LaCorèa del Sud (var.Corèa dau Sud,Corèa deu Sud), oficialament laRepublica de Corèa (encorean: 대한민국, 大韓民國,Daehan Minguk, lit. « Republica del Grand Pòble Han ») es un estat d'Asia Orientala qu'ocupa la partida meridionala de lapeninsula coreana. Confronta laCorèa del Nòrd al nòrd, l'estrech de Corèa al sud e lamar de China Orientala e lamar de l'Èst à l'èst.
Sa capitala esSeol, una de las aglomeracions mai popladas del monde. Lo gentilici essud-corean -a.
La Corèa del Sud es un país desvolopat e una e las doas democracias vertadièras d'Asia. Es un sòci de l'OCDE, classificat coma economia avançada per laCIA e loFons Monetari Internacional. La Corèa del Sud es, per òrdre d'importància, la quatrena economia d'Asia e la tretzena del mond.[2]
Corèa comencèt amb la fondacion de Joseon (lo nom deGojoseon es gaireben sempre utilizat per defugir la confusion amb una autra dinastia Joseon fondada al sègle XIV; lo prefixeGo- significa 'vièlh' o 'mai lèu') en 2333 abans lo Crist perDangun.[3] Gojoseon s'espandiguèt fins a çò que contrarotle una granda part de la peninsula nòrd-coreana e deManchoria. Après de nombrosas guèrras amb la dinastia chinesaHan, Gojoseon se desintegrèt, menant al periòde delsProto-Tres Reialmes de Corèa.
Dins los sègles primièrs de l'Èra comuna,Buyeo,Okjeo,Dongye, e la ConfederacionSamhan ocupavan la peninsula e lo sud de Manchoria. Entre los divèrses pichons estats,Goguryeo,Baekje, eSilla se desvolopèron fins a contrarotlar la peninsula jol nom delsTres Reialmes. L'unification dels Tres Reialmes perSilla en 676 menèt alPeriòde dels Estats del Nòrd e del Sud, que la màger part de la peninsula coreana èra contrarotlada perSilla Unificat, mentre queBalhae contrarotlava la part nòrd de Goguryeo. Durant lo periòde Silla, poesia e art èran encoratjats, e la culturabodista s'espeliguèt. Las relacions entre Corèa e China venguèron relativament pacificas d'aquesta epòca. Pasmens, Silla s'aflaquiguèt amor de treboladís intèrne, e capitulèt davantGoryeo en 935.Balhae, lo vesin del nòrd de Silla, èra format coma estat successor de Goguryeo. Durant lo seu periòde, Balhae contrarotlèt una granda part de Manchoria e de parts de Russia. Caiguèt davantKhitan en 926.
Jikji, lo pus vièlh libre conegut estampat amb de caractèrs tipografics metallics en 1377.Bibliothèque Nationale de Paris.
Après lo periòde Nòrd-Sud, los estats successors luchèron pel contraròtle pendent lo periòde delsTres Reialmes Tardièrs. La peninsula foguèt unificada per l'Emperaire Taejo deGoryeo. Coma Silla, Goryeo foguèt un estat de granda cultura que creèt loJikji en 1377, en utilizar la primièrapremsa d'estampar de caractèrs metallics del mond.[4]
Las invasionsmongòlas al sègle XIII aflaquiguèron fòrça Goryeo. Pasmens, Goryeo contunhèt de dirigir Corèa coma aligat tributari delsmongòls. Après la casuda de l'Empèri Mongòl, Goryeo contunhèt de o dirigir. Après d'importants trebols politics e d'invasions de contunh, Goryeo foguèt remplaçat per laDinastia Joseon en 1388 en seguida d'una revòlta del GeneralYi Seong-gye.
Lo rei Taejo tornèt batejar Corèa enJoseon per referéncia aGojoseon, e desplacèt la capitalaSeol. Los 200 primièrs ans de la Dinastia Joseon foguèron mercats per una patz relativa e veguèron la creacion de l'alfabetHangul perSejong lo Grand al sègle XIV e l'espeliment delConfucianisme.
Après lasinvasions manchós, Joseon coneguèt un periòde d'aperaquí 200 ans de patz. Mai que mai los reis,Yeongjo eJeongjo menèron una nòva renaissença de la Dinastia Joseon.
Pendent los darrièrs ans de la Dinastia Joseon, la politica isolacionista de Corèa la faguèt escaissar "Reialme Ermita", mai que mai per proteccion contra l'imperialisme de l'oèst, abans que foguèsse forçada de se dobrir al comèrci dins lo periòdedel poder colonial japonés.
Malgrat lo plan inicial per una Corèa unificada propausat en 1943 a laDeclaracion del Caire, la pujada de las bregas de laGuèrra Freja entre losEUA e l'Union Sovietica menèt a l'establiment de dos govèrns separats sostenguts per de poders estrangièrs, cadun amb la seuna ideologia, a abotiguèt a ladivision de Corèa en doas entitats politicas: laCorèa del Nòrd e laCorèa del Sud. Dins lo nòrd, un ancian militant comunista de la guerilla antijaponesa,Kim Il-sung ganhèt lo poder a travèrs la mobilizacion politica dels coreans, e al sud, un exiliat e líder politic de drechaSyngman Rhee, foguèt installat coma president.
Lo 25 de junh de 1950, la Corèa del Nòrd faguèt una temptativa d'unificar lo país per la fòrça militara, çò que menèt a laGuèrra de Corèa. A aqueste moment, l'Union Sovietica boicotèt lasNacions Unidas (UN), en utilizar son drech de veto. Aquò menèt las Nacions Unidas a intervenir dins la guèrra civila quand venguèt evident que la superioritat de las fòrças nòrd-coreanas unificariá lo país entièr. L'Union Sovietica e laRepublica Populara de China sostenguèron la Corèa del Nòrd, amb la participacion dels milions de soldats de las tropas chinesas. Après las enòrmas avançadas dels dos costats, e las pèrdas massivas dins los civils coreans del nòrd e del sud, la guèrra atenguèt una situacion blocada. L'armistici de 1953, jamai signat per la Corèa del Sud, partegèt la peninsula al long de lazòna desmilitarizada prèp de la linha de demarcacion originala. Cap de tractat de patz foguèt pas signat, ne resultèt que los dos païses demorèron tecnicament en guèrra. Aperaquí 2 500 000 personas moriguèron pendent lo conflicte[5].
En 1960,una revòlta estudianta menèt a la demission del president autocraticSyngman Rhee. Un periòde d'instabilitat politica seguèt, rompuda l'an seguent per lo còp d'Estat del generalPark Chung-hee contra lo govèrn flac e ineficaç. Park ocupèt la foncion de president fins a son assassinat en 1979. Son govèrn se caracterizèt per una susprenenta e rapida creissença economica basada sus l'industrializacion de las exportacions, e a l'encòp per una repression politica sevèra. Park foguèt fortament criticat per èsser un dictator militar despietadós, e mai que l'economia coreana se foguès developada significativament jol seu poder.
L'annada après l'assassinat de Park foguèt marcada per un trebolum politic grandàs coma la repression preventiva dels candidats de l'oposicion a las eleccions presidencialas. En 1980 i aguèt un nòu còp d'Estat pel generalChun Doo-hwan contra lo govèrn de transicion de Choi Gyu Ha, lo president interim e l'ancian primièr ministre jos Park. Chun prenguèt la presidéncia. Lo sieu còp d'Estat provoquèt de protestacions del país entièr que demandavan lademocracia, en particular dins la vila de Gwangju, enJeollanam-do, ont Chun mandèt las fòrças especialas per reprimir violentament lo movement de democratizacion.
Fins a 1987, Chun e son govèrn dirigiguèt Corèa jos un poder despotic, quand Park Jong Chul—un estudiant de l'Universitat Nacionala de Seol —foguèt torturat e assassinat. Lo 10 de junh, l'Associacion dels Prèires Catolics per la Justícia revelèt la tortura de Park, provocant de manifestacions per tot lo país. Fin finala, lo partit de Chun, loPartit Democratic de la Justícia, e son líder,Roh Tae-woo faguèron la Declaracion del 29 de junh, que i anoncièron l'eleccion presidenciala dirècta. Roh ganhèt l'eleccion d'una corta avança contra los dos principals dirigents de l'oposicion,Kim Dae-jung eKim Young-sam.
En junh de 2000, dins l'encastre de la politica de dobertura (Sunshine Policy) del presidentKim Dae-jung, se tenguèt un encontre nòrd-sud aPyeongyang, la capitala de la Corèa del Nòrd. Pus tard dins l'an, Kim recebèt loPrèmi Nobel de la Patz "per son òbra en favor de la democracia e dels dreches umans en Corèa del Sud e en Asia del Sud-Èst en general, e per la patz e la reconciliacion amb la Corèa del Nòrd en particular"[6]
Coma fòrça democracias,[7] lo govèrn de Corèa del Sud es devesit en tres brancas:poder executiu,poder judiciari, epoder legislatiu. Las brancas executivas e legislativas operan d'en primièr al nivèl nacional, a travèrs mantun ministèris dins la branca executiva que tanben an de foncions localas. Los govèrns locals son semiautonòms, e tenon a l'encòp un còrs executiu e un còrs legislatiu. La branca judiciària opèra a l'encòp als nivèls nacional e local. La Corèa del Sud es una democracia constitucionala.
L'estructura del govèrn de Corèa del Sud es determinada per laConstitucion de la Republica de Corèa. Aquel document foguèt revisat mantun còp dempuèi sa primièra promulgacion en 1948 (vejatzIstòria de la Corèa del Sud). Pasmens, sèrva qualques caracteristicas importantas; levat lo periòde de la cortaSegonda Republica de Corèa del Sud, lo país sempre aguèt un sistèma presidencial amb un cap executiu independent.[8] La Corèa del Sud desvolopèt una democracia liberala amb succès dempuèi los ans 1960 e la primièraeleccion foguèt en 1948. LoCIA World Factbook descriguèt la democracia sud-coreana coma una "democracia modèrna de plen foncionament".[9]
Las divisions administrativas màgers de la Corèa del Sud son lasprovíncias, lasvilas metropolitanas (vilas autogovernadas que fan pas partida de cap de províncias), e unavila especiala.
La Corèa del Sud ocupa la part sud de la peninsula de Corèa, que s'espandís sus1 100 km dempuèi lo continent asiatic. Aquesta peninsula montanhosa es confrontada per laMar Jauna a l'oèst, e per laMar de l'Èst a l'èst. Sa part sud es virada cap a l'estrech de Corèa e laMar de China Orientala.
La Corèa del Sud se pòt devesir en quatre grandas regions: una region èst de cadenas de nautas montanhas e de planas costièras estrechas; una region oèst de largas planas costièras, bacins de rius e còlas arredondidas; una region sud-oèst de montanhas e vals; e una region sud-èst dominada per lo larg bacin delRiu Nakdong.
Las tèrras de Corèa del Sud son mai que mai montanhosas, e la màger part son pas lauradissas. Las bassas tèrras situada a l'oèst e al sud-èst, constituisson sonque 30% de las tèrras totalas.
Aperaquí 3000 illas, mai que mai pichonas e inabitadas, se trapan al larg de las còstas oèst e sud de la Corèa del Sud.Jeju-do es situat aperaquí a100 km de la còsta sud. Es la pus granda illa del país amb1 845 km². Jeju es tanben lo site del trescòl de Corèa del Sud:Hallasan, unvolcan atudat, que s'enauça a1 950 m en dessús del nivèl de la mar. Las illas mai a l'èst inclusonUlleungdo eLiancourt Rocks (Dokdo en corean), queMarado eSocotra Rock son las illas mai sud de Corèa del Sud.
La Corèa del Sud ten 20 pargues nacionals e qualques sites naturals populars coma los camps de tè deBoseong, o lo Pargue ecologic de la baia de Suncheon dins la província de Jeollanam-do.
La Corèa del Sud a un clima continental umid e un clima subtropical umid, e es afectada per lamonson èst-asiatica, amb de precipitacions pus importantas en estiu pendent una corta sason pluviosa sonadajangma (장마), que comença a la fin del mes de junh fins a la fin del mes de julhet. Los ivèrns pòdon èsser freges: a Seol, las temperaturas mejanas de genièr van de−7 °C a1 °C, e las temperaturas mejanas d'agost van de22 °C a30 °C. Las temperaturas son mai nautas al ras de la còsta sud e considerablament bassas dins las montanhas interioras. Las casudas de pluèja son concentradas dins los meses d'estiu, de junh fins a setembre. La còsta sud es subjècta als ciclons tropicals a la fin de l'estiu que pòrtan de vents violents e de fòrtas pluèjas. La mejana annadièra de las precipitacions varia de1,370 mm a Seol a1,470 mm aBusan. Ocasionalament, los "tifons" pòrtan vents violents e aigats.
La creissença delPIB de la Corèa del Sud entre 1960 e 2007, en milions de dollars US. Los coreans dison aquesta creissença rapida loMiracle del Riu Han.Hyundai Kia Automotive Group es lo quatren fabricant mondial d'automobilas en tèrmes d'unitats vendudas.
La Corèa del Sud aviá la segonda creissença economica mai rapida del mond entre 1960 e 1990.[11] La transformacion de la Corèa del Sud en un país desvolopat pendent aqueste passa foguèt sonada loMiracle del Riu Han, la Corèa del Sud èra considerada coma un delsQuatre Tigres Asiatics. Lo vam de la creissença foguèt complit a la debuta en pagar de salaris bas dins las fabricas produsent intensivament de produches destinats a l'exportacion.[12] La Corèa del Sud es sòci de l'OCDE, e es classificada coma una economia de naut revengut nacional brut per laBanca Mondiala e coma unaeconomia avançada per loFons Monetari Internacional e laCIA[13][14] e coma un mercat desvolopat per loGrop FTSE. Pasmens, es sempre considerat coma un mercat emergissent per loMSCI a causa de«la manca d'un plena convertibilitat del won, la rigiditat del sistèma d'identificacion, e de practicas anticompetitivas».[15]
Uèi, l'economia de la Corèa del Sud es dominada per de grops d'afars bèls apelatsChaebol. Aqueles incluson de companhiás comaSamsung,LG,Hyundai-Kia eSK. Los Chaebol son de multinationalas globalas poderosas e sostengudas pels govèrns e proprietàrias de nombrosas entrepresas internacionalas. Lo mot corean significa«afar familial» o«monopòli» e s'emplega sovent dins lo meteis sens queconglomerate en anglés.[16]
Malgrat de feblasressorsas naturalas e un territòri pichon, entre las economias màgers del G-20, l'economia sud-coreana es la quatrena d'Asia e la quinzena al mond. Coma l'Alemanha de l'Oèst eJapon, l'industrializacion rapida dempuèi los ans 1960 faguèt de la Corèa del Sud un dels dètz primièrs exportadors mondials Es lo seten partenari comercial delsEUA per òrdre d'importància[17] e l'ochen per l'Union Europèa.[18] En 2009, la Corèa del Sud foguèt classificada coma lo país pus innovador al mond entre las economias màgers perBCG e laNAM.[19]
La Corèa del Sud es lo primièr bastidor de naus als mond,[20][21] e un dels cinc primièrs fabricant d'automobilas.[22] La Corèa del Sud domina tanben per las importacions depetròli brut,[23][24] e rafinat[25] e l'industria de la bastison.[26]
La siá capitala, Seol, foguèt classificada sus la tièra de las dètz primièras vilas pel comèrci e la finança perForbes eMastercard,[27][28] e es lo centre de l'industria dels servicis en Corèa del Sud[29][30]
Dempuei laguèrra de Corèa (1950-1953), Corèa dau Sud eEstats Units son d'aliats pròches. D'efèct, Corèa dau Sud a mandada aperaquí 325 000 òmes per combatre ambé leis Estatsunidencs durant lei diferentei guèrras de laGuèrra Freja, coma laGuèrra de Vietnam, o dau començament dau sègle XXI, coma la Segonda Guèrra d'Iraq en2003. Enterin, leisEstats Units an totjorn un còrs de 28 500 militars sus lo territòri corean. D'exercices comuns son regularament organizats entre lei doas armadas.
Lei fòrças de Corèa dau Sud son entre lei mai poderosas d'Asia Orientala ambé leis armadas de laRepublica Populara de China, deJapon e deCorèa dau Nòrd. En2010, leis efectius èran egaus a 672 000 militars per un budget de 24,0 miliards dedolars, siá 2,8% dauPIB dau país. Corèa dau Sud a tanben una industria militara desvolopada e diversificada.
Lei tropas son devesidas en fòrças terrèstras,navalas eaerianas. L'armada de tèrra es lo grop principau ambé 522 000 òmes que pòdon alinhar 5 850carris de combats e veïculsblindats, 11 337 sistèmas d'artilhariá, 13 000 sistèmas de sostèn d'infantariá. Sei materiaus son variats, ancians e modèrnes au còp. Per exemple, lei carrisM48 Patton, apareguts en1953 son totjorn utilizats enterin que lei pus modèrnesK1 eK1A1 en servici dempuei leis annadas 1990 e 2000. Leifòrças navalas son principalament destinadas a la defensa dei còstas e ais operacions de desbarcament. Son fachas de 170naviris e 27 000 marins. Enfin, l'aviacion tèn mai de 600 aparelhs de combat que son, coma lei veïculs terrèstres, una mescla d'unitats ancianas e modèrnas (F4, F5, F-15 e KF-16).
_growth_from_1960_to_2007.png)
