../.. |Sègle II apC |Sègle III apC |Sègle IV apC |Sègle V apC |Sègle VI |../..
Sègle IV : enMesoamerica, periòde de dominacion de la vila deTeotihuacan marcat per una creissença demografica fòrta de la vila e una influéncia majora dins la region (→378).
Sègle IV : dins la partida occidentala deSahèl, formacion daureiaume de Ghana gràcias ai ressorsas eissidas de l'esplecha de jaciments d'aur e daucomèrci transsaharian. Es probablement lo premierestat vertadier de la region.
301-311 : enChina, segonda partida de laGuèrra deis Uech Princes amb de combats fòrça violents dins lei plans dau nòrd dau país e la region dauFluvi Jaune. Lei destruccions foguèron agravadas per una invasion deiXiongnu. Finalament, lo conflicte entraïnèt la fragmentacion politica dau nòrd, ocupat per divèrsei principats « barbars » fondats per denomadas. Lo sud demorèt tengut per una branca novèla de ladinastia Jin (lei « Jin Orientaus »). Una partida importanta de la populacion s'enfugiguèt vèrs lo sud entraïnant la sinizacion de la region.
309 :mòrt dau sobeiransassanidaHormizd II. Un complòt entraïnèt l'eliminacion de sei tres eiretiers e fisèt lo poder a un enfant,Shapur II, plaçat sota la regéncia de sa maire e de plusors senhors importants dePèrsia.
313 : dins l'Empèri Roman, adopcion de l'edicte de Milan. Laissèt la libertat de culte a totei leis abitants, çò qu'entraïnèt la fin dei persecucions còntra leicrestians.
v. 325 : introduccion daucristianisme dins loreiaume d'Aksum. La religion novèla i conoguèt un succès rapide, especialament au sen de l'aristocracia.
325 :premier concili de Nicèa qu'entraïnèt la confiermacion de la condamnacion dei tèsis d'Arius e l'adopcion de 20 canons comuns. Permetèt tanben a l'emperaire d'afiermar son autoritat sus leisevesques.
330 : dins l'Empèri Roman, transferiment de lacapitala aConstantinòble. Aqueu desplaçament permetiá a l'emperaire de melhorar la susvelhança deifrontieras deDanubi e d'Eufrates qu'èran fòrça menaçadas. De mai, la vila èra fòrça ben protegida e situada lòng d'una rota comerciala importanta.
333 : fin de la patz entreRomans eSassanidas. Coma durant lei conflictes precedents, l'enjòc principau foguèt lo contraròtle d'Armenia (→ [[337]).
337 : mòrt de l'emperaireromanConstantin e generalizacion dau conflicte entreRomans eSassanidas (→350).
350 : fin de la guèrra entreRomans eSassanidas (→333 e337). Lo conflicte s'acabèt sensa cambiament territòri important.
358-363 : guèrra novèla entre l'Empèri Roman e l'Empèri Sassanida. Maugrat lo pilhatge deCtesifont, lei Romans foguèron tocats per de problemas de succession e obligats d'acceptar la pèrda de cinc províncias deMesopotamia e d'Armenia.
364 : a la mòrt de l'emperaireJovian, partiment de l'Empèri Roman entreValentinian Ièr (mitat occidentala) eValens (mitat orientala).
365-366 : dins l'Empèri Roman, guèrra civila entreValens e l'usurpatorProcòpi. S'acabèt per la victòria dau premier.
367-369 : guèrra entreRomans eVisigòts. Menaçats defamina per lo blocus organizat per l'emperaireValens, lei Visigòts foguèron obligats de se sometre.
376 : importanta desfacha deiGòts còntra leiHuns, unpòble nomada originari de l'estèpaeurasiatica qu'èra a migrar vèrs l'oèst. Lo rèiFritigern demandèt d'intrar dins l'Empèri Roman. L'emperaireValens acceptèt e lo laissèt s'installar enMèsia (→378).
378 : victimas de rapinas organizadas per d'oficiers romans, leiGòts dau rèiFritigern se revoutèron e comencèron de pilharMèsia eTràcia. Esquichèron una armada romana a labatalha d'Andrinòple onte l'emperaireValens foguèt tuat. Puei, pilhèron leiBalcans (→382).
378 : dins de circonstàncias mau conegudas, conquista de laciutat-estatmaia deTikal perTeotihuacan. Amb lo sostèn d'autrei pòbles maias, lei venceires i installèron una dinastia novèla que destruguèt ò transformèt plusors monuments bastits per sei predecessors. Gràcias a l'ajuda deTeotihuacan,Tikal venguèt rapidament la ciutat pus poderosa de l'espaci maia.
379 : mòrt dau rèisassanidaShapur II. Fòrça lòng, son rèine foguèt marcat per un renfòrçament dauzoroastrisme. Foguèt remplaçat perArdachir II.
382 : après de combats dins leiBalcans, signatura d'un acòrdi depatz entreRomans eGòts. Lei seconds acceptèron de tornar anar enMèsia mai recebèron untribut important e sei caps recebèron de cargas importantas.
393 : enebiment deiJòcs Olimpics Antics, sospichats d'ajudar au mantenement daupaganisme, perTeodòsi Ièr (→1896).
395 : mòrt de l'emperaireTeodòsi Ièr e partiment definitiu de l'Empèri Roman.
- Atanasi d'Alexàndria,teologiancrestian.
- Chak Tok Ich'aak, rèi deTikal.
- Constantin Ièr, emperaireroman.
- Eusèbi de Cesarèa,teologiancrestian.
- Ezana, rèi d'Aksum.
- Hormizd II, rèisassanida.
- Narsès, rèisassanida.
- Pacòmi de Tabennesis,teologiancrestian.
- Prudenci,poètaroman.
- Sant Martin de Tors,teologiancrestian.
- Shapur II, rèisassanida.
- Teodòsi Ièr, emperaireroman.
- Valens, emperaireroman.
