Situacion politica enMagrèb au començament dau sègle IX.
802-810 : tiera de revòutas dins lei domenis d'Ibrahim ibn al-Aghlab. Aquò li permetèt pauc a pauc d'estabilizar son poder enMagrèb Orientau. 801-802 : revirada d'un projècte de maridatge entreCarlesmanhe eIrèna l'Atenenca. L'idèa èra de restaurar l'Empèri Roman. Pasmens, lo projècte suscitèt d'oposicions vivas e, dins l'Empèri Bizantin, entraïnèt lo reversament de l'emperatritz que foguèt remplaçada perNicèfor Ièr. 802-805 : revòuta deisAvars còntra lei Francs. Durament reprimida, entraïnèt la somission de la màger part deis Avars que foguèron rapidament assimilats per lei venceires (→811). 803 : revirada d'una revòuta militara dins l'Empèri Bizantin. 805-806 : gràcias au declin dauCalifat Abbassida, reconquista de la vila deTarsa per leiBizantins. Après la revirada d'una còntra-ataca araba, lei dos camps negocièron una trèva que durèt un vintenau d'ans (→830). 806 : isolada dins lo nòrd d'Itàlia,Venècia, darriera posicion bizantina dins la region, deguèt acceptar la senhoriá deCarlesmanhe (→809). 809 : revirada d'una temptativa de reconquista bizantina deVenècia. 809 : mòrt dau califaHarun ar-Rachid. Foguèt remplaçat per son fiuAl-Amin e son autre fiu,Al-Mamun, recebèt lei províncias orientalas dau Califat amb una autonòmia importanta (→810). 810-813 : dins loCalifat Abbassida, guèrra civila entre localifaAl-Amin e son fraireAl-Mamun. S'acabèt per la victòria dau segond que venguèt califa après la conquista deBagdad. 810 : illustracion dau declin de la ciutatmaia deCalakmul, ges de nom de sobeiran figura sus lei tres monuments inaugurats dins lo corrent de l'annada. 810-816 : guèrra entreBizantins eBulgars. Après de succès iniciaus importants, l'emperaireNicèfor Ièr foguèt batut e tuat permetent ai Bulgars de pilharAndrinòple e d'assetjar sensa succèsConstantinòble. Una trèva de 20 ans foguèt finalament signada en816. 811 : enPanònia, destruccion definitiva dei darrierei pòchis de resisténcia avaras.
814 :mòrt de l'emperaireCarlesmanhe que foguèt remplaçat per son fiuLoís lo Piós. 815 : dins l'Empèri Bizantin, restauracion de l'iconoclasme per l'emperaireLeon V. 816-829 : dins loCalifat Abbassida, insureccion majora enAzerbaitjan. Après plusors desfachas, leis armadas arabas abandonèron la region en829 (→835). 817-819 : guèrra civila dins loCalifat Abbassida après una temptativa d'usurpacion menada perIbrahim ben al-Mahdi. Lo califaAl-Mamun foguèt obligat d'acceptar de reduccions d'impòsts importantas per gardar lo sostèn de la populacion. 820 : assassinat de l'emperairebizantinLeon V que foguèt remplaçat perMiquèu II Psellos. 821-822 : per assaiar de mantenir son autoritat dins lei províncias pus orientalas dau Califat, leis Abbassidas i nomèronTahir ibn Husayn coma governador. I venguèt rapidament quasi independent e foguèt assassinat tre822. Pasmens, en causa de son afebliment, lo califaAl-Mamun foguèt obligat de nomar son fiu coma successor. Aquò entraïnèt la formacion de la dinastia deiTahiridas que venguètde facto independenta. 821-824 : per de rasons desconegudas, lo generaubizantinTòmas l'Eslau assaièt sensa succès de reversar l'emperaireMiquèu II Psellos. Pasmens, gràcias au sostèn deis abitants deConstantinòble e una aliança amb leiBulgars, l'emperaire capitèt de gardar lo poder. 823-824 : conquista deCreta per leis Arabes. 825 : dins leisIllas Britanicas,batalha d'Ellandun entreWessex eMercia. S'acabèt amb una victòria d'Egbert de Wessex que restaurèt l'independéncia de son reiaume. 827 : revirada d'una ataca araba còntraSicília (→830).
827 : adopcion de l'islammutazilita per lo califaAl-Mamun (→828). 827-831 : conquista de la màger part deSicília per leis Arabes. 828 : creacion d'un tribunau cargat de jutjar leis afairesreligiós per lo califaAl-Mamun. Se turtèt a l'ostilitat deis olemas (→833). 830 : dins lei ciutats-estatsmaias deTikal e deCalakmul, abséncia de celebracions per lo 10en bak'tun. Aquò illustra la crisi prefonda de la civilizacion maia durant aqueu periòde amb un afondrament demografic e l'abandon totau de plusors vilas importantas. 830-834 : represa de la guèrra entreBizantins eAbbassidas. Venceires, leis Arabes obtenguèron lo pagament d'untribut (→837). 833 : decision dau califaAl-Mamun d'impausar lomutazilisme a l'ensemble dau mondmusulman. Son tribunau religiós menèt la repression còntra seis adversaris mai la màger part deis olemas dau Califat èran ostils a son projècte. 833 : mòrt dau califaAl-Mamun que foguèt remplaçat per son fraireAl-Mutasim. 833 : aprofichant lei dificultats deisAbbassidas, lo rèiZacharias III deMakuria impausèt divèrsei modificacions a son avantatge dau tractat liant son reiaume au mondmusulman. 834 : revirada d'una revòuta enKhorasan. 835-838 : après una campanha prudenta permetent de restaurar leifortificacions de la region, repression de la revòuta enAzerbaitjan. 836 : invasion deDanés dins lo sud deWessex. Bateguèron lei tropas dau rèiEgbert de Wessex a labatalha de Carhampton. 836 : revòuta dei populacions arabas e iranianas deBadgad còntra leis esclaus turcs de l'administracion dau califa. Fòrça eficaç, èran a ocupar pauc a pauc la màger part dei pòstes importants. Per amaisar la situacion, lo califaAl-Mutasim decidèt de transferir lei Turcs dins una capitala novèla aSamarra. 837-841 : rompedura de la trèva de834 entreBizantins eAbbassidas. Lei Bizantins perdiguèron mai d'una batalha mai capitèron d'afeblir son adversari gràcias a d'intrigas (→842). 840 : mòrt de l'emperairecarolingianLoís lo Piós e combats entre sei fius per sa succession (→843). 842 : mòrt de l'emperairebizantinTeofil e dau califaAl-Mutasim. Aquò permetèt de redurre l'intensitat dau conflicte entre lei dos estats. Lo premier foguèt remplaçat per son fiuMiquèu III (plaçat sota una regéncia dominada per sa maire) e lo segond per son fiuAl-Watiq. 843 : scission de l'Empèri Carolingian après la signatura dauTractat de Verdun que reglèt lo partiment de l'Empèri deCarlesmanhe entre lei tres fius deLoís lo Piós. Aquò marquèt sa disparicion au profiech de tres estats novèus : laFrancia Occidentala, dirigida perCarles lo Calvet, qu'es a l'origina deFrança, laFrancia Mediana, dirigida perLotari, e laFrancia Orientala, dirigida perLoís lo Germanic, qu'es l'ancessor dauSant Empèri Roman Germanic. 843 : pilhatge deNantas per leiVikings. 843 : premiera unificacion d'Escòcia per lo rèiKenneth MacAlpin. 843-845 : purgas importantas au sen de la cort dau califaAl-Watiq. Dirigidas còntra lei foncionaris tròp poderós, permetèron au poder de recuperar de fons importants. 845 : conclusion d'una trèva novèla entreBizantins eAbbassidas. Aquò empediguèt pas l'organizacion d'incursions per d'emirs locaus quasi independents mai aqueleis atacas menaçavan gaire lei defensasbizantinas. 843-846 : après divèrseis incursions menadas per lei Bretons còntra sei províncias occidentalas, lo rèiCarles lo Calvet organizèt una gròssa expedicion còntraBretanha. Lo rèiNominoe foguèt obligat d'acceptar la senhoriá personala dau rèi franc. 844-847 : operacions militaras abbassindas dins laPeninsula Aràbia per i restablir l'autoritat dau califa e arrestar leis incursions còntraMesopotamia. 847 : mòrt dau califaAl-Watik. Son fraireAl-Mutawakki li succediguèt e ordonèt a son torn de purgas còntra lei foncionaris que li èran ostils (→848). 848 : abandon daumutazilisme coma doctrina oficiala per lo califaAl-Mutawakki. Pasmens, deguèt desenant tenir còmpte deis interès deis olemas e dauclergat qu'avián format de grops poderós durant lei rèines precedents. v. 849 : fondacion dauReiaume de Pagan. 849-851 : represa de la guèrra entre laFrancia Occidentala eBretanha. S'acabèt per una victòria dei Bretons que recebèron lei comtats de Nantas, deRennas e lo País de Retz. Aquò fixèt lei limits de laBretanha istorica (→863). 850 : adopcion d'unalèi novèla dins loCalifat Abbassida a prepaus de l'estatut deidhimmis. Relativament repressiva, introduguèt l'adopcion de signes vestimentaris per leis identificar, la destruccion de luòcs de culte bastits dempuei la conquista musulmana ò de limitacions regardant lo drech de trabalhar dins l'administracion. Entraïnèt de tensions entre lo poder e lei populacionscrestianas,judievas ezoroastrianas. 850-855 : dins loCalifat Abbassida, importanta revòuta enArmenia que foguèt reprimida d'un biais saunós. 853 : revirada d'unaincursion navala bizantina còntraCreta. En revènge, una autra ataca permetèt de pilhar lo pòrtegipcian deDamieta. 854-855 : insureccions recurrentas de la vila deHoms en causa deis abús dei caps de l'administracion abbassida locala. 855-856 : reconquista d'una partida deTràcia per leiBizantins. 856 : après una revòuta, somission – fòrça teorica – de l'aristocracia d'Aquitània aCarles lo Calvet. 856 : incursion vikinga còntraParís que foguèt pilhada e cremada (→861). 857 : incursionbizantina còntra l'Emirat de Melitèn, un vassau teoric dauCalifat Abbassida, que menava d'operacions regularas de pilhatge dins la region (→863). 858 : sostengut per una partida de la noblesa deFrancia Occidentala, lo rèiLoís II de Germania assaièt d'usurpar la corona deCarles lo Calvet. Pasmens, aqueu darrier reüniguèt una importanta armada eLoís II acceptèt de negociar sa retirada. 859-860 : incursion bizantina còntra lei principats arabes d'Anatolia. Aquò entraïnèt una importanta repòsta. 860 : incursion suspresa dei Rus' de Kiev que pilhèron la region deConstantinòble. 861 : abatatge dauCiprès de Keshmar,aubre sacrat per leiZoroastrians, maugrat una demanda dei populacionsiranianas d'esparnhar l'aubre en cambi dau pagament d'un tribut important.
861 : assassinat dau califaAl-Mutawakki per un soudat turc de sa garda personala. Son fiuAl-Muntasir, que li succediguèt, es probablament a l'origina d'aqueu complòt qu'afebliguèt grèvament leisAbbassidas (→862). D'efiech, lei soudats turcs ocupèron desenant la màger part dei pòstes importants en despiech de l'oposicion deis autrei pòbles dau Califat. De revòutas aguèron luòc dins mai d'una vila entraïnant un periòde d'anarquia que durèt fins a870. 862 : mòrt dau califaAl-Muntasir. Sei soudats turcs chausiguèronAl-Mustain per lo remplaçar. Aquò entraïnèt una revòuta deBagdad que foguèt reprimida (→863). 863 : evangelizacion deiCazars per lei prèires deCiril e Metòde. 863-864 : enAnatolia Orientala, importanta desfacha deis armadas de l'Emirat de Melitèn que perdiguèron de miliers d'òmes a labatalha de Poson. Aqueu combat marquèt lo començament d'un periòde de reconquista bizantina en Orient. La novèla entraïnèt una insureccion novèla deBagdad ont una guèrra santa foguèt declarada còntra lei Turcs. Lo movement foguèt pasmens vencut en864. 864 : revòuta d'Aquitània menada perPepin II d'Aquitània que se proclamèt rèi. Pasmens, foguèt batut e capturat permetent a la restauracion dau poder deCarles lo Calvet dins la region. 864 : creacion de laMoneda de París per lo rèiCarles lo Calvet. Aquela institucion existís totjorn au sègle XXI. 864 : importanta ofensivabizantina còntra leiBulgars. En cambi de la restitucion dei territòris perduts, lo khanBoris Ièr acceptèt de se convertir aucristianisme de rite bizantin. 864 : aprofichant lei dificultats deisAbbassidas, lei princes deTabaristan, region situada au sud de la Mar Caspiana e tradicionalament ostila au poder deis Abbassidas, venguèronde facto independents. Pasmens, foguèron pron prudents per mantenirde facto l'autoritat nominala dau califa. 865-867 : per assaiar de demenir l'influéncia de seis oficiers turcs, lo califaAl-Mustain ordonèt lo retorn de lacapitala aBagdad. Lei Turcs se revoutèron e proclamèronAl-Mutazz coma califa. Assetjat e batut dinsBadgad,Al-Mustain foguèt finalament assassinat en866 après aver acceptar la pèrda de son títol. Aquò entraïnèt una insureccion deBagdad que foguèt tornarmai reprimida en867. 866 : dins l'Empèri Bizantin, arrestacion e execucion de l'influentBardas, oncle de l'emperaireMiquèu III. L'emperaire nomèt son favoritBasil lo Macedonian coma coemperaire (→867). 866-869 : incursionsvikingas importantas enEscòcia. 867 : assassinat deMiquèu III perBasil lo Macedonian que demorèt lo sobeiran unic de l'Empèri Bizantin. 868 :independénciade facto d'Egipte après la decision dau governadorAhmad ibn Tulun d'arrestar la transmission deisimpòsts au poder centrau dau Califat. 869 : inauguracion dau darrier monument conegut bastit dins la ciutat-estatmaia deTikal. En crisi, probablament en causa d'un afondrament de la produccion agricòla, la vila declinèt rapidament (→950). 869 : dins loCalifat Abbassida, reversament dau califaAl-Mutazz per un grop de soudats turcs. Foguèt remplaçat per son cosinAl-Muhtadi. Aqueu darrier assaièt de restaurar l'autoritat califala (→870). Aquò entraïnèt una revòuta novèla de la populacion deBagdad còntra lei soudats turcs e berbèrs de la capitala. 869 : començament de larebellion dei Zanj, un grop d'esclaus negres inspirats per lokharigisme. Ocupèron lo sud deMesopotamia (→871). 870 : partiment dau territòri deLotari II de Lotaríngia entreCarles lo Calvet eLoís II de Germania. 870-875 : importanta incursion vikinga enEscòcia. Pilhèron e destruguèronDumbarton. Puei, capitèt d'ocupar lei Lowlands 870 : arrestacion e execucion dau califaAl-Muhtadi per sei soudats turcs. Nomèron un califa fantòche, son cosinAl-Mutamid, per lo remplaçar. Pasmens, aquò permetèt de reconstituir un poder centrau capable de dirigir lo Califat. 871 : incendi deBasra per lei Zanj (→879). 871 : campanha navala bizantina còntra leipiratas arabes de laMar Adriatica. Lei naviris ajudèron l'emperaire germanic de conquistar lo pòrt deBari que passèt sota contraròtle bizantin en876. 872 : capitada d'una campanha bizantina còntra la vau auta d'Eufrates. En particular, permetèt aConstantinòble d'anientar la ierarquiapauliciana. Lei subrevivents se retirèron enEuròpa ont inspirèron benlèu d'eresiasmaniquèas coma locatarismeoccitan. 875 : assaiant de protegir la frontiera orientala dau Califat, lo visirAl-Muwaffaq, cap vertadier de l'Estat, reconoguèt la possession deKhorasan aiSaffaridas (→876). 876 : revirada d'una ataca saffarida còntraMesopotamia (→886). 877 : mòrt deCarles lo Calvet, rèi deFrancia Occidentala, que foguèt remplaçat per son fiuLoís II.
Situacion territòriala deis Illas Britanicas a la fin dau sègle IX après labatalha d'Ethandum.
877-878 : dins leisIllas Britanicas, desfacha deiVikings a labatalha d'Ethandum còntraAlfred de Wessex. Aquò marquèt la fin de l'expansion vikinga dins l'archipèla. 877-878 : conquista deSiria per l'emir d'Egipte,Ahmad ibn Tulun. 879 : importanta desfacha deiVikings durant una incursion dins lo domeni carolingian. 879-881 : importanta revòutakharigista enMesopotamia Auta. Foguèt reprimida mai la region demorèt agitada. 879-883 : anientament de larebellion dei Zanj dins lo sud deMesopotamia. 880 : mòrt deLoís II e partiment de son territòri entre seis eiretiers. Aprofichant lo caos,Boson II de Provença se proclamèt rèi e assaièt de restaurar lo Reiaume dei Burgonds (→885).
881-882 : destruccion d'una armada vikinga per lei Francs aibatalhas de Saucourt-en-Vimeu ed'Avaux (→883). 882 : reconstitucion de laFrancia Occidentala après la mòrt deLoís III. 882 : enEuròpa Orientala,Oleg lo Savi installèt sa capitala aKiev. Aquò marca una etapa decisiva dins la formacion de laRus' de Kiev, premierEstat estructurat format per leisEslaus Orientaus. 883-884 : incursion vikinga dins lo nòrd de laFrancia Occidentala. Se retirèron après lo pagament d'un important tribut. 884 : mòrt dau rèiCarloman II. Coma son eiretier èra un ennfant de sièis ans, lei senhors deFrancia Occidentala demandèron a l'emperaireCarles III lo Gròs de venirregent. 884-886 : mòrt de l'emirAhmad ibn Tulun. Lo visirAl-Muwaffaq aprofichèt sa mòrt per reconquistarEgipte mai seis armadas foguèron batudas. 885 : en cambi d'un jurament de fidelitat simple, l'emperaireCarles III lo Gròs acceptèt de laissar son territòri e son títol reiau aBoson II de Provença. Aquò permetèt de restablir la patz dins la region mai dins lei fachs,Provença sortiguèt de la zòna d'autoritat dei Carolingians. 885-887 :sètge de París (885-886) per leiVikings. Lo regentCarles III lo Gròs foguèt obligat de pagar una indemnitat e d'autorizar lo pilhatge deBorgonha (en revòuta còntra son autoritat). Aquel acòrdi suscitèt l'indignacion quasi generala de l'aristocracia franca (→888). 886 : pèrda de la region deFars per leiSaffaridas après lo succès d'una campanhaabbassida (→889). 886 : mòrt de l'emperairebizantinBasil lo Macedonian que foguèt remplaçat perLeon VI l'Avisat. 888 : mòrt de l'emperaire carolingianCarles III lo Gròs. En causa de l'indignacion suscitada per lei negociacions de887 amb leiVikings, l'aristocracia refusèt d'elegir son fiu coma successor. En plaça, nomèt lo còmteAudoïn de París (→889). 889 : signatura d'una trèva entre leisAbbassidas e leiSaffaridas. 889 : au nòrd de laMar Negra, leiPechenègs decidèron de tornar venir independents. PassèronVòlga e anèron s'installar entreDòn eDnièpr. LeiCazars, poissança principala de la region, poguèron pas leis empachar. Pasmens, gràcias a son aliança ambConstantinòble, poguèron limitar leis efiechs d'aquela revirada car lo territòri novèu deiPechenègs èra desenant situat entre l'Empèri Bizantin e l'Empèri Cazar. 889 : enAquitània, campanha dau rèiAudoïn per sometreRamnulf II de Peitius. Obtenguèt un jurament de fidelitat fòrça teorica. 891 : mòrt dau visirAl-Muwaffaq qu'èra lo cap vertadier dau Califat dempuei leis ans 870. Durant son « rèine », capitèt de redreiçar l'autoritat dau poder centrau e de restablir l'òrdre dins lei províncias encara tengudas perBagdad. Son fiuAl-Mutadid lo remplacèt. Ordonèt au califa de lo nomar coma eiretier e li succediguèt en892. 892-894 : en cambi de lor ajuda còntraMoràvia,Arnulf de Carintia, rèi deFrancia Orientala, autorizèt l'installacion deisOngrés, unpòble nomada originari de l'estèpa, enPanònia (892-894) e enDàcia (893). La màger part deis abitants dePanònia foguèron tuats ò expulsats e la region venguèt la basa deis incursions futuras deis Ongrés còntra lei regions vesinas. 893 : divèrsei negociacions permetèron d'amaisar lei relacions entre leisAbbassidas, leiTulunidas e leiSaffaridas. Entraïnèron la definicion d'esfèras d'influéncia e permetèron de mantenir la ficcion de l'autoritat dau califa sus l'ensemble dau mondmusulman. 894 : aliança entreBizantins eOngrés per combatre leiBulgars. 895 : importanta reforma de la fiscalitatabbassida que permetèt de melhorar la percepcion deisimpòsts per logovèrn centrau. 895-896 : capitada d'una incursion ongresa còntra lei regions bulgaras. Pasmens, lei Bulgars s'alièron amb leiPechenegs. Aquò li permetèt de tornar concentrar sei fòrças còntra leiBizantins que foguèron batuts. Negocièron la fin deis ostilitats en cambi dau pagament d'untribut anuau (→912). 896-897 : aprofichant lei dificultats intèrnas deiTulunidas d'Egipte, lo califaAl-Mutadid li impausèt la cession d'una partida deSiria (region deHoms) e lo pagament d'un important tribut anuau. Capitèt tanben de conquistar lei regions tengudas per la dinastia deiDulunidas enPèrsia. En revènge, enAnatolia Orientala, deguèt laissar mai d'autonòmia aiHamdanides. 898 : enCaucàs, independénciade facto deiSajides que contunièron de respectar nominalament lo primat deisAbbassidas. 898-900 : guèrra entre leiSaffaridas e leiSamanides enPèrsia Orientala e enAsia Centrala. S'acabèt per la victòria deiSamanides. Lo califa acceptèt de transferir ai venceires lei títols e cargas tenguts per leiSaffaridas. 899-900 : incursions ongresas dins lo nòrd d'Itàlia. En revènge, revirada d'una expedicion dirigida còntraFrancia Orientala. 900 : reconquista de l'Emirat de Tarsus per leiBizantins. Aquò permetèt ais armadas deConstantinòble d'agantarArmenia.
v. 824 : inauguracion dautemplebodista deBorobudur. Bastit sus una còla, es unstupa que fòrma un carrat de 113 mètres de costat amb quatre galariás successivas de forma geometrica.
806 : segon lei foncionaris de l'administracion chinesa, au mens 16 000 tonas d'acier èran produchas anualament dins l'Empèri (→1078). 812 : enChina, per facilitar lei cambis economics, premiera utilizacion d'unamoneda depapier. v. 815 : mòrt deJabir Ibn Hayyan que foguèt lo premieralquimista qu'adoptèt un metòde basat sus l'observacion e l'experimentacion. Aquò li permetèt de sistematizar de procès quimics fondamentaus (cristallizacion,destillacion,calcinacion,sublimacion,evaporacion...) e de descubrir divèrsei compausats quimics importants (acid cloridric,acid nitric,acid citric...). Estudièt tanben la produccion d'acier e la proteccion dei metaus còntra lacorrosion. v. 820 : publicacion aBagdad perMuhammad ibn Musa al-Khwarizmi d'un libre d'astronomia (Zīj al-Sindhind) amb de taulas regardant lo movement dauSoleu, dei cincplanetas conegudas e de laLuna. 827 : mesura de la circonferéncia terrèstra per una expedicion dirigida perKhalid ibn Abd al‐Malik al‐Marwarrudhi eAli ibn Isa al-Asturlabi a partir d'observacions dins la Vau de Tigris. Trobèron un resultat de 40 248 km ò de 41 436 km segon lei fònts istoricas. 829 : a l'iniciativa dau califaAl-Mamun, creacion d'un observatòri astronomic permanent aBagdad.
Premiera pagina dau tractatKitāb al-mukhtaṣar fī ḥisāb al-jabr wa-l-muqābala.
829 : publicacion aBagdad dau tractatKitāb al-mukhtaṣar fī ḥisāb al-jabr wa-l-muqābala (enoccitanAbreujat de calcul per la restauracion e la comparason) per lo matematicianpersanMuhammad ibn Musa al-Khwarizmi. Presentant d'un biais clar un ensems de metòde de resolucion d'equacion dau segond gras, aguèt un ròtle important dins la generalizacion dau sistèma decimau arabi a l'origina dei nombres modèrnes. 830 : publicacion perMuhammad ibn Musa al-Khwarizmi d'unzij dichZīj al-Sindhind (« Taula indiana » enoccitan). Establit a partir dei calculs e dei teorias dePtolemèu e deis astronòmsindians, venguèt una referéncia majora de l'Edat Mejana per l'estudi e la prediccion dau movement deis astres. 832 : fondacion de l'Ostau de la Saviesa deBagdad. Èra un centre scientific associant de bibliotècas, de centres de traduccion e de luòcs de reünion per lei sabents. Permetèt a l'elèit scientific arabopersan de tradurre e de perseguir lei recèrcas anticas. 833 : publicacion aBagdad per lo sabentpersanMuhammad ibn Musa al-Khwarizmi dauKitāb ṣūrat al-Arḍ (Libre sus l'Aparéncia de la Tèrra enoccitan) que gropava una lista de 2 402 coordenats geografics de vilas e d'autrei endrechs de remarca. Permetiá de completar e de corregir laGeographia publicada perPtolemèu dins lo corrent de l'Antiquitat. v. 850 : redaccion de tractats d'optica, demedecina e decriptografia perAl-Kindi. En particular, publiquèt lo premier obratge decriptanalisi ont presentèt lo metòde de l'analisi frequenciala. 850 : publicacion aBagdad per lei frairesBanu Musa dauLibre dei Dispositius Engenhós que depinta divèrseis aparelhs e dispositius avançats, compres de sistèmas automatics.
868 : enChina, publicacion dauSitra dau diamant qu'es lo pus ancian estampat. 876 : utilizacion d'un simbòl designant lozèro per lei matematicians indians. Aquò foguèt una etapa importanta dins son adopcion per leisArabes. 900 : existéncia de papetariás enEgipte illustrant la perseguida de la difusion daupapier en direccion d'Euròpa (→1046).
.png)
.svg)
.png)
