Bagdad[1] es lacapitala d'Iraq. La vila se situa enMesopotamia lòng dau fluviTigre. Ocupa un plan alluviau fòrça clòt qu'es propici a l'agricultura. En2024, sa populacion èra estimada a 7,9 milions d'abitants e aquela de son aglomeracion a mai de 10 milions. Bagdad fa ansin partida dei metropòlis pus importantas d'Orient Mejan amblo Caire,Istambol,Teheran eRiyad].
Fondada en762 per decalifas abbassidas desirós de se raprochar dePèrsia, venguèt rapidament un dei centres demografics, economics e intellectuaus de la premiera partida de l'Edat Mejana e de l'Edat d'Aur Islamic. En particular, entre lei sègles VIII e IX, èra la vila pus poblada dau monde ambChang'an. Pasmens, lo declin deis Abbassidas entraïnèt aqueu de la vila que foguèt pilhada e destrucha per leiMongòls en1258. Après un lòng periòde d'estanhacion, la vila foguèt modernizada a partir dau sègle XIX e venguèt la capitala daureiaume d'Iraq creat per leiBritanics après laPremiera Guèrra Mondiala. Aquò estimulèt fòrça la creissença de la vila que foguèt desenant lo còr dau poder iraquian. Concentrèt ansin leis investiments e lei projèctes arquitecturaus. Pasmens, lei guèrras, quasi continuala dins lo país dempuei1980, minèron aquela politica. Après la casuda deSaddam Hussein en2003, fòrça refugiats fugissent la guèrra venguèron grossir la populacion entraïnant una urbanizacion pauc contrarotlada.
En despiech d'aquelei dificultats, Bagdad demòra lo centre de l'economia iraquiana. Es tanben lo centre intellectuau dau país amb una lònga tradicion universitària que data de la fondacion de l'Ostau de la Saviesa, un important complèxe detraduccion e de difusion dau saberantic emedievau.
Bagdad se tròba lòng dei ribas deTigre, a l'endrech onte lofluvi es lo pus pròche d'Eufrates que passa a 30 km a l'oèst de la vila. L'endrech es un plan alluviau situat a 46 m d'altitud e a 500 km daugolf Persic. La declivitat es donc fòrça febla amb una pèrda d'altitud mejan d'un mètre totei lei dètz quilomètres per arribar a lamar. Lo plan deTigre – coma aqueu d'Eufrates – es donc tocat per d'inondacions frequentas.
Istoricament, la riba orientala constituís lo quartier deRusafa e la riba occidentala lo quartier deKarkh. Pasmens, la Bagdad actuala es devesida en dètz districtes. A l'èst, lo Rusafa istoric es un districte. S'i tròban tanbenAdhamiya,Sadr City[2],Tisaa Nissan,Karrada eZafraniya. L'oèst a una organizacion similara amb lo districte istoric deKhark e tres districtes pus recents dichsKadhimiya,Mansur eAl-Rashid. Lei dos quartiers deKhark eRusafa forman lo còr ancian de la vila, mai foguèron largament modernizats durant la segonda mitat dau sègle XX. Concentran la màger deis institucions politicas e culturalas. En revènge, lei centres intellectuaus, en particular leis universitats, son puslèu installats dins lei quartiers pus recents car Bagdad tèn plusors campus estenduts.
Bagdad a unaeropòrt internacionau. Construch entre1979 e1983, son utilizacion foguèt fòrça trebolada per lei diferents conflictes. En2022, lo nombre de passatgiers aguent frequentat lo luòc èra de solament 2,9 milions[3].
Bagdad es ben connectada a la ret rotiera dau país amb d'autorotas anant dins totei lei direccions. De mai, la vila es percorreguda per d'avengudas drechas e largas. Pasmens, en causa de l'aumentacion de la populacion, aquela ret es venguda insufisenta. L'abséncia derocada es un factor agravant car lei veïculs en transit dèvon transversar l'aglomeracion per contuniar lor camin. Leis encombraments son donc fòrça nombrós e entraïnan de problemas grèus depollucion[4].
Au començament dau sègle XX, foguèt construch una linha ferroviària que jonhiá Bagdad a la vilaturca deKonya. Èra un tròç daucamin de fèrre Berlin-Bagdad, un important projècte permetent de circular deBerlin a Bagdad en passant perConstantinòble. Pasmens, de partidas importantas de la linha foguèron destruchas durant laPremiera Guèrra Mondiala. Dempuei aquela data, lo transpòrt ferroviària es negligibla dins l'ofèrta de transpòrt de la capitala iraquiana. Durant leisans 1980,Saddam Hussein projectèt de construrre unmetrò. Abandonat en causa dei dificultats liadas ai guèrras, lo projècte foguèt tornat activar dins leisans 2020 per lo novèu govèrn iraquian. En2024, un consòrcifranco-turco-espanhòu foguèt seleccionat amb una data d'inauguracion prevista en2029-2030.
Segon laclassificacion de Köppen, Bagdad a unclima desertic caud (BWh) caracterizat per de periòdes eissuchs e cauds perlongats, de periòdes fregs corts e deprecipitacions raras. Leitemperaturas maximalas durant l'estiu, de junh a aost, passan ansin aisament 44 °C. Demòran frequentament superioras a 10 °C durant lei mes pus fregs (decembre a febrier). Lei precipitacions anualas mejanas son de 125 mm. La màger part son concentradas entre novembre e abriu. En revènge, en causa de l'ariditat de la region, leitempèstas d'arena son frequentas e pòdon durar quauqueijorns
Amb 7,9 milions d'abitants en2023, Bagdad es la segonda vila aràbia pus poblada aprèslo Caire. Fa tanben partida dei cinc metropòlis pus importantas d'Orient Mejan. Dempuei la represa de la vila per leisOtomans au sègle XIX, la vila conoís una creissença demografica regulara e importanta qu'es sostenguda per l'aumentacion de la populacioniraquiana e per l'arribada de refugiats fugissent leiconflictes. Fau nòtar que, pendent lei sèglesVIII eIX, Bagdad èra probablament la vila pus granda dau monde amb una populacion estimada entre 1 e 1,5 milion d'estatjants.
La màger part de la populacion de la Bagdad actuala es compausada d'Arabis iraquians. Lei minoritats principalas son formadas deCurds, deTurcmèns, d'Assirians e d'Armènis. Pasmens, la minoritat assiriana, foguèt largament victimas dei violéncias entraïnadas per l'invasion estatsunidenca de2003. Avans la guèrra, èra estimada a 150 000 personas, siá 3 % de la populacion, que vivián mai que mai dins lo quartier istoric de Dora. En2014, èra reducha a 1 500 abitants. Istòricament, Bagdad assostava una comunautat judieva que formava aperaquí 20 a 30 % de la populacion urbana. La vila èra tanben un centre major deis estudis religiós judieus. Pasmens, aquela minoritat deguèt quitar lo país après la creacion d'Israèl en1948.
La populacion actuala es mai que maimusulmana. Au nivèu istoric, Bagdad es una vilasunita, mai durant la segonda mitat dau sègle XX, lei chiitas i son venguts majoritaris. En2023, lei chiitas constituïssián ansin 52 % deis estantjants còntra 29 a 34 % per lei sunitas. En2003, aperaquí 20 % deimaridatges èran mixtas, mai aquela proporcion demeniguèt durant leis ans seguents en causa deis afrontaments communautaris deisans 2000-2010. De mai, fòrça sunitas quitèron la vila e foguèron remplaçats per de chiitas. Leicrestians èran 300 000 avans la guèrra, mai coma la màger part èran assirians, lor nombre a tanben fòrça demenit.
La vila foguèt fondadaex nihilo en762 per localifaAl-Mansur (754-775) e, segon leicronicas de l'epòca, bastida en 4 ans per 100 000 obriers[5]. LeisAbbassidas i desplacèron lo còr dau podermusulman per renforçar son contraròtle sus lei regionsiranianas onte lei revòutas èran frequentas. Lo nom iniciau de la ciutat èraMadinat As-Salam, mai lo nom Bagdad, citat coma unvilatge preislamic locau dins loTalmud de Babilònia, s'impausèt pauc a cha pauc.
La vila d'Al-Mansur aviá una organizacion circulara. Sondiamètre èra probablament de 2 534 m[6]. Quatre portaus principaus foguèron bastits au nòrd-oèst vèrsSiria, au sud-oèst vèrsBasra, au sud-èst vèrsKufa e au nòrd-èst vèrsCorasmia. Un important valat, dosbarris e 112torres formavan la basa de sei defensas. Lopalais, lamosqueta principala e leicasèrnas ocupavan l'anèu centrau e leis abitacions se situavan entre lei dos barris. Lodòma verd de 48,36 m d'autor dau palais, destruch per lotròn en941, dominava l'ensemble e afiermava la poissança dei califas.
Aqueu plan geometric mostrèt rapidament sei limits. Una premiera transformacion foguèt l'aparicion rapida de borgadas au sud de la vila, a l'entorn deimercats. La segonda foguèt l'abandon de lavila redona per lo califa e seisadministracions au profiech de palais construchs en defòra dei barris. Aquò comencèt tre la fin dau rèine d'Al-Mansur amb la construccion dau palais d'Al-Khuld au nòrd-èst. Per alunchar la populacion,Al-Mansur renforcèt tanben l'implantacion dei mercats au sud. Bastiguèt tanben un important camp militar sus la riba orientala deTigre[7]
Bagdad conoguèt un desvolopament important, pauc contrariat per l'afebliment progressiu dei califas. D'efiech, lei sobeirans abbassidas perdiguèron pauc a cha pauc lor poder au profiech de seigeneraus e de seivisirs. Pasmens, aquelei dignitaris contunièron de desvolopar la ciutat. En particular, lei visirs barmaquidas bastiguèron un important palais sus la riba orientala deTigre que favorizèt lo desvolopament ulterior de la vila dins aquela direccion. En revènge, en813-814, la màger part de lavila redona foguèt destrucha durant la guèrra de succession entre lei dos fius d'Harun al-Rashid. Per assaiar de redurre l'influéncia dei militars,Al-Mustain (862-865) desplacèt la capitala aSamarra, mai aquò empachèt lo declin de l'autoritat califala de contuniar eAl-Mutamid tornèt installar la capitala a Bagdad.
Aquelei transferiments dau poder aguèron pas d'efiechs lo dinamisme comerciau e intellectuau de la vila. Ausègle IX, Bagdad èra ansin lo centre de plusors rets marchandas de premiera importància en provenença dei pòrts daugolf Persic onte arribavan de produchsindians,chinés,iemenitas eafricans, dei rotas continentalas de laRota de la Seda que drenava de produchs d'Asia Centrala, d'Índia e deChina e dei rotas continentalas e maritimas occidentalas que comunicavan ambVòlga,Constantinòble,Egipte eNubia. Una part dei marchandisas èran en transit, mai la vila importava massissament d'esclaus (eslaus,africans eturcs) e dematèrias premieras (fusta,fèrre). En cambi, exportava d'alum e de produchs artesanaus reputats (teissuts, objèctes deveire ò demetau, etc.). Au nivèu intellectuau, Bagdad foguèt lo luòc de construccion de la premieraOstau de la Saviesa, un centre detraduccion dei tèxtesgrècs de l'Antiquitat. Aguèt un ròtle centrau dins la collècta e la difusion dei sabers e venguèt un dei simbòls de l'Edat d'Aur Islamic[8].
Entre lei sèglesVIII eIX, Bagdad aviá ansin probablament una populacion superiora a un milion d'abitants e èra l'aglomeracion pus granda dau monde ambChang'an[9]. Pasmens, durant losègle X, una tiera d'incendis e d'inondacions roïnèt certanei quartiers. Un partiment de l'espaci entresunitas echiitas se metèt tanben en plaça. Lo teissut urban se fragmentèt alora lentament e l'abitat s'organizèt a l'entorn de quartiers diferents separats per de roïnas, de terrens abandonats e de zònasagricòlas. Leiguèrras causadas per l'afebliment dei califas abbassidas, plaçadas sota la « proteccion » de caps militars a partir de945, agravèron lo declin.
En1157, lo califaAl-Muqtafi (1136-1160) capitèt de restaurar l'independénciapolitica de la dinastia abbassida. A aquela epòca, Bagdad èra centrada sus la riba orientala deTigre e lavila redona èra quasi desertat. Lei califas restaurèron leifortificacions e lei modernizèron amb l'apondon debastions. Un portau unic foguèt conservat. A l'eissida d'un rèine guerrier,An-Nasir (1180-1225) prenguèt lo contraròtle de la màger part deMesopotamia. Pasmens, en1258, Bagdad foguèt atacada per leiMongòls d'Hulegu. A l'eissida d'unsètge de 20 jorns, la vila foguèt pilhada e sa populacion chaplada per lei venceires. Lo nombre de victimas es mau conegut amb d'estimacions anant de 90 000[10][11] a 2 milions demòrts[12][13].
Representacion dau sètge mongòl
Autra representacion dau sètge mongòl
Representacion de la captura dau califaAl-Mustasim per lei Mongòls
Après lei destruccions de1258, Bagdad foguèt pas totalament abandonada, mai la vila perdiguèt son importància. Demorèt premier dins lo domeni deisIlkhanidas fins a1339. Puei, passèt sota lo contraròtle dei dinastias localas que se partejèronMesopotamia ePèrsia après la casuda de la dinastia mongòla (Jalairidas,Moton Negre,Moton Blanc, etc.). Foguèt tanben presa dos còps perTamburlan que chaplèt la màger part deis abitants en1401. Lei racòntes dau periòde parlan ansin d'una vila en roïna, sovent confonduda dins lei tèxtes occidentaus ambBabilònia.
En1507, leiSafavidas iranians prenguèron lo contraròtle de la region. Pasmens, tre1534, leis armadas deSoliman lo Magnific (1520-1566) capitèron d'ocupar la vila. En1623, la populacion se revoutèt e recebèt l'ajuda dei Safavidas. Après una lònga guèrra, demorèt sota contraròtleotoman. Venguda una ciutat periferica de l'Empèri Otoman e dirigida per de pachas sovent incompetents, Bagdad foguèt tanben victima de plusors epidemias grèvas. Lo declin demografic contunièt e, en1704, la populacion èra de solament 15 000 abitants.
En1704,Hassan Pacha foguèt nomat governaire per lo poder otoman. Pacha energic, recrutèt d'esclaus per formar una armada deMamelocs. Aquò li permetèt de sometre leitribús de bedoins locaus e de crear un poder autonòm entreMossol eBasra. En1723, son fiu Ahmed li succediguèt. Pasmens, en1733, deguèt faciar una ataca en provenença dePèrsia. Assetjada, Bagdad foguèt sauvada per l'arribada de renfòrçotomans. Un segond sètge s'acabèt egalament per una victòria turca en1744. Aquela intervencion permetèt ais Otomans de restaurar una partida de son influéncia dins la region, mai lo poder mameloc perdurèt fins a una epidemia depèsta seguida per unavenguda deis aigas que tuèron lei dos tèrç deis abitants en1831. Lo sultanMahmud II aprofichèt alora l'ocasion per exterminar lei mamelocs e restaurar son contraròtle dirècte.
Pintura d'una venguda deis aigas dins la vila en1468
Dins lo contèxte de reforma de l'Empèri Otoman durant lo sègle XIX, leis autoritats de Bagdad comencèron una politica de modernizacion après lo restabliment de l'autoritat deConstantinòble. La figura deMidhat Pacha, governaire de la region a la fin deisans 1860, es sovent associada a aquela politica car es a l'origina de la premiera linha detramvai, dau premierjornau, de la construccion de plusorsescòlas, de la creacion d'un conseu comunau e de la destruccion dei barris en vista de crear d'aisses de circulacion (que foguèron finalament jamai bastits). Pasmens, foguèt pas l'unic actor d'aquela modernizacion car, tre1853, la populacion de la vila èra d'aperaquí 60 000 abitants. Èra estimada entre 70 000 e 80 000 abitants en1877 e passèt lei 100 000 a la fin dau sègle. LeiBritanics, dins l'encastre dau desvolopament de lor zòna d'influéncia enOrient Mejan, participèron tanben a la modernizacion de vila en creant una companhiá denaviris destinats a assegurar de viatges regulars ambBasra en1862. Pasmens, simbòl de lor poder creissent dins la region, avián installat un resident de laCompanhiá deis Índias Orientalas dins la vila en1798.
Durant laPremiera Guèrra Mondiala,Mesopotamia foguèt l'objècte de combats entreBritanics eOtomans. Per facilitar la circulacion dei tropas, lo governaire turc ordonèt de destrurre una partida deis ostaus per crear una carriera drecha e larga. Aquò donèt naissença a una granda artèria e marquèt una etapa decisiva dins la modernizacion dau teissut urban[14]. Dins aquò, lei tropas otomanas foguèron pauc a cha pauc obligadas de seretirar vèrs lo nòrd e locòrs expedicionari britanic intrèt dins la vila lo 11 de març de1917.
A laconferéncia de San Remo, lei Britanics obtenguèron lo contraròtle deivilayets otomans de Bagdad, deBasra e deMossol. Fondèron lo reiaume d'Iraq per dirigir aquel ensemble e designèron Bagdad coma capitala. Dempuei aquela data, l'istòria de la vila s'es donc fòrça raprochada d'aquela dau país. Formalament reconegut comaindependent en1932, lo reiaume demorèt en realitat sota la tutèla deLondres fins aucòp d'Estat que reversèt lamonarquia en1958. Lo desvolopament de l'industriapetroliera permetèt la mesa en plaça de programas de modernizacion e la construccion de plusors monuments coma loMusèu Nacionau en1926.
A partir deisans 1930, Bagdad foguèt tanben lo teatre deis afrontaments entre la monarquia probritanica e lei diferents movements d'oposicion. En abriu-junh de1941, un còp d'Estat menat perRachid Ali al-Gillani, un òme politica antibritanic e proalemand, entraïnèt un violentpogrom e una reocupacion de la vila per de tropas britanicas[15]. Leijusieus foguèron tornarmai la buta d'atemptats en1950-1951, tres ans après la creacion d'Israèl. Aquò entraïnèt l'emigracion progressiva dei Judieus iraquians[16][17]. Enfin, lo 14 de julhet de1958, logenerauAbdel Karim Kassem executèt la familha reiala e prenguèt lo poder. Durant aqueu còp d'Estat, lei cadabres de membres dau govèrn e de la dinastia hachemita foguèron mutilats per la fòga[18].
De1958 a1968, una tiera de còps d'Estat menèron a la presa dau poder per lopartitBaas.Saddam Hussein ne'n venguèt pauc a cha pauc la figura principala. La capitala iraquiana foguèt alora l'objècte d'un important plan de desvolopament. Sa populacion passèt rapidament de 490 000 abitants en1957 a 1,5 milion en1965 e 2,9 milions en1977. L'aumentacion dau pretz dau barriu de petròli permetèt de finançar de projèctes importants coma la creacion deSadr City e deNòu Bagdad. En parallèl, Bagdad s'impausèt coma una vila centrala dau monde arabi en aculhissent d'eveniments internacionaus coma la conferéncia de creacion de l'OPEP en1960.
Amb l'ajuda d'arquitèctes e d'engenhairespolonés, leis autoritats bastiguèron d'infrastructuras modèrnes, en particular dins lei domenis de l'assaniment, de l'abduccion d'aiga potable e dau transpòrt rotier[19]. En1982, un aeropòrt internacionau foguèt tanben inaugurat e la capitala iraquiana venguèt una veirina de la revolucion baasista iraquiana. Pasmens, laguèrra Iran-Iraq frenèt lei projèctes de desvolopament e la vila foguèt tocada per de bombardamentsiranians. En revènge, la creissença demografica alentiguèt pas e la vila agantèt 3,8 milions d'abitants en1987.
Laguèrra de 1991, l'insureccionchiita de la meteissa annada e laguèrra de 2003 aguèron de consequéncias encara pus negativas car una partida importanta deis infrastructuras foguèron destruchs per lei bombardaments e lei combats. Centre de la populacion chiita de la capitala,Sadr City foguèt tanben durament tocada per la repression. Pasmens, la creissença urbana contunièt (5,3 milions d'abitants en2008), mai la pauretat e la misèria aumentèron dins de proporcions grèvas.
De2003 a2017,Iraq foguèt lo luòc de plusors guèrras implicant lei tropas d'ocupacionestatsunidencas, lo govèrn centrauiraquian e divèrsei movements armats se reclamant daunacionalisme arabi, dau nacionalismecurd, de l'islamismesunita ò de l'islamismechiita. Coma capitala dau país, Bagdad foguèt un dei teatres principaus d'aquelei conflictes e la vila foguèt victima de plusors atemptats e combats. Aquò entraïnèt lo pilhatge deimusèus de la vila e de sei colleccions d'objèctes antics, de destruccions suplementàrias au nivèu deis infrastructuras urbanas e de l'exili dei minoritats religiosas (crestians,mandeans, etc.). De mai, se dempuei2017, divèrsei guerilhas contunian d'entretenir d'insureccions de bassa intensitat dins la vila e leis atemptats son encara nombrós. En parallèl, en causa de la crisi generala dins lo país, fòrça abitants contunian de migrar vèrs la capitala entraïnant una aumentacion non mestrejada de la populacion (8,1 milions d'abitants en2018) e una aumentacion de la pauretat generala.
Bagdad es un centre politic, economic, culturau e intellectuau major enOrient Mejan. Uei, es la capitala d'Iraq e la màger part deis institucions importantas dau país se tròban dins la vila (presidéncia, govèrn, parlament, cort suprèma, etc.). Es tanben lo sèti de plusors companhiás iraquianas de premiera importància e l'aglomeracion concentra 40 % dauPIB iraquian. Au nivèu religiós, es un centre important per plusors religions de la region. En particular, lomausolèu Al-Kadhimiya, tomba de dos imams dau chiisme duodeciman, es l'objècte d'un romavatge popular au sen de l'islamchiita. Enfin, au nivèu intellectuau, Bagdad a una lòngatradicionuniversitària e la vila assosta plusors campus. L'universitat de Bagdad es ansin la segonda universitat pus importanta, en tèrmes de nombre d'estudiants, de l'ensemble d'Orient Mejan.
La màger part dau patrimòni arquitecturau data puslèu dau sègle XX e es estacat ai projèctes de modernizacion de la vila. La volontat de demostrar la poissança dei regims successius foguèt tanben un dei motors d'aquelei construccions.Saddam Hussein i participèt largament amb lomonument al-Shaheed (dedicat ai soudats tuats durant laguèrra Iran-Iraq) ò leiMans de la Victòria que tènon lo ròtle d'arc de trionf. Lozòo de Bagdad, un dei pus importants de la region, marquèt tanben una etapa importanta dins l'istòria de l'arquitectura de la ciutat.
Bagdad es lo sèti deis institucions artisticas e dei musèus pus importants d'Iraq. Pasmens, en causa dei guèrras iniciadas dempuei1980, son d'organizacions en dificultat. Per exemple, loMusèu Nacionau d'Iraq foguèt largament pilhat en2003 durant l'afondrament dau regim deSaddam Hussein. Aquò entraïnèt lo raubament ò la destruccion de plusors objèctes antics coma lamasca de Sargon. De recèrcas an permés de tornar trobar una partida deis objèctes raubats, mai lo musèu es totjorn una instuticion menaçada amb de periòdes de sarrada de2003 a2015 en causa de la guèrra e de2020 a2022 en causa de l'epidemia decovid-19.
Lofotbòl e lei corsas ipicas son fòrça popularas dins la capitala iraquiana. Per lo fotbòl, la vila tèn quatre clubs majors dau campionat nacionaus (Al-Shorta,Al-Quwa Al-Jawiya,Al-Zawras eAl-Talaba). Per lei corsas ipicas, son d'eveniments populars que son un eiretatge de lacolonizacionbritanica.
↑En comparason, la meteissa annada, 9,1 milions de passatgiers èran passats per l'aeropòrt de Marselha, 7,8 milions per aqueu deTolosa e 6,5 milions per aqueu deBordèu (Union des aéroports français,Statistiques de trafic. Résultats d’activité des aéroports français 2022, 2023).
↑(en) « Why Baghdad may have the worst traffic in the Middle East »,The Economist, The Economist Group Limited, 2 de març de 2023, consultat lo 28 de decembre de 2024,[1].
↑La valor d'aquela chifra es de nuançar. Dins lei cronicas ancianas, 100 000 significa puslèu un « nombre fòrça important ».
↑D'estimacions fòrça diferentas son donadas per lei diferenteis autors arabis aguent descrich la vila. Aquela valor es donc mau segura.
↑(en) Justin Marozzi,Baghdad, City of Peace, City of Blood, Penguin books, 2014, p. 21.
↑En mai dei sabers grècs, l'Ostau de la Saviesa permetèt tanben la difusion dei saberssiriacs,pèrses eindians. Dins una mendre mesura, permetèt la difusion de sabers chinés.
↑Capitala deiTang,Chang'an agantèt benlèu dos milions d'abitants entre lei sèglesVIII eIX.
↑(en) Martin Sicker,The Islamic world in ascendancy: from the Arab conquests to the siege of Vienna, Greenwood Publishing Group, 2000, p. 111.
↑(fr) René Grousset,L'empire des steppes. Attila, Gengis-khan, Tamerlan, París, Payot, 1965, p. 447.
↑(en)The different aspects of Islamic culture: Science and technology in Islam, vol. 4, A. Y. Al-Hassan, Dergham sarl, 2001, p. 655.
↑Uei, la màger part deis istorians estiman lo nombre de victimas entre 200 000 e 800 000 òmes (Andre Wink,Al-Hind: The Making of the Indo-Islamic World, vol. 2, Brill, 2002, p. 13).
↑(en) Richard Coke,Baghdad. The City of Peace, Thornton Butterworth, Ltd, 1935, pp. 288-289.
↑(fr) François de Lannoy, « La guerre en Irak »,39-45 Magazine, n° 195, novembre de 2002.
↑(en) Moshe Gat,The Jewish Exodus from Iraq, 1948-1951, Londres, Frank Cass & Co. Ltd., 1997.
↑(en) Moshe Gat, « The Connection between the Bombings in Baghdad and the Emigration of the Jews from Iraq: 1950-51 »,Middle Eastern Studies, vol. 24, n° 3, 1988.
↑(en) Justin Marozzi,Baghdad, City of Peace, City of Blood, Penguin books, 2014, pp. 328-329.
↑(en) Lukasz Stanek,Architecture in global socialism : Eastern Europe, West Africa, and the Middle East in the Cold War, Princeton, 2020.
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_p008_View_of_Bagdad_on_the_Persian_side_of_the_Tigris.jpg)
_(14753509216).jpg)
