Escart de temperaturas en Euròpa al respècte de la normala pendent la canicula de 2003.
Unacanicula, ocalimàs ocalorassa, es una onda de calor, un fenomènmeteorologic detemperaturas de l'aire anormalament fòrtas, diurnas e nocturnas, pendent unes jorns fins a unas setmanas, dins una zona plan espandida. Arriba amb un escalfament fòrça important de l'aire, o amb una invasion d'aire fòrça caud (exemple en Euròpa: en provenéncia del Sahara), que provòca una bassa significativa de l'amplitud termica entre lo jorn e la nuèch, la calor s'acumulant mai avidament que s'escapa per conveccion oraionament. Per qu'una tala èrsa de calor siá qualificada de canicula, cal d'arriba o passa de lindals en intensitat et en durada (exemple: al mens 72 oras (3 jorn) de seguida). Se pòt acompanhar d'un nivèl d'umiditat naut, qu'aumenta la sensacion de calor.
La definicion es relativa alclima de la region concenada. La definicion de la canicula enAfrica o enEscandinàvia se basa sud de valors e de duradas diferentas. Es benlèu aquela dificultat qu'empacha la creacion d'una definicion universala.
Canicula ven dellatin, que significa « canhòta », l'autre nom de l'estelaSirius[2]. Éra a l'origina lo periòde annadièr del 24 de julhet al 24 d'agost[3], ont se colca l'estela e sortís al meteis temps que lo Solelh[3], çò que fasiá pensar als ancians qu'aviá un ligam entre l'apareisson d'aquela estela e las grandas calors. AtalPlini lo Vièlh escriviá:« Al subjècte de la Canicula, qui ignora que, sortissent, aluca l'ardor del solelh ?Los efièts d'aquel astre son los mai poderoses sus la tèrra: las mars bolhisson (XVIII, 68) al seu levar, los vins bolisson dins los celèrs, las aigas estagnantas s'agitan. Los Etgipcians donan lo nom d'òrix a un animal que, çò dison, se ten en fàcia d'aquela estela a sa sortida, fixa los seus agachs sus ela, e l'adora, per o dire atal, esternudant. Los cans tanben son mai expausats a la ràbia (VIII, 61) pendent tot aquel interval de temps; d'aquò se pòt pas dobtar[4]. »
Fa tres milenaris, Sirius sortissiá amb lo Solelh (Sortida eliaca de Sirius) al començament de julhet. EnEgipte antica, aquel fenomèn marcava lo començament de la sason de l'aigada delNil e permetava de fixar lo calendièr annadièr. Dins laRoma antica, lo començament de la Canicula èra celebrat per la fèsta de Neptunalia (lo 24 de juilhet), se li atribissiá d'influéncias marridas (malautiás causadas per la calor e brams dels cans) e s'ensejava de conjurar l'influéncia nefasta de Sirius sus las meissons immolant de cans ros coma lo solelh[5]. La Canicula s'acabava per la fèsta de Vulcania[6], lo 24 d'agost. Longtemps, los estius canicularis se passèron per d'an en seguida. Anavan sovent per grop de tres coma en1383-1385, per grop de quatre coma en1331-1334 e1778-1781, per grop de sèt coma en1757-1763 e quitament per grop de vingt coma en1718-1737.
Las fòrtascalors, associadas als anticiclons estivals demorants, pòdon durar de longassetmanas e a vegada demeses.
Dins los païses en via de desvelopament, pòdon causar un manca d'aiga potabla o la bassa de la qualitat d'aquela aiga, fasent indirectament fòrça defunts. EnFrança, aguèt500 000 mòrts en1636,700 000 en1718 coma en1719. Foguèt lo meteis pendent la canicula de1666 enAngletèrra. Los illòts de calor urbans aumentan los efièts locals d'una canicula. L'estiu caniculari de 2003 aguèt fòrça efècts urbans, provocan una subremortalitat de15 000 personas en França[7] e20 000 en Itàlia pendent los 20 primièrs jorns d'agost, o un aument de la mortalitat de mai de 40 %[8]. Al total, s'estima a70 000 lo nombre de defunts per causa de l'eveniment en Euròpa[9].
Las caniculas son mai sovent acompanhadas de secadas podent èsser catastroficas que l'aire present en altitud i demora longtemps caud e sec. Lo Grand incendi de Londres en1666 foguèt favorizat pel manca d'aiga disponible per l'arrestar. La subreconsomacion electrica causada per l'usatge intensiu dels climatisors e la bassa produccion idroelectrica provòca un desequilibre subte de l'ofra e de la demanda. Los periòdes de canicula correspondon sovent a de millesimes excepcionals per laproduccion viticòla, la vinha supòrta plan las fòrtas calors mercé a son enrasigament fòrça prigond.
Las caniculas son sovent sinonimes de pollution atmosferica car las condicions meteorologicas associadas son anticiclonicas amb un fòrt ensolelhament, de fòrtas calors[10], un vent orizontal flac veire inexistant e una estabilitat de l'aire excepcionala que limita los escambis verticals amb l'exterior. Aquelas condicions acaban amb la formacion de polluents coma l'ozòn a causa de l'escalfament global de l'aire e d'aqueles compausats quimics e a lor acumulacion per manca de vent.
E mai, se la calor extrème se combina a una fòrta umiditat, lo procediment de regulacion de temperatura del còs uman ven mai caotic. Donat que lo còs uman se refreja per l'evaporacion de la susors, un fòrt taus d'umiditat relativa fa l'evaporacion de la susor malaisida, fins a èsser gaireben impossibla passat 90% d'umiditat. La susor pega a la pèl e la calor sentida es mai granda que la calor vertadièra. Es la rason qu'es mai aisit de suportar 40 °C amb 24% d'umiditat que 30 °C amb 79% d'umiditat.
Las caniculas enEuròpa se produsont per un blocatge de la circulacion atmosferica d'altitud. Pòt èsser una situacion de blocatge de tipe anticiclon de blocatge o encara blòc Omega. Dins aqueles cases, avèm un anticiclon estacionari copat del flus zonal d'oèst per una poderosa adveccion d'aire fòrça caud e sec pujant delSahara e delMagrèb. De talas condicions, quand se produson en plen estat seran favorablas a una canicula (e possiblament a una secada).
De païses organizan la prevision dels periòdes de caniculas per alertar la proteccion civila e las populacions indicant de contunh lo nivèl de vigiléncia adaptada segon los sectors geografics:
L'estat de canicula essent definit coma un eveniment excepcional, las populacions an pas sovent l'abitud de gerir aqueles eveniments (al contrari de las calors « abitualas »). I a dos riscs màger: lo còp de calor (se, jos l'efièch de l'environament, la temperatura corporala s'auça passant40,5 °C, lo foncionament de lascellulas es alterat) e la desidratacion.
Cinc categorias de personas son fòrça expausadas:
los drollets: son dependents, e se demandan espontaneament per beure, plorant, son pas capables de beure sens ajuda ni s'aparar de la calor;
las personas fasent d'esforces fisics, a causa de la termogenèsi del trabalh muscular: trabalhadors expausats a las calors extrèmas (per exemple obrièr del bastiment), esportius, caminaires;
las personas patissent de trebolums cardiovasculars: la transpiracion o l'idratacion excessiva modificarán la pression arteriala e sa composicion;
las personas d'edat: aquelas pèrdon la nocion de set e devon donc beure quitament se n'an pas l'enveja;
los sens domicili fixe, que pòdon pas s'aparar de la calor e son mai sovent general dels luòcs frescs.
Las precaucions que cal prene son de s'aparar del solelh, de se rafrescar se molhant la pèl (brumizacion, banhs, dochas) e utilisant un ventador, o anant dins de luòcs climatizats, e de beure pro (abans d'aver lo sens de set intensa), segon l'activitat fisica e segon la calor.
Lo cas de las personas d'edats es delicat car aquelas an mai sovent una ipertension arteriala o una insufiséncia cardiaca, que dins la cura se dona de diuretics e/o un regim paure en sal. L'absorpcion d'aiga sens sal pòt menar a una iponatremia (bassa del taus desòdi dins losang). De mètges penson que lo risc de desidratacion e d'iponatremia prima sul risc d'edèma: conflament dels membres e edèma pulmonar; en fach, l'edèma pulmonar es aisit de detectar e curar (tanben ear un metge a domicili), alara que la desidratacion e l'iponatremia son malaisits de detectar e mai mortalas. Unes recomandan la suspension dels regims sens sal e dels diuretics; mas i a pas de consens.
Segon un estudi de 2007 realizat pel CEA e lo CNRS, un manca de pluèja en Euròpa del Sud (Itàlia, Occitània, Espanha e Portugal) en ivèrn anonçariá una canicula a 70 % sus l'Euròpa centrala e del nòrd[13].
