei ciutats de Grècia Continentala que se gropèron au sen de laLiga de Peloponès a l'entorn d'Esparta e deCorint per protegir son autonòmia. En446 av. JC, lei doas ligas concluguèron un acòrd depatz permetent de partejar Grècia entre doas zònas d'influéncias.
Aqueu periòde de patz — relativament brèu — veguèt l'apogèu d'Atenas e de lacivilizacion grèga classica. Dirigida per un regimedemocracic que sa vida politica èra dominada perPericles, la ciutatatenenca èra la premiera poissança navala dau mond grèc e dominava la vida culturala de la region ambé sei monuments (Partenon... etc.) e seis intellectuaus.
Après sa victòria còntraAtenas,Esparta abandonèt sa politica en favor de l'autonòmia dei ciutats e establiguèt son egemonia sus Grècia. Pasmens, leivilas èran afeblidas après d'annadas de guèrra e ges de ciutat capitèt de mantenir sa supremacia d'un biais duradís.
De395 a387 av. JC, unaguèrra generala novèla opausèt ansinEsparta a una coalicion gropantAtenas,Argos,Corint eTebas. S'acabèt per una victòria relativament deis Espartencs que deguèron acceptar la restauracion de la poissança navala atenenca e abandonar lei ciutats grègas d'Ionia en cambi d'un sostèn financier dePèrsia. En371 av. JC, la dominacion espartenca resistiguèt pas a una guèrra novèla còntraTebas que ganhèt labatalha de Leuctra gràcias a songenerauEpaminondas. Pasmens, l'egemonia tebana suscitèt rapidament l'ostilitat d'Atenas e dePeloponés entraïnant la formacion d'una aliança entre Atenencs e Espartencs. Assaiant de rompre aqueu raprochament,Epaminondas infligiguèt una desfacha novèla aEsparta aMantinèa mai foguèt tuat durant la batalha. Òr, sensa son generau,Tebas poguèt pas mantenir sa dominacion que foguèt remplaçada per un equilibri precari entre Espartencs, Atenencs e Tebans.
Après aquelei combats, la màger part dei ciutats grègas èran en crisi en causa dei conflictes sociaus e de l'aumentacion deis inegalitats. Ansin, durant aqueu periòde, lo regimearistocraticespartenca evolucionèt lentament vèrs laplotocracia.Atenas conoguèt tanben de problemas liats a l'oposicion entre la minoritat rica dei marchands, deis artesans importants e dei grands proprietaris e la majoritat paura deiciutadans. Un simbòl d'aquelei tensions foguèt la simpatia que recebèt au sen de la populacion leitirans deSiracusa. Una autra consequéncia foguèt lo desvolopament de l'individualisme e dei cultes de mistèris (Mistèris d'Eleusis).
A partir deisannadas 350 av. JC,Macedònia venguèt la poissança dominanta daunòrd de Grècia e lo demorèt fins a l'arribada dei Romans. Aprofichant lei divisions entre ciutats,Felip II (359-336 av. JC) capitèt d'estendre son influéncia en Grècia Centrala. Mobilizant tardivament sei fòrças en despiech deis avertiments deDemòstenes,Atenas s'alièt ambéTebas mai foguèt vencuda en338 av. JC aQueronèa. Après sa desfacha,Atenas gardèt sonindependéncia mai deguèt jonhar laLiga de Corint qu'èra dominada perMacedònia e seis aliats. Per donar un sens a aquela union,Felip II preparèt una invasion dePèrsia mai foguètassassinat avans la partença de l'expedicion.
Après aquela revirada, Grècia venguèt subretot un enjòc dei guèrras entre lei successors d'Alexandre lo Grand. Lei ciutats contunièron de s'afeblir franc deRòdes, d'Esparta, de laLiga Aquea e de laLiga Etoliana.Atenas capitèt tanben de demorar un centre intellectuau de premiera importància.
Lo periòde roman durèt de la fin dau sègle III av. JC a la cristianizacion de Grècia dins lo corrent dau sègle IV ap. JC. Se pòu devesir entre dos periòdes. Fins a la segonda mitat dau sègle I av. JC, de conflictes recurrents opausèron Romans e Grècs entraïnant lo renfòrçament progressiu de la preséncia dei premiers. Puei, fins au començament dau periòdebizantin, Grècia venguèt un centre intellectuau major de l'Empèri mai deguèt pauc a pauc faciar la concuréncia deis autrei vilas majoras dei províncias orientalas.
Ansin,Roma acomencèt de s'interessar a Grècia dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle III av. JC. A l'origina, son objectiu èra d'eliminar lei piratas daulitorau d'Illíria (229-228 e219 av. JC). Pasmens,Macedònia èra opausada a una preséncia romana dins la region e s'alièt aCartage pendent laSegonda Guèrra Punica. Desirosas de retrobar sonindependéncia, plusors ciutats grègas (Atenas, laLiga Etoliana,Esparta... etc.) chausiguèron de sostenir leiRomans qu'infligiguèron una desfachasaunosa ai Macedonians aCinoscèfales en197 av. JC. Lei vencuts deguèron abandonar sa dominacion sus Grècia eRoma proclamèt la « liberacion » dei ciutats grègas. Dins aquò, en realitat, se lei Romans creèron pas de província de Grècia, avián plaçat lo país dins son esfèra d'influéncia e i esperavan l'aplicacion de politicas proromanas.
Loprotectorat roman mau contentèt donc rapidament lei Grècs e leiRomans deguèron reprimir mai d'una revòuta. Premier, en195 av. JC, foguèt vencudaEsparta qu'èra a restaurar una partida de sa poissança anciana sota la direccion deNabis. Puei, en189 av. JC, laLiga Etoliana foguèt somesa a son torn e deguèt alinhar sa politica estrangiera sus aquela deRoma. En168 av. JC, l'armadamacedoniana foguèt anientada aPidna entraïnant la disparicion deMacedònia. 22 ans pus tard, la revòuta de laLiga Aquea entraïnèt la dissolucion de l'aliança, la destruccion deCorint e la somission definitiva d'Esparta. Enfin, en87-86 av. JC, unsètge dur s'acabèt per la destruccion deifortificacions d'Atenas. Pasmens, la resisténcia grèga èra pas encara totalament rompuda e la region, especialament lei territòrismacedonianas, sostenguèt activament lo camprepublican durant lei guèrras civilas deis annadas 40-30 av. JC.
A partir dau sègle I ap. JC, lei tensions demeniguèron e Grècia venguèt lo conservatòri de la cultura au sen de l'Empèri Roman. En particular,Atenas gardèt son ròtle intellectuau e plusors emperaires, especialamentAdrian (117-138),Antonin lo Piós (138-161) eMarc Aurèli (161-180), sostenguèron de fèstas, de cultesreligiós ò d'escòlas defilosofia. Pasmens, aquò permetèt pas de redreiçar la situacion economica e la populacion contunièt de demenir. De mai, a partir dau sègle III av. JC, aqueu declin demografic se conjuguèt amb un declin de l'influénciaculturala e intellectuala. Locristianisme venguèt alora un concurrent de l'ellenisme e laGrècia antica foguèt pauc a pauc remplaçada per la Grècia bizantina dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle IV. L'enebiment oficiau daupaganisme (381) e la fin deiJòcs Olimpics (395) son lei doas datas principalas d'aquela transicion.
Après lamòrt de l'emperaireTeodòsi (379-395), Grècia foguèt enclusa dins l'Empèri Roman d'Orient e pilhada per divèrsei pòbles barbars. Aquò entraïnèt una reorganizacion territòriala e un transferiment de l'eiretatge culturau grèc aConstantinòple.
D'efèct, a partir daudesastre d'Andrinòple (378), lei Romans aguèron de dificultats per protegir leiBalcans e Grècia foguèt pilhada per leiVisigòts, leisOstrogòts, leiHuns, leisEslaus, leis Arabis e leisAvars. Certaneis assaièron de s'i installar coma leis Arabis que prenguèronChipre (647) eRòdes (652) e, subretot, leisEslaus que comencèron de colonizar la Grècia continentala entraïnant l'emigracion dei populacions grègas vèrs leivilas e lolitorau.
Per faciar aquela situacion, l'Empèri Bizantin se reorganizèt e creèt de circonscripcions militaras, dichastèmas onte de tèrras foguèron donadas a de colons militars. En parallèl d'aqueleis evolucions, Grècia aguèt un ròtle major au sen de la pensada bizantina ambé la fondacion d'una universitat grèga aConstantinòple, la publicacion de divèrsei tractats filosoficsatenencs (maugrat la sarradura deis escòlas defilosofia) e l'adopcion daugrèc comalenga oficiala. Pasmens, en causa de la centralizacion auta de l'Empèri, la vida intellectuala èra principalament concentrada dins lacapitala e Grècia perdiguèt pauc a pauc son ròtle precursor.
La fin deiGrandeis Invasions e de sei consequéncias permetèt pas de restablir lapatz en Grècia. D'efèct, la region demorèt una buta deis invasions aràbias,bulgaras enormandas. Maugrat un reviure militar certan a partir dau sègle X, l'Empèri Bizantin mau capitèt de protegir Grècia d'un biais eficaç e deguèt pauc a pauc i acceptar la concession de privilègis ai republicas marchandasitalianas.
Leis Arabis representèron la premiera menaça dau periòdemedievau car, en despiech de la reconquista bizantina deChipre en746, capitèron de tenirCreta de826 a961, de pilharTessalonica en904 e de menaçar lo comèrci maritimcrestian enMar Egèa. En parallèl, lonòrd de Grècia foguèt regularament tocat per d'incursions bulgaras. Durèron fins au rèine deBasili II lo Bulgaroctòn (976-1025) que destruguèt lo Khanat Bulgar.
Lei victòrias deBasili II permetèron d'establir un periòde lòng depatz en Grècia que s'acabèt en1081 ambé lo desbarcament deNormands enEpir. Afeblit per lei consequéncias de labatalha de Manzikert (1071) e la necessitat d'obtenir l'ajuda deiCrosats per reconquistarAnatolia, l'Empèri Bizantin aguèt de dificultats per arrestar lei Normands que pilhèron la Grècia Centrala en1147. Aqueu periòde veguèt un apauriment generau de Grècia e una reorganizacion sociala ambé la formacion d'importants domenisfeudaus. Per resòuvre aquela crisi militara,Constantinòple negocièt l'ajuda dei republicas marchandasitalianas, especialamentVenècia. Lei marchands italians obtenguèron ansin divèrsei basas comercialas en Grècia.
Partiment de l'Empèri Bizantin après la Quatrena Crosada (vèrs 1214).
A partir de la fin dau sègle XI, l'Empèri Bizantin conoguèt un periòde de dificultats en causa de la pèrda de l'Anatolia Centrala e dau desvolopament deiCrosadas. Puei, en1204, leiCrosats aprofichèron una crisi de succession per prendre e pilharConstantinòple. Aquò entraïnèt la dislocacion de l'Empèri Bizantin e Grècia venguèt alora un enjòc dei luchas entre caps crosats, republicas marchandasitalianas e principats bizantins.
Aquela division entraïnèt de conflictes recurrents que virèron en favor d'una aliança entre l'Empèri de Nicèa e laRepublica de Gènoa. Aquò permetèt ai senhors deNicèa de reconquistarConstantinòple, de restaurar l'Empèri Bizantin en1261 e de reprendre lo contraròtle de la màger part de Grècia. En parallèl, lei Genoès obtenguèron lo contraròtle de pòrts importants comaFocèa (1275),Chio (1304) eLesbos (1355). Aquela restauracion de l'Empèri s'acompanhèt d'una renaissença culturala importanta dau mond grèc, especialament aMistra.
Expansion otomana e conquista deGrècia fins a1490.
Dins lo corrent dau sègle XV, leiTurcs Otomans comencèron la conquista de Grècia. Foguèt un procès lòng en causa de la fragmentacion politica de la region mai que foguèt facilitat per lei divisions entrecrestians. Lei datas principalas ne'n foguèt la presa d'Atenas (1456), la conquista dauDespotat de Morèa (1460), la rediccion deRòdes (1522), la conquista deChipre (1571), aquela deCreta (1669) e la reconquista de Morèa (1715) qu'èra estada presa perVenècia en1699.
Acabada en1715,[nt 2] la conquista militara mau capitèt de pacificar lo país, especialament lei zònasmontanhosas. Ansin, fins a l'independéncia grèga, lo contraròtle otoman demorèt limitada ai regions e vilas importantas.
Durant lo periòde otoman, Grècia foguèt plaçada sota l'autoritat d'un administrator otoman e obtenguèron una autonòmia regardant salenga, sareligion e sonclergat. Ansin, fins a l'emergéncia daunacionalisme, lo poder turc foguèt pas necessariament pus impopular que lei senhorsvenecians e latins dau periòdemedievau. En particular, leimonastèris, lei grands proprietaris acceptant l'òrdre turc e lei païsans deimontanhas gardèron sei tèrras e sei privilègis. La percepcion deisimpòsts foguèt tanben fisada a de Grècs que foguèron a l'origina d'un embrion d'administracion pauc a pauc reconegut per leis Otomans.
Ansin, lo pensament principau dei Turcs foguèt de mantenir l'òrdre dins lo país. Per aquò, dispausavan de tèrras confiscadas (generalament durant la conquista ò après de revòutas) que foguèron donadas a de caps militars (ò auclergatmusulman). En temps de guèrra còntra de poissançascrestianas, lei fòrças otomanas deguèron de còps defendre lo territòri grèc, especialament entre1683 e1699 còntraVenècia. En revènge, lei revòutas generalas foguèron raras (1463-1479 en Morèa e1571 en Grècia Centrala).
Lonacionalisme grèc apareguèt dins lo corrent dau sègle XVIII e se desvolopèt rapidament gràcias a la decadéncia de l'Empèri Otoman e a l'expansionismerus desirós d'obtenir un accès ai « mars caudas ». Ansin, a partir de1768, una tiera de guèrras permetèt ai Rus d'avançar vèrs losud e d'agantar laMar Negra avans la fin dau sègle. Enclús dins lei tractats de patz successius, lei Grècs venguèron de protegits de la corona russa e obtenguèron en particular lo drech de navegar sotapavalhonrus.
LaGuèrra d'Indepéndencia de Grècia durèt de1821 a1830 e foguèt una crisi majora de la premiera mitat dau sègle XIX. Sei causas principalas, atisadas per leinacionalistas, èran la multiplicacion deis abüs dei senhors mau contraròtlats per lo poder centrau, lo desvolopament deis idèas eissidas deiLutz e l'afebliment generau de l'Empèri Otoman minat per l'insureccion d'Ali Pacha.
L'insureccion començèt en març de1821 e obtenguèt rapidament lo raliment dei montanhards deTheódhoros Kolokotrónis e dei marins d'Andhréas Vókos e deKonstandínos Kanáris. Leis insurgents prenguèron una partida dePeloponés onte poguèron organizar un congrès aEpidaure (1èr-22 de genier de1822) que proclamèt l'independéncia dau país. Pasmens, leis Otomans mandèron de renfòrç e acomencèron una repression saunosa de l'insureccion (execucion dau patriarca, chaples de l'illa deChio... etc.). Aquò creèt un movement de simpatia per la causa grèga enEuròpa. Organizèt de comitats de sostèn e mandèt d'armas, de volontaris e de sòus.
Dins aquò, lei Grècs se devesiguèron entre elei. En1825-1827, de tropasegipcianas poguèron donc de reconquistar lo país per lo còmpte dau sultan. Pasmens, i multipliquèron leis atrociats entraïnant finalament la formacion d'una coalicion, gropantRussia, loReiaume Unit eFrança, que mandèt un còrs expedicionari sostenir l'insureccion. Lo 20 d'octòbre de1827, la flòta dei coalizats destruguèt la marina turcoegipciana aNavarin. Puei,Russia declarèt dirèctament la guèrra aConstantinòple en abriu de1828 eFrança ocupèt militaramentMorèa.
Vencut, l'Empèri Otoman deguèt signar lotractat d'Andrinòple en setembre de1829 e retirar sei tropas aunòrd d'una linha situada entre lei Gofs d'Arta e de Volas. Puei, lo 3 de febrier de1830, lei tres poissanças reconoguèron l'independéncia de Grècia. Après un periòde d'instabilitat de1830-1832 marcat per la temptativa d'Ioánnis Kapodístrias d'instaurar sa dictatura, Grècia venguèt un reiaume indepenent, protegit perFrança,Russia e loReiaume Unit.Oton de Bavièra (1833-1862) ne'n venguèt lo premier rèi.
Dins lo corrent dau sègle XIX, la politica de Grècia foguèt marcat per l'idèa de conquistar lei regions grègas demoradas sota lo contraròtle de l'Empèri Otoman (la « Granda Idèa »), lo jòc d'influéncia deRussia e dauReiaume Unit per s'assegurar de la preséncia d'ungovèrn favorable e de l'equilibri precari entre l'autoritarisme dau poder e leis aspiracions liberalas d'una partida de la populacion.
Lo rèine d'Oton de Bavièra foguèt ansin relativament trebolat. Gaire popular car donèt mai d'un pòste admnistratiu ò militar important a d'Alemands, deguèt faciar un còp d'estat en1843 e foguèt obligat d'adoptar unaconstitucion en març de1844. Lo tèxte contentèt leiconservadors e creèt un parlament bicamerau format d'una chambra elegida au sufragi censitari e d'un senat designat per lo rèi.Oton capitèt finalament de mantenir un poder autoritari gràcias au sostèn deRussia. Puei, la « Granda Idèa », formulada per lo premier còp en1844, li permetèt de retrobar una certana popularitat.
Pasmens, l'influéncia russa maucontentavaLondres qu'organizèt unblocus dauPirèu en1850. S'acabèt per una revirada que renforcèt la preséncia russa. En revènge, en1856, aprofichant laGuèrra de Crimèa, leiBritanics desbarquèron dirèctament dins lopòrt. Aquò minèt lo prestigi dau rèi que foguèt reversat en1862 per l'insureccion deigarnisons deNàuplia e d'Atenas. Ambé lo sostèn deLondres,Jòrgi de Danemarc foguèt nomat coma rèi.
Una constitucion limitèt lei poders dau rèi en1864 e l'aliança britanica foguèt renfòrçada per la cession deis illas tenguts per loReiaume Unit enMar Ioniana. Fins a1913, lonacionalisme grèc e la « Granda Idèa » venguèron lei motors principaus de la politica grèga amb una multiplicacion dei conflictes còntra lei Turcs.
Aquò comencèt tre1866 quand lo rèi favorizèt una insureccion deCreta. Pasmens, mau capitèt d'obtenir lo sostèn dei grandei poissanças e l'operacion s'acabèt per una revirada. En1877-1878, aprofichant la guèrra entreRussia e l'Empèri Otoman, lei Grècs ocupèron una partida deTessàlia e d'Epir e obtenguèron la reconeissença d'aquelei conquistas en1881. En1896-1897, una insureccion novèla se debanèt enCreta entraïnada per lo refús deis autoritats otomanas de crear un regime d'autonòmia previst per loCongrès de Berlin en1878. Grècia mandèt de tropas enMacedònia e enCreta mai foguèt vencuda. Pasmens, una conferéncia internacionala donèt un estatut autonòm a l'illa en1897 au sen de l'Empèri Otoman. Un an pus tard, de revòutas novèlas i entraïnèron la nominacion dau princeConstantin coma aut comissari. Creta venguèt ansinde facto grèga.
En octòbre de1908,Serbia, Grècia eBulgaria se raprochèron còntra l'Empèri Otoman. Aquò permetèt ainacionalistas grècs deCreta, dirigits perElefthérios Venizelos, de proclamar son restacament a Grècia. Vengut Premier Ministre de Grècia en1910, gràcias au sostèn d'un grop d'oficiersliberaus,Venizelos liberalizèt e reorganizèt lo país. Puei, renforcèt l'aliança ambéBulgaria,Serbia eMontenegro. Lo 18 d'octòbre de1912, aquela liga ataquèt l'Empèri Otoman que foguèt rapidament vencut. L'armada grèga capitèt d'ocuparEpir eMacedònia. Pasmens, de desacòrdis entre lei venceires regardant lo partiment dei conquistas entraïnèt una segonda guèrra opausantBulgaria a una coalicion formada de Grècia, deSerbia, deRomania e de l'Empèri Otoman. En aost de1913, lo Tractat de Bucarèst reglèt la situacion e definiguèt leifrontieras novèlas permetent ai Grècs de gardar sei conquistas, especialament lo pòrt deTessalonica.
Un an pus tard, laPremiera Guèrra Mondiala devesiguèt logovèrn entre germanofils, sostenguts per lo rèiConstantin qu'aviá remplaçatJòrgi assassinat en1913 per unanarquista, e partisans de l'Entenduda, gropats a l'entorn deVenizelos. En1915,Constantin obtenguèt la demission de son Premier Ministre. Pasmens, lo rèi foguèt rapidament obligat de lo nomar tornarmai coma cap daugovèrn eVenizelos se raprochèt secretament deis Aliats. En setembre de1916, après una demission novèla, formèt ungovèrnrepublican aTessalonica que laissèt leiFrancés desbarcar dins lonòrd dau país. En1917, un ultimatum aliat entraïnèt l'abdicacion dau rèi, lo retorn deVenizelos e l'intrada en guèrra de Grècia ambé l'Entenduda. Pasmens, lei revendicacions grègas foguèron pas totalament contentadas a l'eissida dau conflicte ambé l'annexion deTràcia e de la region d'Esmirna.
En novembre de1920,Venizelos perdiguèt leis eleccions e un plebiscit restaurètConstantin sus lo tròne. Lo govèrn novèu, dirigit perDimítrios Gúnaris, deguèt rapidament se preocupar de la situacion enAnatolia onte leiTurcs reconeissián pas leis annexions grègas. En genier de1921, encoratjats per leis Aliats, lei Grècs ataquèron mai foguèron vencuts. En octòbre de1922, foguèron obligats de signar unarmistici. Puei,Gúnaris e seigeneraus foguèron reversats e executats per un còp d'estat militar organizat per de partisans d'Elefthérios Venizelos.Constantin deguèt tanben abdicar per lo segond còp e foguèt remplaçat perJòrgi II. Pasmens, deguèron acceptar la desfacha grèga e renonciar a laTràcia Orientala e aEsmirna en julhet de1923 (Tractat de Laussane).
A l'eissida d'aquelei guèrras, Grècia agantèt quasiment sei limits actuaus. De mai, de transferiments importants de populacion (expulsion dei Grècs d'Anatolia, expulsion dei Bulgars e dei musulmans de Grècia... etc.) aumentèron l'omogeneïtat de la populacion. Dins aquò, lei despensas militaras e l'arribada d'un nombre important de refugiats (1,4 milions) entraïnèron una grèva crisi economica.
Elefthérios Venizelos, figura principala de la vida politica grèga deis annadas 1910 e 1920.
En novembre de1923, una temptativa de còp d'estat realista permetèt aVenizelos de marginalizar lo rèi. Puei, lo 25 de març de1924, larepublica foguèt proclamada. Pasmens, la crisi economica destabilizèt lo país e lo generauTheodoros Pangalos prenguèt lo poder en junh de1925. Establiguèt una dictatura que foguèt reversada per lo generauGeorgios Kondylis en aost de1926. Restaurèt lo regime republican mai leis eleccions de1927 permetèron pas de formar una majoritat.
En julhet de1928, en fàcia de la situacion financiera catastrofica,Venizelos foguèt tornarmai designat per dirigir logovèrn. Lo mes seguent, ganhèt largament leis eleccions e obtenguèt una majoritat absoluda. Se raprochèt diplomaticament d'Itàlia (1928), deIogoslavia (1929) e mai deTurquia (1931). Pasmens, aquò li permetèt de resòuvre lei problemas economics e la crisi de 1929 entraïnèt sa demission. Sei successors mau capitèron a son torn e logenerauKondylis prenguèt lo poder en març de1935. Aboliguèt larepublica lo 10 d'octòbre.
La restauracion de la monarquia e la Segonda Guèrra Mondiala
En novembre de1935,Jòrgi II foguèt tornat cridar per un plebiscit e lamonarquia restaurada. Laissèt lo poder augenerauIoánnis Metaxás qu'instaurèt un regime dictatoriau d'inspiracionfaissista. Pasmens, deguèt s'opausar a l'expansionisme de l'Axe e se raprochèt dauReiaume Unit. Lo 28 d'octòbre de1940,Mussolini exigiguèt la cession de basas e l'ocupacion de ponchs estrategics per son armada. Lo refús deMetaxás (« Non ») entraïnèt l'invasion de Grècia perItàlia.
En despiech de sa superioritat numerica e tecnica, l'armada italiana, mau preparada, mau capitèt de vencre lei soudats grècs e deguèt recular. Finalament, leisAlemands deguèron intervenir dirèctament en abriu de1941. Enceuclada, l'armada grèga foguèt obligada de capitular eAtenas foguèt conquistada lo 27 d'abriu. Logovèrn e lo rèi se retirèron enCreta sota la proteccion deiBritanics. Deguèron l'abandonar lo 1èr de junh après una ataca de parachutistasalemands.
La liberacion dau país se debanèt en1944 ambé l'evacuacion de Grècia per l'armada alemanda dins lo corrent d'octòbre. A la seguida d'un acòrd de partiment deiBalcans conclut ambé leiSovietics, leiBritanics obtenguèron lo contraròtle de Grècia. I desbarquèron lo 14 d'octòbre e i trobèron una situacion de tension extrèma entrecomunistas enacionalistas. Tre lo 3 decembre, de combats opausèron un frònt comun d'organizacions de senèstra e de tropas britanicas entraïnant l'acomençament d'una guèrra civila.
La guèrra civila durèt de1944 a1949. Après una brèva trèva, d'eleccions foguèron organizadas e marcadas per de violéncias de part deipartits de drecha. Aquò entraïnèt l'abstencion dei partits de senèstra, la victòria dei realistas e la rompedura de l'alta-au-fuòc.
Retirats dins lonòrdmontanhós, leicomunistas resistiguèron gràcias a una ajudaiogoslava. Pasmens, deguèron pauc a pauc recular en fàcia de l'armada regulara sostenguda per leisEstatsunidencs. En1948, l'expulsion deTito dau blòtsovietic privèt lei comunistas grècs de son sostèn principau carIogoslavia foguèt d'ara endavant obligada de se concentrar sus lei sieunas preocupacions. En1949, la guerilha grèga conoguèt alora de dificultats d'avitalhament recurrenta e foguèt finalament definitivament vencuda dins lo corrent d'octòbre.
De1950 a1967, Grècia conoguèt un periòdedemocratic marcat per de tensions importantas. Aquò comencèt ambé leis eleccions de març de1950 que veguèron la victòria de la senèstra moderada daugenerauNikólaos Plastíras. Unaconstitucion novèla foguèt adoptada en genier de1952 instaurant unamonarquia parlamentària. Sota sa direccion, Grècia integrèt l'OTAN en febrier de1952. Durant aqueu periòde, lomanescauAléxandhros Papághos reorganizèt la drecha grèga. Aquò li permetèt de conquistar lo poder en novembre de1952.
Deguèron faciar la desgradacion dei relacions entre comunautats grègas e turcas deChipre e foguèron accusats per leinacionalistas d'abandonar lei Grècs de l'illa venguda independenta en1959.Papandréou aguèt tanben de relacions marridas ambé lo rèi e lei militars. En1965, lo rèi refusèt de signar un decret de destitucion dau cap de l'Estat-Major ePapandréou deguèt demissionar lo 15 de julhet. Aquò destabilizèt leis institucions e divèrsei govèrns se succediguèron rapidament sensa trobar de solucion per resòuvre la crisi. Finalament, lo 21 d'abriu de1967, un còp d'estat militar marquèt la fin dau periòde democratic.
Lo regime militar, dich regime dei coronèus, gardèt lo contraròtle dau país de1967 a1974. Anticomunista e fòrça autoritari, adoptèt en setembre de1968 unaconstitucion que donèt la màger part dau poder a l'executiu. Dins aquò, deguèt faciar d'atemptats e de manifestacions organizats per divèrseis organizacions de senèstra que mau capitèron de s'unir entre elei.
A partir de1970, locoronèuGeórgios Papadópoulos venguèt la figura principala dau regime. Refusant d'organizar d'eleccions, creèt un còrs consultatiu que sei membres èran designats per logovèrn. Puei, assaièt de liberalizar un pauc lo regime mai se turtèt rapidament ai revendicacions de la senèstra e de la drecha moderada demandant la restauracion de lademocracia. En març de1972,Papadópoulos concentrèt lei poders entre sei mans. Puei, lo 1èr de junh de1973, proclamèt larepublica e venguèt cap de l'Estat.
Lo 14 de novembre de1973, de manifestacions insurreccionaus acomencèron enAtenas onte d'estudiants, sostenguts per la populacion, bloquèron leisuniversitats. Lo 17, lalèi marciala foguèt instaurada e l'armada reprimiguèt lo movement. Pasmens, lo 25,Papadópoulos foguèt reversat e remplaçat per una junta dirigida per lo generauPhaedon Gizikis. Suspendiguèt laconstitucion e accentuèt la repression. Pasmens, lei manifestacions s'amplifiquèron e la situacion economica se desgradèt.
En julhet de1974, lei militars organizèron un còp d'estat enChipre per ne'n reversar lo president. Aquò entraïnèt una intervencion militara turca e de combats dins l'illa entre lei doas comunautats. Isolats e incapables de reagir en causa dei trèbols intèrnes, lei militars deguèron alora abandonar lo poder e lo restituir ai civius.
Lo restabliment de la democracia e l'integracion europèa
Fins a2008, lo poder alternèt entre laND e loPASOK. Gràcias a l'adesion a l'Union Europèa, lo país conoguèt un desvolopament economic important. En2001, adoptèt l'èuro comamoneda. Lo periòde veguèt tanben la perseguida de la destenduda ambéTurquia e lei país vesins.
Grècia foguèt tocada per lacrisi economica de 2008 a partir de2009. Sa situacion economica e financiera se desgradèt rapidament. Un escandòl regardant lo trucatge dau budget nacionau dempuei d'annadas agravèt lei consequéncias de la crisi e entraïnèt una aumentacion dau taus d'interès deis emprunts estataus grècs. Grècia deguèt alora acceptar una tiera de plans d'austeritat e de privatizacions impausats per l'Union Europèa. Entraïnèron una demenicion fòrça importanta dau nivèu de vida de la populacion, dei programas d'ajudas socialas e una aumentacion dau deute public.
En genier de2015, una coalicion de partits de senèstra, dichaSYRIZA, ganhèt leis eleccions e son cap,Aléxis Tsípras, venguèt Premier Ministre. Assaièt de tornar negociar lei condicions dei plans d'austeritat impausats en cambi d'un sostèn financier. Pasmens, aquò mau capitèt e dins lo corrent de julhet, lo país deguèt acceptar una mena de tutèla europèa sus la gestion de sa politica.
↑Lo gentilici esgrèc ~ grèga (pus raramentgrègo ~ grèga ogregal ~ gregala, gregau ~ gregala; tanben se pòt dire rarament:ellèn ~ ellèna coma nom que designa las personas,ellenic per designar la lenga, eellenic ~ ellenica coma adjectiu).
↑Leis illas Ionianas demorèron pasmens sota lo contraròtle deVenècia.
_e_Khanat_Bulgar_(996).png)
