Brunei es un pichonsultanatindependent situat au nòrd de l'illa deBornèo e enclavat dins lo territòrimalai deSarawak. Eissit d'un reiaumemedievau, foguèt unapoissança maritima regionala durant lei sègles XV e XVI e capitèt d'ocupar la mitat septentrionala deBornèo. Pasmens, a partir de 1598, la concurréncia amb lei marchandseuropèus e de conflictes intèrnes afeblissèron lo poder reiau. De 1846 a 1890, lei sultans de Brunei perdèron la màger part de son territòri. Protegissèron son independéncia gràcias a l'establiment d'unprotectoratbritanic. Aquò durèt fins a 1984 e la restauracion de la sobeiranetat complèta de l'Estat. Brunei es ansin una dei darriereimonarquias absoludas de drech divin dins lo monde. Aquò es permes car son territòri contèn de resèrvas fòrça importantas d'idrocarburs que permèton lo finançament d'unEstat-Providéncia fòrça generós. Pasmens, aqueu modèl es menaçat per l'agotament d'aquelei resèrvas, previst vèrs 2035.
Lo territòri de Brunei si situa dins lo nòrd de l'illa deBornèo. A una superficia totala de 5 765 km², çò que correspònd a undepartamentoccitan, mai es devesit en doas entitats separadas perMalàisia. Mai de la mitat dau país es compausada d'un plan litoraupalunós. Lei regions orientalas an un aspècte montanhós marcat e la cima pus auta dau territòri,Bukit Pagon (1 850 m), se tròba dins aquel endrech. Lei regions occidentalas son valonadas. En causa de lalatitud, lo clima es de tipetropicau, caud e umide, amb un periòde demonson important. La màger part dau territòri (85 %) es cubèrt per unaseuva umida.
Lacapitala,Bandar Seri Begawan, es la vila pus importanta dau Sultanat amb una populacion de 202 000 abitants en 2011. Leis autreis aglomeracions son ben mens grandas amb solament 30 000 estatjants perKuala Belait, la segonda vila dau país. La lenga principala de la populacion es lomalai de Brunei, un dialècte daumalai. Pasmens, presenta de diferéncias importantas amb lo malai estandard qu'es la lenga oficiala. L'anglés es fòrça utilizat per leis afaires oficiaus, compres juridics. Lomandarin es tanben present dins lo sectorcomerciau. Enfin, l'arabi es utilizat coma lenga de cultura.
Au nivèu religiós, Brunei es unEstatmusulman que se caracteriza per unislam fòrçaconservator. Ansin, e mai la libertat religiosa es oficialament reconoissuda per lo poder, li a fòrça obligacions e restriccions impausadas a la populacion. Per lei musulmans (78,8 % de la populacion en 2019), la participacion a la preguiera dau divendres es obligatòria. Per leis autrei religions (8,7 % decrestians, 7,8 % debodistas e 4,7 % d'autrei crèires), de limits existisson per complicar la practica religiosa. Per exemple, l'importacion debíblias e la construccion de glèisas novèlas son enebidas. Lei non musulmans an tanben pas lo drech de parlar de sa religion en public[1].
Lo territòri de Brunei assosta de resèrvas importantas depetròli e degas naturau. La produccion es volontàriament limitada dempuei 1979 per permetre una esplecha pus lònga e pus complèta dei jaciments. De recèrcas son en cors per trobar de resèrvas novèlas car, en 2023, lei quantitats actualament identificadas permèton pas una esplecha en delà de 2035.
Avans l'arribada de l'expedicionMagellan dins la region, l'Istòria de Brunei es fòrça mau coneguda. Es basada sus l'interpretacion de documentschinés tractant dau Sud-ÈstAsiatic e delegendas localas. Se supausa generalament l'existéncia au sègle VII d'unestat precursor dau sultanat actuau aunòrd de l'illa deBornèo. Fasiá probablament partida de la zòna d'influéncia de latalassocracia deSrivijaya. Èra dich Vijayapura ò Po-Ni.
Dins lo corrent dau sègle X, aquelestat intrèt en relacion amb l'Empèri Song e ne'n venguèt probablamenttributari. Au sègle XIV, èra passat sota l'influéncia dau reiaumejavanés deMajapahit puei de l'Empèri Ming. La dinastia actuala es atestada dempuei1368 per de documentschinés. Auriá inicialament adoptat lo modèl politic chinés e estendut son territòri lòng daulitorau septentrionau deBornèo. L'influéncia chinesa demeniguèt dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XV, benlèu en causa dei dificultatscontinentalas de ladinastia Ming, e foguèt remplaçada per aquela dauSultanat de Malacca. Dins lo corrent deis annadas 1520, aquò entraïnèt l'islamizacion deis elèits e Brunei venguèt un sultanat.
Durant lei sègles XV-XVI, lo Sultanat de Brunei conoguèt un periòde de prosperitat e venguèt un actor important dau comèrci dins lo Sud-ÈstAsiatic gràcias a sa posicion estrategica entreChina e l'Estrech de Malacca. Aquò foguèt favorizat per la conquista deMalacca per leiPortugués en1511 car mai d'un marchandmusulman venguèt s'i installar. Lo sultanat èra alora unatalassocracia dirigida per lo sultan que son poder èra limitat per un conseu de princes eissits de ladinastia reinanta. En particular, la chausida dau successor dau sultan èra una competéncia dau conseu.
Lo rèine deBolkiah (1485-1521) es sovent considerat coma l'apogèu dau sultanat que son influéncia s'estendiguèt sus lonòrd deBornèo, l'archipèu de Sulu e dins certanei regions deiFilipinas. En1521,Antonio Pigafetta, que fasiá partida de l'expedicion deFerrand Magellan, depintèt Brunei coma unavilaportuària rica e poblada per 25 000 familhas. Lopalais dau sultan èra protegit per d'importanteifortificacions e unaartilhariá equipada decanons defèrre. Lo declin de Brunei acomencèt après la mòrt dau sultanMuhammad Hassan (1582-1598) qu'es l'autor d'una tiera de reformas administrativas e judiciàrias que son a l'origina deis institucions actualas dau sultanat.
A partir dau sègle XVII, lo Sultanat de Brunei declinèt lentament en causa de l'expansionismeeuropèu dins la region e de crisis intèrnas. Tre lo sègle XVI, de tensions existián ja ambPortugau qu'aviá atacat divèrsei sultanatsindonesians. Pasmens, aquela ostilitat se limitèt au domeni diplomatic.
En revènge, a la fin dau sègle, l'installacion d'Espanha enFilipinas menacèt dirèctament leis interès de Brunei e de combats aguèron entre lei fòrças dau sultanat e leisEspanhòus. En1571,Manila foguèt ocupada perEspanha e Brunei reüniguèt de fòrças importantas per reconquistar l'endrech. Pasmens, per de rasons desconegudas, la còntra-ofensiva aguèt jamai luòc e, en1578, una flòta espanhòla poguèt atacar e conquistar Brunei. Cremèron samosqueta mai poguèron pas s'i mantenir car foguèron decimats per leimalautias tropicalas. Aquela guèrra s'acabèt en1599 e Brunei deguèt renonciar a son influéncia dins leiFilipinas.
Après lamòrt deMuhammad Hassan, lei dificultats aumentèron amb una multiplicacion dei crisis de succession e dei revòutas lòng daulitorau deBornèo. La creacion de comptadors comerciaus per lei poissançascolonialas modifiquèt lei rets marchands e afebliguèt pauc a pauc l'economia dau sultanat. De mai, en1658 ò en1703, Brunei donèt auSultanat de Sulu l'extrèm nòrd deBornèo en remerciament de son ajuda militara per reprimir una rebellion.
Colonizacion dau nòrd de Bornèo e reculament territòriau dau Sultanat de Brunei.
Lo declin de Brunei agravèt dins lo corrent dau sègle XIX quand un aventurierbritanic dichJames Brooke foguèt nomat en1841 governador daupòrt deKuching après sa victòria còntra una insureccion locala. D'efèct, i fondèt la dinastia deiRajàs Blancs e loReiaume de Sarawak. En1846, obtenguèt la plena sobeiranetat de part de Brunei e acomencèt d'estendre son territòri, principalament au detriment de son ancian senhor. Son fiuCharles Brooke contunièt son òbra e, en1890, Brunei èra reduch au relarg de sacapitala e au nòrd extrèm de l'illa onte loSultanat de Sulu aviá jamai establit son autoritat d'un biais permanent.
Dins lo corrent deis annadas 1870, aquela darriera region acomencèt d'interessarEspanha e divèrseis aventuriers. D'efèct, en1878, lo sultanat deSulu foguèt desfach per leisEspanhòus qu'annexèron son territòri, compres sei possessions dau nòrd-èst deBornèo. Dins aquò, un an aperavans, dos aventuriers, lo baronaustrianGustav Overbeck e loBritanicAlfred Dent, avián obtengut una concession sus la region de part dau sultan de Brunei. Aquò suscitèt un conflicte eAlfred Dent obtenguèt lo sostèn deLondres[2]. En1885, un tractat entre loReiaume Unit eEspanha permetèt de fixar lo limit dei possessions respectivas.Dent fondèt alora laBritish North Borneo Company (BNBC) per esplechar la region. Puei, per defugir un problema similar amb leiPaís Bas, lei Britanics placèron tanbenSarawak e Brunei sota sa proteccion entre1886 e1888.
En1903, de jaciments depetròli foguèron descubèrts sus lo territòri dau sultanat. Son esplecha acomencèt en1929 e venguèt rapidament una ressorsa fòrça importanta per l'economia locala. Dins lo corrent deis annadas 1970, foguèt completada per l'esplecha de jaciments degas naturau.
Dins lo corrent dau sègle XX, se desvolopèt pauc a pauc un movementnacionalista edemocratic au sen de la societat de Brunei. En1959, obtenguèt una autonòmia vertadiera de Brunei au sen de l'Empèri Britanic e l'intrada en vigor d'unaconstitucion. Pasmens, tres ans pus tard, una insureccion independentista aguèt luòc e foguèt reprimida per leiBritanics. Laconstitucion foguèt abolida.
Dempuei la revirada de l'insureccion de1962, Brunei es dirigit per lo sultan qu'es dotat de la totalitat dei poders. Retrobèt sonindependéncia totala mai gardèt samonarquia absoluda en1984 mai la constitucion foguèt pas restablida. Pasmens, l'autoritarisme dau regime es temperat per lei liberalitats d'un estat-providéncia dispausant dei revenguts importants de la rendapetroliera.
Brunei es unamonarquia petroliera relativament classica qu'es dirigida per un sobeiran absolut dedrech divin. L'estat d'urgéncia es en vigor dempuei leis eleccions de 1962 e laconstitucion es abolida. Lo sultan ocupa ansin lei foncions decap de l'Estat, de cap daugovèrn, de ministre de la Defensa, de ministre dei Finanças, de rector de l'Universitat, de cap de lapolícia, de comandant suprème deifòrças armadas e de comandaire dei cresents. D'institucionslegislativas ejudiciàrias existisson, mai son totalament somesas a la volontat dausultan. Criticar logovèrn pòu menar a una condamnacionpenala. Lo drech es relativament complèxe car li a de lèis civilas e religiosas. D'efiech, la lèi islamica es la basa oficiala dau drech dau Sultanat, mai s'aplica unicament per lei musulmans. Per leis autrei comunautats religiosas, s'aplica una partida de lacharia e de règlas especificas.
Lo drapèu actuau de Brunei foguèt adoptat lo 29 de setembre de 1959. Es inspirat dei drapèus precedents dau Sultanat e dau protectorat. La color jauna representa lamonarquia e lo blason roge lo « pacte politic » entre lo rèi e la populacion : lo para-soleu representa lo poder reiau, leis alas la justícia, la tranquillitat, la prosperitat e la patz, lo creissent lo ròtle de l'islam e lei mans la promessa dau govèrn d'assegurar la serenitat, la patz e la prosperitat. La devisa nacionala « Totjorn au servici amb l'ajuda de Dieu » li es tanben escricha amb una mencion que significa « Brunei, asili de la patz ».
L'economia de Brunei es fòrça dependenta deisexportacions d'idrocarburs vèrsAsia e lo país assaia sensa succès de diversificar son economia dempuei leis ans 2000. Pasmens, son sector privat es pauc dinamic e lo projècte de crear unparadís fiscau per atraire de revenguts novèus fonciona pas ben. Aquò s'explica per lei salaris ben superiors de l'administracion publica qu'interèssa mai leis abitants dau Sultanat. La man d'òbra privada es donc principalament constituïda d'estrangiers que demòran pas dins lo país en causa de sei lèis. Pasmens, a l'ora d'ara, Brunei es unEstat relativament ben desvolopament amb unPIB de 12,74 miliards dedolars en 2017 e unIDH de 0,829 en 2021.
Brunei fa partida de l'espaci culturau malai, mas sa cultura presenta quauquei diferéncias en causa de l'importància de l'islam au sen dau Sultanat. Pasmens, consequéncia de sa lònga istòria, Brunei a un patrimòni culturau pròpri, principalament compausat dei construccions associadas au poder coma lo palais d'Istana Nurul Iman, lamosqueta Omar Ali Saifuddien e lamosqueta Jame' Asr Hassanil Bolkiah. Existisse tanben encara un quartier tradicionau,Kampong Ayer.
