Uei, lo cristianisme es la premierareligion mondiala amb aperaquí 2,4 miliards de fidèus. Locatolicisme (1,3 miliards de fidèus) n'es lo corrent principau davant loprotestantisme (800 milions) e l'ortodoxia (280 milions). Leis autrei corrents son fòrça minoritaris ò dispareguts.
L'aparicion dau cristianisme s'inscriu dins la pensada dau movement messianic e apocalipticjudieu aparegut vèrs la fin dausègle III avC. D'efiech, après la pèrda de sonindependéncia, leis Ebrieus conoguèron una crisi marcada per l'emergéncia de corrents religiós novèus. Una partida s'organizèt per aprofichar lo declin deiSeleucidas e formar loReiaume Asmonèu dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle II avC. D'inspiracion ellenic, aquelestat restaurèt l'independéncia dau pòble ebrieu mai mau contentèt lei conservators religiós. De mai, intrèt rapidament dins l'esfèra d'influéncia deRoma que l'annexèt en37 avC. Maugrat de concessions importantas, coma l'exempcion deservici militar ò lo mantenement deis elèits locaus[2], la presénciaromana foguèt pas acceptada entraïnant de violéncias recurrentas e quauquei revòutas generalas durament reprimidas (destruccion dauTemple en70 apC).
Aqueu contèxte favorizèt l'emergéncia de corrents religiós portaire d'una vision critica deis elèits judieus dau periòde. Interpretant lo declin e lei desfachas deis Ebrieus coma de signes divins, desvolopèron de teologias anonciant la venguda daumessia, lo darrierprofèta cargat de revelar la version definitiva de la lèi deDieu. Ansin, plusors caps religiós ò militars foguèron considerats coma aqueu messia. Aqueu fenomèn durèt au mens fins ausègle II apC e foguèt la basa de divèrsei sèctas ò insureccions. Per exemple, foguèt lo cas deJoan lo Baptista que fondèt una pichona comunautat basada sus lobatejament, un rituau permetent de sauvar l'arma dau fidèu. Remplaçant lei sacrificis au Temple, aquela practica foguèt condamnada eJoan lo Baptista executat en28 ò en29 apC. Lo fondator dau cristianisme,Jèsus de Nazaret, fasiá donc partida d'un ensemble intellectuau e teologic ben establit. Pasmens, a la diferéncia deis autrei messias, capitèt de bastir un movement solid susceptible de se difusar.
Jèsus de Nazaret (7/5 avC -30/33 apC) foguèt un reformator religiós que sembla de predicar a partir de27 apC. Se sa vida e seis accions son ben descrichas dins leisEvangèlis, aqueleis obratges son pas debiografias mai de racòntes fondators dau cristianisme. La vida vertadiera de Jèsus es en realitat mau coneguda. Pasmens, es possible de reconstituïr una partida de son existéncia e de sa pensada. Foguèt ansin un predicator itinerant portaire d'una reforma destinada a raprochar lo fidèu deDieu amb una vision novèla de la Lèi onte lo ròtle centrau dauTemple èra contestat. Aqueu darrier ponch foguèt a l'origina de son execucion per leiRomans que volián gardar lo sostèn dauclergat superior de la region. Dins aquò, la comunautat de sei discípols capitèt de subreviure a sa mòrt, çò que li permetèt de perseguir la definicion e la difusion de lareligion novèla.
D'efiech, la pensada religiosa deJèsus introduguèt d'idèas novèlas que venguèron rapidament fòrça popularas au sen dau pòble. Son fondament principau èra de prepausar lo sauvament etèrne de l'arma dau fidèu. Per aquò, èra necessari de viure segon lei precèptes edictats perDieu. Pasmens,Jèsus insistiguèt sus l'amor deDieu per sei creaturas. Segon eu, aqueu darrier permet au fidèu d'obtenir son sauvament gràcias au perdon acordat perDieu a cada individú capable de se pentir de sei fautas. Aquela inovacion li permetèt de sedurre de populacions variadas (judieus ellenizats, paures, non judieus...) que foguèron atrachas per l'accessibilitat d'un sauvament independent de l'origina sociala ò etnica. En particular,Jèsus capitèt de raliar una partida de la comunautat deJoan lo Baptista[3] e capitèt d'estructurar un grop que lo considerèt rapidament coma lomessia segon una mencion primitiva datant deisans 40[4].
L'execucion deJèsus de Nazaret transformèt son movement e favorizèt sa difusion. D'efiech, après samòrt, sei discípols se reüniguèron aJerusalèm ont anoncièron sa resureccion après la descubèrta de la dubertura de son tombèu. Aquò aumentèt l'aura dau personatge e l'ostilitat dau clergat judieu. Rapidament menaçats, lei discípols deguèron quitarPalestina. Se retirèron dins de regions perifericas e dins lavila d'Antioquia. Son messatge i atraiguèt de judieus e de non judieus.
Aqueu periòde es una etapa importanta dau cristianisme. Premier, sei discípols i recebèron lo nom de « crestians » a partir daumotgrècChristos que designava lo concèpte demessia[5]. Puei, foguèt reglada la question de l'acceptacion de personas non judievas au sen de la comunautat. Aquò entraïnèt l'abandon de la màger part de la Lèi e confiermèt lo caractèr universau e non judieu de lareligion novèla.
Lei premierei comunautats crestianas foguèron unidas per una fe comuna dins lo messatge e la resureccion de Jèsus. Pasmens, rapidament, aqueu crèire foguèt l'objècte d'interpretacions diferentas amb l'aparicion d'au mens cinc corrents distints :
un movement que donèt una importància particulara a la preguiera, aubatejament e ai repàs comun en esperant un retorn deJèsus.
una tendància que considerèt la vida e leis ensenhaments deJèsus coma la basa d'una Lèi novèla. Dins la vida vidanta, sei partisans adoptèron de practicas similaras au premier movement.
un grop centrat susJerusalèm considerètJèsus coma lo Jutge de la Fin dei Temps. Abandonèron donc sei bens per venir de predicators itinerents e assaiar de convertir un maximom de fidèus per sauvar sonarma. Aguèron un ròtle important dins l'evangelizacion deSiria e dePalestina.
lei crestians originaris daujudaïsme ellenizat donèron una gròssa importància ai simbòls de la crotz e de la resureccion. A partir d'Antioquia, mandèron de predicators enMediterranèa Orientala.
lo darrier corrent major es mau conegut. Foguèt probablament influenciat per l'òbra deJoan l'Evangelista e se difusèt enAsia Menora. Es benlèu a l'origina de l'introduccion de lagnòsi dins lo cristianisme.
Durant aqueu procès, divèrsei caps crestians aquistèron una influéncia importanta au sen de l'ensemble dau cristianisme. Lei pus famós son probablamentPèire, qu'aguèt un ròtle major dins la fondacion de la comunautat crestiana deRoma, ePau de Tars que capitèt d'implantar la religion novèla dins mai d'una comunautat ellenizada.
Durant losègle I avC, la propagacion dau cristianisme foguèt principalament l'òbra de predicaires itinerents e de simpatizants sedentaris e urbanizats qu'aprofichèron laPax romana (ret de transpòrt, seguretat...) per difusar son messatge. Deguèron faciar una concurréncia intensa car d'autrei religions originàrias d'Orient prometián un sauvament etèrne a sei fidèus. Pasmens, lo cristianisme teniá d'atots per s'impausar :
la natura publica de son anóncia que permèton a cada individú de se convertir. Aquò li permetèt de redurre pauc a pauc lei cultes reservats a un grop d'iniciats.
lo caractèr non nacionau dau cristianisme qu'èra una inovacion importanta a una epòca onte cada pòble aviá encara un panteon pròpri cargat de lo protegir.
la simpatia de certaneis abitants de l'Empèri per lomonoteïsme judieu.
la qualitat morala de sei predicaires.
De mai, lo cristianisme poguèt inicialament se fisar de la proteccion daujudaïsme per leis autoritats romanas. D'efiech, per mantenir l'unitat de l'Empèri, lo poder aviá impausat lo culte de l'emperaire coma practica comuna per cada pòble. L'exception unica foguèt acordada ai judieus car èran estats, avans son annexion, un aliat deRoma. Òr, aquela lèi permetèt durant una partida importanta dau sègle I avC d'entendre son influéncia sensa se preocupar deis autoritats e sensa transformar sei crèires per i integrar l'emperaire.
Aqueu contèxte favorable evolucionèt pauc a pauc vèrs la fin dau sègle I avC quand lei diferéncias entre crestians e judieus venguèron tròp visiblas. En particular, l'exempcion dau culte imperiau li foguèt pas reconeguda. Ansin, de persecucions comencèron e prenguèron un caractèr sistematic durant losègle III avC. Pasmens, empediguèron pas lo desvolopament dau cristianisme[6] que se difusèt dins de classes socialas novèlas fins a agantar l'elèit de la societat. En313, l'emperaireConstantin ordonèt la fin dei persecucions e, a la fin dausègle IV avC, lo cristianisme venguèt lareligion oficiala de l'Empèri.
Tre losègle II avC, lo cristianisme mostrèt de signes de division intèrna en causa de sa manca d'unitat iniciala. La consequéncia principala foguèt una multiplicacion dei corrents e deis interpretacionsteologicas e, se la pression dei persecucions permetèt de mantenir units aquelei movements, la situacion cambièt après la reconneissença dau cristianisme.
D'efiech, lo poder aguèt rapidament la volontat d'unificar lei crèires e lei rites afin d'utilizar la religion novèla per renfòrçar l'Empèri. En325,Constantin reüniguèt donc un importantconcili dins la vila deNicèa. Aquò li permetèt d'afiermar son autoritat sus leisevesques, de favorizar l'adopcion dau dògma de la Trinitat per la màger part dei crestians e de condamnar lei partisans de l'arianisme. Desenant considerat coma unaeresia, aqueu corrent considerava queDieu aviá engendratJèsus a un instant donat, çò qu'èra pas compatible amb l'idèa d'una Trinitat etèrna. Pasmens, aquela condamnacion empachèt pas l'arianisme de demorar influent fins ausègle VIII.
Loconcili d'Efèsa se debanèt en431. S'acabèt per la condamnacion daunectorianisme, una doctrina que considerava la coexisténcia d'una natura umana e d'una natura divina enJèsus. Dins aquò, la màger part deis evesques se prononcièron en favor de l'union d'aquelei naturas dins un meteis ensemble. Lei partisans deNestorius demorèron ben implantats dins certanei regions fins a la fin l'Edat Mejana e, per lo premier còp, una Glèisa (aquela dePèrsia) chausiguèt de rompre amb la crestiantat[7].
Loconcili de Calcedònia foguèt convocat en451 per condamnar lomonofisisme e reglar de questions de juridiccions entre lei diferents patriarcas. Lomonofisisme èra una doctrina ben implantada enEgipte e enSiria. Considerava que lei doas naturas dauCrist, divina e umana, èran mescladas per formar un ensemble unic e perfèct. Pasmens, la màger part deis evesques demorèron en acòrdi amb lodiafisisme que vetz una separacion entre lei doas naturas dau Crist. L'anatèma portat còntra lomonofisisme entraïnèt una crisi grèva car lei clergats egipcians e sirians refusèron lei conclusions dau concili. De mai, laGlèisa d'Armenia decidèt de venir independenta. Acceptèt la doctrina eissida dau concili avans d'adoptar una autra version daumonofisisme au sègle VI.
Loconcili de Calcedònia foguèt a l'origina d'un autre problema quand lopapa refusèt de reconóisser lo títol de « Roma Novèla » acordat aConstantinòble. D'efiech, aquò menaçava la primautat de l'evesque deRoma. La papautat intrèt ansin regularament en conflicte amb lei decisions dau patriarca de la capitala imperiala ò de l'emperaire eu meteis. Pauc a pauc, venguèt teologicament independenta.
Durant la premiera mitat de l'Edat Mejana, lei Glèisas d'Orient contunièron de se devesir lentament maugrat lo mantenement d'una certana unitatculturala. Lo factor premier d'aqueu procès foguèt d'ordreteologic amb la perseguida dei tensions liadas a la question daumonofisisme. Mai d'un emperaire assaièt de trobar un compromés mai lei dos camps refusèron. Pauc a pauc, s'impausèt donc unapolitica pus repressiva que suscitèt l'ostilitat populara. Aquò afebliguèt l'unitat de l'Empèri e favorizèt la conquista araba d'Egipte e deSiria.
Una segonda crisi religiosa aguèt luòc au sen de la Glèisa deConstantinòble amb lareforma iconoclasta a partir deisans 730. Aviá per projècte de suprimir l'usatge d'icònas dins la liturgia per tornar afiermar lo poder de l'emperaire. Pasmens, se turtèt dau clergat e dei fidèus. Lo conflicte minèt l'Empèri Bizantin durant mai d'un sègle avans l'abandon definitiu de l'iconoclasme.
Enfin, l'organizacion politica dei Glèisas Orientalas favorizèt lei divisions. D'efiech, maugrat la primautat onorific dau patriarca deConstantinòble e lo poder de l'emperaire, cada Glèisa èra autonòma. Ansin, après lei conquistas arabas dau sègle VII e la fondacion de Glèisas entre lei pòbles barbars, venguèt fòrça malaisat d'empedir l'adopcion d'inovacions liturgicas mai ò mens importantas.
Au contrari dei Glèisas d'Orient, la Glèisa d'Occident evolucionèt per formar una organizacion centralizada e ierarquizada. Lei causas d'aqueu fenomèn son liadas au prestigi de l'evescat deRoma, fondat perSant Pèire, a la dominacion politica e culturala deRoma dins la region e ais invasions barbaras que renforcèron la papautat a respècte deis evesques locaus. En particular, lei papas s'alièron amb leiCarolingians. En cambi d'un important sostèn religiós e politic (sacre deCarlesmanhe...),Pepin lo Brèu e sei successors reconoguèron l'autoritat espirituala dau papa sus la Glèisa e la protegiguèron. Ansin, e mai se plusors senhors assaièron de contrarotlar lei papas, la posicion de la papautat ela meteissa foguèt gaire contestada en Occident a partir dau sègle IX.
Lo renfòrçament de la papautat aguèt de consequéncias importantas. Premier, permetèt d'accelerar l'evangelizacion d'Euròpa e d'implantar lo rite roman dins lo nòrd e lo centre daucontinent. En parallèl, favorizèt l'uniformizacion de laliturgia e daudògma. Dins aquò, maugrat divèrsei temptativas e quauquei succès, lei papas arribèron pas de limitar lei poders temporaus dei senhors.
A partir dausègle VI, la definicion de la Trinitat suscitèt de debats entre l'Occident e l'Orient. Foguèron centrats a l'entorn de questions regardant lo ròtle dei tres elements que la fondan. Se compliquèron amb la multiplicacion dei conflictes d'autoritat entre lo papa, lo patriarca deConstantinòble e l'emperaire, especialament a partir dau sègle IX. Après de crisis recurrentas, la rompedura definitiva se debanèt en1054 amb l'excomunicacion recipròca daupapa e dau patriarca deConstantinòble.
Dins lei fachs, l'esquisme de 1054 aguèt ges d'efiech sus la vida dei fidèus. D'eveniments similars èran ja arribats e lo dialòg foguèt mantengut entre lei doas Glèisas. Per exemple, en1095, foguèt a l'origina de l'organizacion de laPremiera Crosada per laGlèisa Catolica. Destinada a ajudar leiBizantins contre les Turcs, permetèt aConstantinòble de reconquistar una partida d'Anatolia. Pasmens, leiCrosadas entraïnèron l'aparicion de tensions entrecatolics eortodòxs. En1204, aquò menèt a la presa e au pilhatge de lacapitala imperiala per lei Crosats e a la rompedura vertadiera entre lei doas Glèisas.
Inicialament, leis autoritatsmusulmanas demandèron pas ai populacions crestianas dei regions conquistas de se convertir[8]. De mai, la conquistamusulmana permetèt d'amaisar lei relacions entre lei Glèisas d'Orient car intervenguèron pas dins lei questions religiosas entreortodòxs emonofisitas[9].Egipte eSiria demorèron donc de regions crestianas durant plusors sègles avans l'adopcion de politicas de conversions sistematicas ausègle XIII, principalament per leiMamelocs. Lo succès d'aquelei conversions fòrçadas foguèt pasmens pas complèt car demòra totjorn una importanta minoritat crestiana enEgipte. En revènge, leis autrei regions d'Africa adoptèron aisament l'islam car l'evangelizacion i èra estada tardiva e parciala.
Una consequéncia indirècta deis invasions arabomusulmanas foguèt l'isolament de laGlèisa d'Etiopia. Dependenta dauPatriarcat d'Alexàndria, aguèt de dificultats per mantenir de liames amb lo rèsta de la crestiantat (maugrat l'organizacion de quauqueis ambaissadas vèrsEuròpa durant l'Edat Mejana).Monofisica, lo cristianisme etiopian desvolopèt ansin de trachs particulars coma lo respècte dausabat.
Lei guèrras dei sèglesXIV eXV (Guèrra de Cent Ans...), lacorrupcion dauclergat occidentau e lei consequéncias de laPèsta Negra (dificultats per remplaçar lo bas clergat decimat per lamalautiá) foguèron a l'origina de la crisi seguenta dau cristianisme. D'efiech, au començament dau sègle XVI, lo desvolopament intellectuau liat a l'umanisme e lei progrès en matèria d'estampariá e detraduccion facilitèron la difusion dau tèxte de laBíblia. Aquò favorizèt l'emergéncia de corrents teologicas demandant de reformas dins leis institucions e lo dògma de laGlèisa Catolica. Se la comprenença dau besonh de cambiaments èra largement partejada, lei diferentei temptativas se turtèron a de blocages estructuraus e a l'afebliment de la papautat, descreditada per son implicacion dins leiguèrras italianas. Ansin, lei reformators pus radicaus (Luther,Zwingli,Calvin...) precipitèron la rompedura a partir deisans 1520.
Prepausèron divèrsei reformas centradas sus la reconoissença de laBíblia coma fònt unica de la teologia crestiana, dau ròtle deJèsus coma intercessor unic entreDieu e l'umanitat e de la nocion depredestinacion. Novèla, aquela nocion èra una rompedura amb l'universalisme roman e ortodòxs car limitèt lo sauvament etèrne de l'arma a un ensemble reduch d'individús chausits per la volontat deDieu. Refusant generalament l'establiment de clergats ierarquizats, lei Glèisas Reformats (ò Protestantas) se devesiguèron rapidement per formar de movements mai ò mens separats. Aqueu fenomèn es totjorn en cors a l'ora d'ara amb la creacion de Glèisas novèlas que pòdon desenant presentar de diferéncias importantas amb lei premiers corrents reformats (apondon de libres sacrats, organizacion centralizada...).
Iniciada a la fin dau sègle XV, lacolonizacioneuropèa foguèt un motor major per l'expansion daucatolicisme e dauprotestantisme. D'efiech, l'evangelizacion dei pagans foguèt una causa frequentament avançada per la justificar, per obtenir de fons ò, pus simplament, un sostèn oficiau. Lei colonisators assaièron donc d'impausar sareligion ai pòbles somés. Lo succès foguèt variable car lei religions ben organizadas (islam,indoïsme,bodisme...) ò leis estats aguent unacultura prestigiosa e solida (China...) capitèron de resistir. En revènge, leis estats mens estructurats ò totalament anientats per la conquista (Mesoamerica...) foguèron pus permeables.
Ansin, l'America Latina e una partida d'Africa venguèron catolics. De son caire, loprotestantisme se difusèt enAmerica dau Nòrd, enOceania e dins una partida d'Africa. Pasmens, aquela evangelizacion deguèt sovent s'adaptar ai crèires precedents, çó que menèt a la mesa en plaça de rites novèus inspirats per lei religions precedentas. Un exemple caracteristic es l'importància donada au culte de la Vèrge enAmerica.
Dempuei la fin dau sègle XVIII, lo cristianisme conoís una crisi particulara enEuròpa marcat per lo desvolopament de l'agnosticisme e de l'ateïsme au sen de la populacion. Lei causas d'aquela transformacion son variadas (oposicion politica còntra leiGlèisas, aparicion d'ideologias atèas, progrès scientifics, generalizacion de l'instruccion...) e d'intensitat variabla segon l'istòria dau país. Ansin, dins la vida vidanta, se l'influéncia dau cristianisme demòra non negligibla, aquò mena a un abandon dei practicas religiosas per la màger part deis abitants. Au nivèu deidògmas, aqueu declin favoriza, dempuei la fin dau sègle XX, l'introduccion de tematicas eissidas dei país dau Sud onte lo cristianisme es encara dinamic.
Una autra tendància dau cristianisme modèrne es lo dinamisme dauprotestantisme. D'efiech, durant lei sègles XIX e XX, veguèt l'aparicion de Glèisas fòrça proselitas qu'assaian de difusar sei practicas gràcias a unaliturgia joiosa, de crèires simples, una organizacion pauc centralizada e un esperit missionari. Lo movement pus actiu es probablament l'evangelisme que mena de campanhas de conversions dins lei regions catolicas, especialament enAmerica Latina, enAfrica e enAsia.
Lei brancas principalas dau cristianisme presentan de divergéncias entre elei. Pasmens, una basa comuna existís. Segon ela, l'èsser uman dèu s'engatjar per lo Ben e se fisar deDieu. Lavida, leis ensenhaments, lamòrt e la resureccion deJèsus serián lo simbòl de l'engatjament divin en favor dauBen que se manifesta per lo sauvament de l'arma etèrna dei fidèus aguent demandat perdon sei pecats. Aquelei darriers son un ensemble d'acccions jutjadas immoralas.
LaBíblia es lo tèxtereligiós de referéncia per totei lei corrents dau cristianisme. Es un ensemble de tèxtes sacrats eissits de laBíblia Ebraïca e d'apondons ulteriors escrichs per lei premiers crestians de la fin de la premiera mitat dausègle I au començament dausègle II apC. Lei tèxtes d'origina ebrieva fòrman l'Ancian Testament e foguèron principalament escrichs entre lei sèglesIX eIII avC. Lo rèsta constituís loNòu Testament. Pasmens, leis escrichs integrats dins laBíblia, maugrat de similituds fòrça importantas, varian segon lei brancas dau cristianisme. Leis escrichs refusats son dichs apocrifs.
Au sen dauNòu Testament, certanei partidas an una gròssa importànciateologicas. LeisEvangèlis depintan l'ensenhament e la vida deJèsus. LeisActes deis Apostòls presentan la vida dei premierei comunautats crestianas après lamòrt deJèsus. Enfin, leisEpistòlas tractan de questions moralas e filosoficas.
En causa de seis originas divèrsas, lo tèxte originau de laBíblia es escrich dins mai d'unalenga. De centenaus de traduccions existisson. Entre lei versions pus importantas, se pòdon citar laSeptanta, traduccion en grèc començada ausègle III apC, laVulgata, traduccion enlatin datant dei sègles IV a V apC, e la Bíblia de Luther que foguèt redigida au començament dau sègle XVI.
LaBíblia es generalament l'unic tèxte sacrat utilizat per lei crestians. Pasmens, i a d'excepcions coma leimormons que tènon de tèxtes complementaris. De mai, certaneis escrichs apocrifs an una influéncia importanta. Per exemple, es lo cas dauProtevangèli de Jaume que descritz la naissença deJèsus.
Un autre aspècte important dau cristianisme es la nocion dedògma e sa capacitat de crear d'institucions capablas de lo definir e de lo modificar. Lei pus importantas son leiconcilis ò leisinòdes que recampan de personalitats de remarca, generalament d'evesques, per examinar una question teologica. Sei conclusions son consideradas coma l'interpretacion justa, dictadògma, d'adoptar per totei lei fidèus.
Aqueu sistèma es mai ò mens sople segon lei Glèisas. Dins certanei brancas, es concentrat a la cima de la ierarquia mentre que dins d'autrei, es partejat entre cada comunautat locala. Explica l'omogeneïtat dei crèires au sen d'una meteissa Glèisa. Pasmens, es tanben la causa deis esquismes que ritman l'istòria dau cristianisme, especialament au sen dauprotestantisme qu'a ges d'autoritat centrala.
Lacrotz es lo simbòl principau dau cristianisme e de sei fidèus. Aparegut durant lo rèine deConstantin, representa lacrucifixion de Jèsus. Un autre simbòl crestian important es l'ichtus qu'es una mena de peis adoptat per lei comunautats crestianas primitivas. Es de còps utilizat per de Glèisas pus recentas, generalamentestatsunidencas.
Lo luòc de culte daucatolicisme, de l'ortodoxia e de certanei movements protestants es dichglèisa ò, per lei pus importants,catedrala. Es dichtemple dins la màger dei corrents protestants. Aqueleis edificis permèton lo recampament dei fidèus e dispausan d'un espaci permetent au prèire de celebrar lo culte. Segon lei corrents, lo bastiment tèn d'annèxs permetent de realizar certanei ceremònias ò d'assegurar lo foncionament de la comunautat (lotjament dei prèires, administracion...).
Dins certanei brancas, principalament locatolicisme e l'ortodoxia, existís egalament demonastèris que son d'estructuras destinadas a de comunautats demonges. L'objectiu de la comunautat es generalament de pregar per lo sauvament collectiu de l'umanitat. Per aquò, son foncionament es regit per de règlas estrictas que dèvon assegurar seivertuts moralas e religiosas.
Lo cristianisme tèn un nombre important de foncions ò de posicions religiosas, especialament au sen dei Glèisas ierarquizadas. La foncion de basa es aquela de prèire qu'es generalament dichcurat per leicatolics,pòpe per leisortodòxs epastor per leiprotestants. Un prèire es encargat d'unaparròquia, un territòri que correspond a la zòna d'influéncia d'una glèisa ò d'un temple. Dèu i assegurar lo foncionament dau culte.
Dins la màger part dei Glèisas, un ensemble deparròquia fòrman unadiocèsi qu'es una entitat territòriala dirigida per unevesque. En teoria, leis evesques son egaus entre elei e son lei caps de la Glèisa. En particular, pòdon se recampar enconcili ò ensinòdi per prendre de decisions regardant lo foncionament de la Glèisa (definicion daudògma, disciplina intèrna...). Pasmens, dins lei corrents pus centralizats (catolicisme,ortodoxia,anglicanisme...), existís un clergat superior qu'assegura lo foncionament de la Glèisa ela meteissa. Lo cas pus conegut es aqueu de laGlèisa Catolica qu'es dirigida per lopapa.
Lavida dei fidèus es marcada per un ensemble d'eveniments individuaus. Lei principaus, dichssacraments ò ordenanças, son liats a d'instants importants coma la naissença, lamòrt ò l'intrada dins loclergat. Locatolicisme e l'ortodoxia ne'n reconoisson sèt e lei movementsprotestants un nombre sovent pus feble.
Lo pus consensuau es lobatejament d'aiga qu'es realizat per la màger part dei Glèisas. Inspirat per lei rites de purificacionjudieus, representa l'intrada dau fidèu dins la comunautat crestiana. Pasmens, existís de debats sus sa mesa en òbra e lei batejaments realizats per una Glèisa son pas sistematicament reconeguts per leis autrei[11]. De mai, lo debanament dau rite presenta de diferéncias (aspersion, immersion...).
Un autre aspècte important dei rites individuaus liats au cristianisme regarda es liat a la nocion de pentiment. D'efiech, per obtenir lo sauvament etèrne, lo fidèu dèu reconoisser seis errors, dichas pecats, e demandar perdon aDieu. Dins mai d'un cas, aquò necessita de faciar una espròva mai ò mens importanta segon la natura de la fauta, generalament un ensemble de preguieras ò una participacion a la vida de laGlèisa.
Leis eveniments collectius dau cristianisme celebran generalament d'actes de la vida deJèsus. Lo pus important es organizat a l'entorn de l'Eucaristia qu'es son darrier repàs. D'efiech, maugrat de divergéncias importantas, sa celebracion ocupa una plaça centrala dins laliturgia de totei lei Glèisas, generalament sota la forma d'una reünion setmaniera de la comunautat locala dins un luòc de culte. Leis autrei fèstas majoras dau cristianisme sonNadal (naissença deJèsus), leiPascas (resureccion deJèsus) e l'Ascension (ascension deJèsus vèrs lo reiaume etèrne). De mai, cada Glèisa tèn de fèstas collectivas pròprias coma laPandecosta (celebracion dau Sant Esperit) per leicatolics.
Lo cristianisme es una religion de pretencion universala que prepausa un sauvament etèrna a cada èsser uman. Per aquela rason, es donc fòrçaproselita e la conversion au cristianisme es relativament aisada. Dins la màger part dei brancas, es realizada gràcias aubatejament. Pasmens, lei condicions necessàrias per batejar un fidèu varian segon lei Glèisas. Son fòrça limitadas dins lei movements onte lobatejament deis enfants es considerat coma valid (catolicisme,ortodoxia...). En revènge, son pus restrictivas per lobatejament deis adults que necessita sovent una afiermacion clara d'integrar la comunautat de part dau futur fidèu.
Lo cristianisme es la premierareligion mondiala amb un nombre estimat de 2,4 miliards de fidèus. Sei zònas d'implantacion pus importantas sonAmerica,Euròpa,Oceania e lei regionsafricanas situadas au sud deSahara. Existís tanben de minoritats importantas enOrient Mejan (Egipte) e enAsia (Corèa). De mai, la creissença dau nombre de cresents es leugierament superiora a aquela de la populacion mondiala.
Locatolicisme es la branca pus importanta dau cristianisme amb aperaquí 1,3 miliards de fidèus, principalament installats enEuròpa Occidentala, enAmerica Latina e enAfrica. Dirigit per laGlèisa Catolica, es un corrent fòrça ierarquizat e centralizat plaçat sota l'autoritat daupapa. Sa vida religiosa es organizada a l'entorn dei tèxtes sacrats, de la tradicion, dau dògma definit per lo poder pontificau (generalament amb l'ajuda deis evesques) e de sèt sacraments.
L'ortodoxia es un corrent ancian qu'es eissit dei Glèisas Crestianas d'Orient. Recampa plusors Glèisas independentas qu'an adoptat un foncionament collegiau. Son centre iniciau èra l'Empèri Bizantin e es totjorn presenta enGrècia e, d'un biais minoritari, enEgipte (10-15% de la populacion) e dins divèrsei regions d'Orient Mejan. Pasmens, après1453, se desvolopèt subretot dins lei regionseslavas (Euròpa Orientala,Balcans eRussia) e enRomania. Uei, tèn aperaquí 283 milions de fidèus. Au nivèu teologic, gropa de Glèisas aguent de practicas relativament diferentas, compres de Glèisasmonofisitas, que s'identifican dins certanei decisions dei premiers concilis.
Loprotestantisme es un ensemble de movements apareguts a partir dau sègle XVI en oposicion aucatolicisme. Recampan aperaquí 800 milions de fidèus mai presentan de diferéncias fòrça importantas entre elei. D'efiech, a respècte daucatolicisme e de l'ortodoxia, la màger part dei Glèisas Protestantas son pauc centralizadas e ierarquizadas, çò que favoriza la creacion regulara de corrents novèus. Dins aquò, se fau mencionar certanei brancas dau protestantisme :
l'anglicanisme qu'es una Glèisa protestanta dirigida per la corona d'Anglatèrra. Centralizada, foguèt fondada per lo rèiEnric VIII (1509-1547) que voliá se liberar de la tutèla pontificala.
loluterianisme qu'es un movement fondat sus leis ensenhaments deMartin Luther. Es principalament present dins lei regions tradicionalament protestantas d'Euròpa.
l'evangelisme que gropa plusors movements caracterizats per una liturgia centrada sus la conversion individuala e l'establiment d'una relacion dirècta entreDieu e lo fidèu. Fòrça dinamicas, lei Glèisas evangelicas totalizan aperaquí 660 milions de fidèus.
En fòra dei tres brancas principalas, existís de corrents fòrça minoritaris au sen dau cristianisme. Son origina es fòrça variada. Dins certanei cas, son de Glèisas, generalament situadas dins de regions pauc cristianizadas, que foguèron precòçament separadas de la Glèisa Romana. Per aquò, an donc una teologia particulara eissida de dògmas anteriors ai concilis dei sègles III e IV apC. Dins d'autrei cas, son de movements fondats après unesquisme. Sovent considerats coma d'eresias, dèvon faciar l'ostilitat dei Glèisas majoras. Aquò entraïna sovent sa disparicion coma foguèt lo cas per de corrents coma l'arianisme, lonestorianisme ò locatarisme.
↑Aquelei concessions foguèron mesas en plaça car leisAsmonèus èran d'aliats deRoma. Ansin, l'annexion de37 avC foguèt la consequéncia de tres ans de combats per expulsar leiParts qu'avián envaït lo reiaume dins lo quadre d'un conflicte pus generau còntra leiRomans. Après aqueu conflicte, leis Asmonèus foguèron restaurats mai se devesiguèron pauc a pauc entre elei.
↑Aqueu raliment foguèt facilitat per una teologia relativament pròcha a prepaus dau sauvament etèrne. Pasmens, semblèt pas aver desvolopat l'idèa de l'amor deDieu per sei creaturas. En plaça, aviá gardat aquela de la colèra deDieu, pus caracteristica daujudaïsme.
↑Aquela reconeissença demorèt pasmens parciala fins ausègle I apC car una partida dei crestians primitius li preferiguètJoan lo Baptista.
↑Lo grèc èra la lenga veïculara dei províncias orientalas de l'Empèri Roman, çò qu'explica son utilizacion.
↑Au contrari, lei persecucions foguèron exaltadas per lei crestians amb la mesa en plaça d'un martirològ.
↑Fòrça minotârias, lei Glèisas actualas eissidas daunestorianisme reconoisson donc pas lei conclusions dauconcili d'Efèsa e dei concilis segments.
↑D'efiech, se lei conversions èran encoratjadas, lei crestians e leijudieus devián pagar unimpòst especiau e èran donc una fònt de revenguts importanta.
↑Aquelatolerància explica en partida la facilitat relativa de la conquista d'Egipte e deSiria, regions onte la repression còntra lomonofisisme aviá privat lo poder imperiau dau sostèn de la populacion, per leis Arabs.
↑De conflictes ulteriors reduguèron la minoritat protestanta deFrança mai permetèron l'establiment de protestants enUlster.
↑En particular, mai d'una Glèisa protestanta considera invalid lo batejament deis enfants.
.jpg)
.svg)
_frontal.jpg)
