Garona oGaròna (prononciacion dels ribeirencs levat enAran) es un grand flumeoccitan (oficialament francés e espanhòl) que raja sus 647 km. Garona nais dins los Pirenèus espanhòls de laVal d'Aran.
Sa font es situada enVal d'Aran, al luòc dichl'Uelh deth Garona, alPlan de Beret. Lo flume se dirigís d'en primièr cap al nòrd, dintra dins l'estat francés al Pont del Rei, aHòs, recep la Pica davalada dels massís deLuishon. Daissa losPirenèus après aver asagat lo site antic deSent Bertran de Comenge, puèi recep Nesta, càmbia de direccion cap al nòrd èst dins una val larga, asagaSent Gaudenç, passa los pichons Pirenèus entreSent Martòri eMartras Tolosana, recep Salat davalat deSent Guironç. Lo flume travèrsa Murèth, recepArièja aPortèth per aténherTolosa ont càmbia de direccion cap al nòrd-oèst per se getar dins l'Ocean Atlantic a sa boca comuna ambDordonha ont forman l'estuari de Gironda.
EntreTolosa eBordèu lo flume travèrsaAgen e recep sos principalsafluents en riba drecha,Tarn eÒlt eissits del sistèma idrologic delMassís Central.
Lo flume es navegable de l'ocean fins a Lengon. Un canal lateral foguèt bastit alsègle XIX per jónher Lengon e Tolosa (ligason amb loCanal de las Doas Mars de Tolosa aSeta).
Entre los Pirenèus e Tolosa lo flume es adobat per l'industria idroelectrica. Mai recentament doascentralas nuclearas foguèron bastidas sus las ribas, a Brau e Sent Loís enBlaiés e aGolfuèg.
ABordèu lo flume es fòrça larg e jos l'influéncia de lasmarèas. A marèa nauta se forma unmascaret que puja lo flume.
[toponims de tornar veire]
En seguir lo cors del flume, s'encontran losafluents seguents :
Las fòrmas ancianas son : - en grèc,Garounas (Estrabon, cap a 10 ap. J.-C.),Garouna,Garuna,Garunas,Garina (Ptolemèu, cap a 150 ap. J.-C.),Garunna,Garounna (Marcian d'Heraclea cap a 470); - en latin,Garumna (Juli Cesar[2]. - 52 ab. J.-C.),Garunna (Plini lo Vièlh cap a 100 ap. J.-C.),Garumna, Garunna, Garonna, Garona (Pomponi Mela cap a 43 ap. J.-C.),Garunda (Sidòni Apollinari cap a 460),Garumna en 1003, 1015,Garona en 980, 1081, 1105,Garonna en 1067, 1090, 1098, 1164,Garonne en 1105[3],Gyrunda, Gyriunda en 1242,Garunna en 1480,Gironda en 1557.
- ↑Ne diu pas s'escriure *Gat Mòrt, l'origina estentga, sinonim bordalés degua.
- ↑ Cesar,Bellum Gallicum, libre I, 1
- ↑Émile Connac,Dictionnaire topographique du département de la Haute-Garonne, manuscrit, 1882, Vol. 2, p. 1250, cercar sus Gallica
.svg)
